شتاب در توسعه میادین مشترک

گفتنی است میدان گازی فرزاد، یکی از مهم‌ترین میادین مشترک ایران و عربستان در خلیج‌فارس، سال‌هاست به دلیل تأخیر در سرمایه‌گذاری و توسعه، در معرض برداشت سریع رقیب قرار دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که ادامه تعلل می‌تواند فرصت بهره‌برداری از میلیاردها متر مکعب گاز را برای همیشه از ایران بگیرد.

پایگاه بصیرت / علی قاسمی

روز ۷ مهر خبری در بخش‌های اقتصادی رسانه‌ها تیتر شد: «شتاب عربستان در فرزاد؛ نیاز ایران به اقدام فوری». این تیتر و تحلیل، به برداشت سریع عربستان از میدان مشترک فرزاد بازمی‌گردد که به نوعی سهم ایران را تهدید کرده و کارشناسان خواستار تسریع در توسعه این میدان گازی هستند.

میدان فرزاد شامل دو بخش اصلی فرزاد A و فرزاد B است که در آب‌های مرزی ایران و عربستان سعودی در خلیج‌فارس واقع شده‌اند. این میدان‌ها از نظر حجم ذخایر، جزو بزرگ‌ترین یافته‌های گازی منطقه محسوب می‌شوند؛ برآوردها نشان می‌دهد ذخایر بخش B حدود ۱۲.۵ تریلیون فوت مکعب گاز طبیعی است و بخش A نیز ذخایر قابل‌توجهی دارد. هرچند در گذشته، با توجه به شرایط ژئوپلیتیک، نسبت به میادین مشترک توجه لازم صورت نمی‌گرفت.

حجم ذخایر نفت و گاز ایران در میادین مشترک با همسایگان جنوبی و شمالی، معادل ۲۰ درصد کل ذخایر نفت و گاز کشور برآورد می‌شود؛ یعنی یک پنجم ذخایر کشور در میادین مشترک قرار دارد. بدیهی است که تأخیر در بهره‌برداری از این میادین، زیان سنگینی را متوجه کشور می‌سازد.

ایران در جنوب با عراق، عربستان، امارات متحده عربی، کویت و قطر و در شمال با ترکمنستان و دریای خزر منابع نفت و گاز مشترک دارد که به لحاظ تأخیر در سرمایه‌گذاری و بهره‌گیری از فناوری‌های به‌هنگام، فرصت‌ها را از دست داده است. البته ناگفته نماند که اختلافات بر سر میادین مشترک، تنها مربوط به ایران و کشورهای منطقه خاورمیانه نیست؛ بین آمریکا و کانادا یا مکزیک و آمریکا نیز اختلافات زیادی وجود دارد. بسیاری از کانادایی‌ها بر این باورند که آمریکا نفت و گاز آن‌ها را سرقت می‌کند.

در چنین وضعیتی، یکی از روش‌ها فعال‌سازی دیپلماسی انرژی در بهره‌برداری از میادین مشترک است که بر پایه رقابت و تعامل شکل می‌گیرد؛ مانند تقسیم منطقه بی‌طرف بین عربستان و کویت که سال‌ها در این منطقه اختلاف نظر داشتند، یا برخی اختلافات بر سر میادین در آمریکای لاتین که با تعامل و دیپلماسی انرژی حل و فصل شد.

مضاف بر این، ایران باید راهکارهای پیشنهادی جدیدی مانند تقویت سرمایه‌گذاری داخلی، اصلاح قراردادها، سرمایه‌گذاری در آموزش و توسعه فناوری داخلی حفاری دریایی و ایجاد مراکز تخصصی در استان‌های ساحلی را علاوه بر دیپلماسی، شتاب دهد تا فاصله با رقبا کاهش یابد.