▼ حرف روز
اقدامات اصلاحی برای تراز تجاری منفی
بررسی آمار پنج ماهه نخست تجارت خارجی سال ۱۴۰۴ نشان میدهد صادرات غیرنفتی ایران با کاهش ۶ درصدی ارزش مواجه شده، در حالی که واردات همچنان بالاتر از صادرات قرار دارد و کسری تجاری کشور ادامه دارد.
طبق اعلام گمرک، مجموع تجارت خارجی غیرنفتی کشور طی پنج ماه ابتدایی امسال به ۷۶ میلیون و ۵۳۹ هزار تن کالا با ارزشی معادل ۴۳ میلیارد و ۹۴۰ میلیون دلار رسید که از این میزان، ۶۱ میلیون و ۳۳۳ هزار تن به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۱۷ میلیون دلار مربوط به صادرات غیرنفتی و ۱۵ میلیون و ۲۰۶ هزار تن به ارزش ۲۳ میلیارد و ۲۲ میلیون دلار به واردات اختصاص داشته است.
مابهالتفاوت صادرات نسبت به واردات نشاندهنده تراز تجاری منفی ۲.۱ میلیارد دلاری است. با اینکه حجم فیزیکی صادرات (وزن کالاها) رشد بسیار محدود ۰.۷ درصدی داشته، ارزش دلاری آن ۶ درصد کاهش یافته است. کسری تجاری به معنای خروج ارز بیشتر نسبت به میزان ورودی آن است و در صورت تداوم، میتواند فشار قابلتوجهی بر ذخایر ارزی کشور وارد کرده و ثبات بازار ارز را با چالش روبهرو کند.
برای اصلاح این روند، اقدامات ضروری و بنیادین باید انجام شود. بهبود تراز تجاری مستلزم تمرکز بر ارتقای کیفیت و تنوع صادرات است؛ تولید و صادرات کالاهایی با ارزش افزوده بالاتر، مانند محصولات صنعتی و دانشبنیان، میتواند از کاهش ارزش صادرات جلوگیری کند.
همزمان، مدیریت هوشمند واردات با سیاستهای هدفمند برای کاهش واردات کالاهای مصرفی و حمایت از تولید داخلی ضروری است. یکی از اقدامهای اساسی که تاثیر زیادی بر وزن واردات و تراز تجاری دارد، موضوع گندم است. بهعنوان نمونه، بخشی از تراز منفی امسال به واردات گندم برمیگردد.
میزان خرید گندم کشور در سال ۱۴۰۰ (سال پایانی دولت روحانی) حدود ۴.۵ میلیون تن بود، در حالی که واردات گندم ۷ میلیون تن انجام میشد و ارز قابلتوجهی از کشور خارج میشد، که بهطور مستقیم تراز تجاری را منفی میکرد. اما با اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در دولت سیزدهم، در سال ۱۴۰۱ میزان خرید گندم به ۷.۵ میلیون تن رسید و واردات به حدود ۴ میلیون تن کاهش یافت. در سال ۱۴۰۲ نیز با افزایش تولید، تولید گندم به بیش از ۱۵ میلیون تن و خرید تضمینی به ۱۰.۵ میلیون تن رسید.
این روند علاوه بر افزایش استقلال اقتصادی، کاهش وابستگی و کاهش خروج ارز، نقش قابلتوجهی در امنیت غذایی کشور ایفا کرده است.(علی قاسمی)
▼ گزارش روز
چالش ارزی و ضرورت تثبیت کوتاهمدت
با افزایش شکاف میان ارز توافقی و ارز بازار (غیررسمی)، بحث تکنرخی شدن ارز دوباره مطرح شده است. وزیر اقتصاد بر ضرورت حرکت به این سمت تأکید دارد، اما رئیس بانک مرکزی با یادآوری تجربه ناموفق گذشته نسبت به افزایش نرخ رسمی هشدار میدهد. واقعیت آن است که تغییر دستوری نرخ ارز بدون اصلاحات ساختاری نمیتواند نتیجهبخش باشد و ممکن است مشکلات اقتصادی را تشدید کند. بنابراین ابتدا باید شرایط و الزامات لازم برای تثبیت نرخ ارز فراهم شود.
در ایران، بازار ارز عملاً در انحصار چندجانبه دولت و شرکتهای خاص است و نرخ ارز متناسب با درآمدهای نفتی تعیین میشود. افزایش درآمدهای نفتی امکان کنترل نرخ ارز را فراهم میکند، اما کاهش درآمدها موجب شوکهای ارزی متعدد میشود. تحریمها، کمبود تنوع تجاری و ناکارآمدی شبکههای تراستی نیز جریان ارز را مختل کرده و باعث نشتی منابع ارزی میشوند. در این وضعیت، حواله نرخ ارز به بازاری که کارا نیست، شرایط را غیرواقعی و بحرانزا میکند، بهویژه که بودجه و کلیت اقتصاد و معیشت مردم با نرخ ارز گره خوردهاند.
در این شرایط، سیاستگذاران بین دو گزینه اصلی قرار دارند: نظام ارزی شناور مدیریتشده و نظام ارزی تثبیتی. طرفداران شناور مدیریتشده معتقدند این سیاست موجب جذب سرمایه خارجی، رونق صادرات و تسهیل جریان ارز میشود، اما منتقدان هشدار میدهند که نرخ شکلگرفته در بازار ناقص، نمیتواند واقعی تلقی شود و اعمال آن فشار هزینه بر تولید، دلاریزه شدن اقتصاد و تقویت فعالیتهای نامولد را در پی دارد.
با توجه به رکود دورهای، کاهش رقابتپذیری، افزایش انتظارات تورمی و تقویت بخش نامولد، افزایش نرخ ارز بدون اقدامات نهادی و نظارتی، تورم و بیثباتی اقتصادی را تشدید میکند. از سوی دیگر، تثبیت نرخ ارز در کوتاهمدت میتواند فنر تورم ارزی را متوقف کرده و فشار هزینه بر بنگاهها را کاهش دهد، هرچند معایبی نیز دارد.محدودیتهای تثبیت ارز شامل وابستگی به ساختار پرداخت رسمی و منابع پایدار (که هر دو در ایران وجود ندارد)، نیاز به پیمانسپاری کامل، افزایش تقاضا برای ارز ارزان و شکلگیری بازار غیررسمی، تعارض با بازارهای موازی مانند طلا و آثار بلندمدت بر تولید از طریق مازاد واردات و قاچاق است. با این حال، با رویکرد هزینه–فایده در شرایط فعلی اقتصاد ایران، تثبیت کوتاهمدت نرخ ارز همراه با نظارت و کنترل دقیق و ایجاد اولویتبندی، کمترین آسیب را به تولید و ثبات اقتصادی وارد میکند.
بنابراین در کوتاهمدت، تثبیت نرخ ارز ضروری است تا بیثباتی، تورم و فشار هزینه بر بنگاهها کاهش یابد. پیشنیاز این اقدام، تأمین درآمد پایدار و با ثبات ارزی است که از افزایش تولید غیرنفتی نشأت میگیرد. موفقیت این سیاست مستلزم نظارت دقیق بر تقاضا و مصرف، کنترل واردات و پیمانسپاری ارزی است. در بلندمدت، تنها راه پایدار مدیریت ارز، ایجاد یک بازار عمیق و واقعی است که نرخ ارز بتواند از تعامل واقعی عرضه و تقاضا شکل گیرد.(علی محمدی)
▼ خبر ویژه
گوگل حامی تبلیغات رژیم صهیونی شد!
دفتر نخستوزیری رژیم صهیونی قراردادی ۴۵ میلیون دلاری با شرکت «گوگل» منعقد کرده است تا تبلیغات گستردهای به نفع این رژیم در فضای مجازی انجام شود.وبگاه «دروپسایت نیوز» در گزارشی نوشت:« این قرارداد از اواخر ژوئن گذشته به مدت ۶ ماه اجرایی شده و گوگل را به طرف اصلی حامی پیامهای نتانیاهوتبدیل کرده است. به گفته منابع، هدف این توافق تقویت وجهه رژیم صهیونیستی و تبلیغ اقدامات آن پس از محاصره کامل غزه است.»کمپین تبلیغاتی شامل انتشار ویدئوهایی در یوتیوب است، از جمله کلیپی با عنوان «در غزه غذا هست» که بیش از ۶ میلیون بازدید داشته است. منابع همچنین اعلام کردند: «این قرارداد شامل استفاده از اینفلوئنسرهای آمریکایی و صرف میلیونها دلار برای تبلیغات پولی از طریق پلتفرمهای ایکس و اوتبرین / تیدز میشود.»این اقدام، بازتاب گستردهای در رسانههای فلسطینی و بینالمللی داشته و نشاندهنده تلاش رژیم صهیونی برای مدیریت افکار عمومی جهانی از طریق غولهای فناوری است.
▼ اخبار
«شانگهای» آینده جهان را رقم میزند
«علیاکبر ولایتی» مشاور امور بینالملل رهبر معظم انقلاب، اجلاس اخیر سران سازمان همکاری شانگهای را «یکی از مهمترین نشستهای تاریخ جهان» توصیف کرد و گفت: «این سازمان در آینده نقش اول را در تعیین سرنوشت جهان ایفا خواهد کرد.»وی تصریح کرد: «صدای شکستن استخوانهای سازمان ملل متحد به گوش جهانیان رسید و عملاً دوران این نهاد به تاریخ پیوست.» او افزود: «چین نشان داد که قدرت اول جهان است و در آینده نزدیک این جایگاه بالفعل خواهد شد.»ولایتی با اشاره به سیاستهای آمریکا اظهار داشت: «ترامپ همان راهی را رفت که هیتلر تجربه کرده بود. او با بیتوجهی به متحدان اروپایی، قراردادها را زیر پا گذاشت و در نهایت سرش به سنگ خورد.»مشاور رهبر معظم انقلاب نقش ایران در این معادله را برجسته دانست و گفت: «ایران نشان داد که ظرفیت یک کشور بزرگ را دارد و توانست آمریکا را در جنگ ۱۲ روزه شکست دهد؛ همان کشوری که نخستین بار با شجاعت به رژیم صهیونیستی حمله کرد و آنان مجبور به درخواست آتشبس شدند.»ولایتی تأکید کرد: «آینده جهان دیگر تکقطبی نخواهد بود و ایران، چین و روسیه در کنار دیگر اعضای شانگهای و بریکس، معادلات تازهای را رقم خواهند زد.»
تابآوری ملت ایران به برکت اقتدا به امام حسین(ع) است
سردار «حسن رستگارپناه» رئیس مرکز مطالعات امنیت ملی ستاد کل نیروهای مسلح، در یادواره ۹۵ شهید شرکت معادن زغالسنگ البرز شرقی در شاهرود، گفت: «تابآوری ملت ایران که برای جهان حیرتانگیز بود، به برکت اقتدا به امام حسین(ع) و شهدا حاصل شد.»وی با گرامیداشت یاد امام خمینی(ره) افزود: «امام راحل از سال ۱۳۴۱ دشمن را شناخت و صهیونیسم را دشمن اصلی بشریت معرفی کرد و تلاش داشت چهره شیطان بزرگ را برای مردم آشکار سازد.» رستگارپناه تصریح کرد: «امروز همه جنایات در مسیر صهیونیستهای پلید است و دشمنان با نقشههای روانی در پی تضعیف روحیه ملت ایران هستند، اما ناکام خواهند ماند.»او با اشاره به اعترافات دشمنان به شکست طرحهایشان گفت: «هیچ قدرتی قادر به تضعیف یا خلع سلاح حزبالله لبنان نیست و همانند یمن، شکست و ذلت در انتظار آنان است.» سردار رستگارپناه سه عامل پیروزی ایران در دفاع مقدس را «رهبری امام خمینی(ره)، اخلاص شهدا و حضور هوشمندانه مردم» دانست و تأکید کرد: «وظیفه امروز ملت ایران، حفظ وحدت، شتاب علمی و تقویت توان دفاعی برای صیانت از عزت کشور است.»
مقاومت؛ سپر تاریخی لبنان
«احمد قبلان» مفتی جعفری لبنان در بیانیهای تأکید کرد: «مقاومت سپر تاریخی لبنان و تضمینکننده مشروعیت برای آزادسازی خاک و شراکت قدرتمند با ارتش است.» او هشدار داد: «حذف مقاومت تنها به سود رژیم صهیونیستی خواهد بود و سیاستی که به خودکشی حاکمیتی تبدیل شود، پذیرفتنی نیست.»وی با اشاره به اصل حاکمیت ملی گفت: «حاکمیت لبنان زمینی برای فروش نیست. دولت تنها زمانی مشروعیت دارد که در راستای منافع ملی عمل کند و در غیر این صورت، مشروعیت خود را از دست خواهد داد.» مفتی اعظم جعفری تصریح کرد: «زیر بار هیچگونه ماجراجویی سیاسی یا خودکشی حاکمیتی نخواهیم رفت.»قبلان همچنین افزود: «ارتش و مقاومت یک نیروی ملی واحد هستند و هرگونه تلاش برای تفرقه میان آنها، صرفاً در خدمت اهداف صهیونیستی خواهد بود.» او در پایان گفت: «نه ارتش بدون مقاومت معنا دارد و نه مقاومت بدون ارتش؛ این معادله، ضامن امنیت و منافع ملی لبنان است.»
مهندسان ایرانی آماده ساخت تجهیزات پالایشگاهی
«محمد جلیلی» مدیرعامل یک شرکت ماشینسازی در ماهشهر از توان بالای مهندسان ایرانی در ساخت تجهیزات صنایع نفت و پتروشیمی خبر داد و گفت: «حتی در شرایط تحریم، آمادگی تولید هر نوع تجهیز فلزی در داخل کشور وجود دارد.»جلیلی افزود: «در حال حاضر در حال تولید یک برج تقطیر برای پالایشگاه گاز خانگیران سرخس هستیم و توان مهندسی ایران به ما اجازه میدهد هر نوع ماشینآلات فلزی مورد نیاز پالایشگاهها، پتروشیمیها و نیروگاهها را طراحی و تولید کنیم.»وی با یادآوری ملی شدن صنعت نفت تأکید کرد: «آن زمان عدهای میگفتند ایرانیها قادر به اداره این صنعت نیستند، اما امروز توان ساخت تجهیزات پیچیده پالایشگاهی را داریم و تنها کافی است سفارش به مهندسان داخلی سپرده شود.»جلیلی با اشاره به سالهایی که کارخانه تنها با ۱۰ درصد ظرفیت فعالیت میکرد، گفت: «اکنون با تدابیر اتخاذ شده، روند جذب پروژه تغییر کرده و کارخانه دوباره فعال شده است.»
▼ اخبار کوتاه
◄ «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه در واکنش به سکوت غرب درباره توسعه زرادخانه هستهای رژیم صهیونی تأکید کرد: «سکوت کرکننده غرب در قبال توسعه تنها زرادخانه هستهای منطقه، هرگونه اعتبار آنها در موضوع عدم اشاعه را نابود میکند.» وی افزود: «مسئله برای غرب وجود تسلیحات اتمی نیست، بلکه این است که چه کسی مجاز به پیشرفت علمی است.» عراقچی سکوت غرب در برابر متحد نسلکُش خود را نشانه دورویی غرب دانست.
◄ «هادی نباتینژاد» مدیر ارتباطات گروه فولاد مبارکه در نشست مدیران روابط عمومی این گروه بیان کرد: «ما به دنبال تقویت همافزایی، یکپارچگی و همصدایی در روابط عمومی شرکتهای گروه هستیم.» وی افزود: «این همان رویکردی است که با بهرهگیری از ابزارهای نوین ارتباطی و تحول دیجیتال محقق خواهد شد تا جایگاه گروه در عرصههای داخلی و بینالمللی تقویت شود.»
◄ «سید مهدی حسینی» مدیرکل دفتر برنامه، بودجه و تنظیم مقررات ساتبا اعلام کرد: «صاحبان نیروگاههای خورشیدی با نصب اینورترهای هیبریدی میتوانند هنگام قطع برق، از برق تولیدی خود استفاده کنند.» وی افزود: «این فناوری امکان تأمین برق در زمان خاموشی و همچنین فروش برق مازاد به شبکه را فراهم میسازد و برق هیچ خانهای با داشتن نیروگاه خورشیدی خاموش نخواهد شد.»
◄ «غزال راهب» رئیس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در نشست با «اوئکوسا کانا» دبیر اول سفارت ژاپن تأکید کرد: «همکاریهای علمی و پژوهشی ایران و ژاپن در حوزههای فنی و مهندسی، معماری و شهرسازی توسعه مییابد.» وی افزود: «برنامه انتقال دانش در طراحی لرزهای سازههای فولادی و بهرهگیری از تجارب ژاپن در مقاومسازی ساختمانها، از اولویتهای این همکاری است.» در این نشست که با هدف ارتقای همکاریهای دوجانبه برگزار شد، طرفین بر تقویت همکاری در حوزههای پژوهشی و آموزشی توافق کردند.
◄ «سید ستار هاشمی» وزیر ارتباطات در جلسه نظارتی سازمان تنظیم مقررات تأکید کرد: «اختلالات ایجادشده در کیفیت سرویسهای تلفن همراه و اینترنت سیار پس از جنگ اخیر باید به سرعت برطرف شود.» وی افزود: «مردم باید اثر مثبت اقدامات ما را در زندگی روزمره خود احساس کنند و در غیر این صورت، نشاندهنده وجود اشکال در فرایند کاری است.» هاشمی توسعه ارتباطات ثابت مبتنی بر فیبر نوری و شفافسازی وضعیت کیفیت شبکه را از اولویتهای اصلی دانست.
◄ «رادوسلاو سیکورسکی» وزیر امور خارجه لهستان تأکید کرد: «اوکراین باید در مرزهایی باقی بماند که قادر به دفاع از آن است.» وی همچنین افزود: «لهستان حتی پس از پایان درگیریها برنامهای برای اعزام نظامیان به اوکراین ندارد.» این اظهارات در ادامه مواضع قبلی ورشو مبنی بر عدم استقرار نیروهای نظامی در اوکراین بیان شد.