ابعاد جدید جنگ اقتصادی چین و آمریکا

این قوانین تازه تصریح می‌کنند که صادرات فناوری‌های مورد استفاده در استخراج و فرآوری عناصر نادر، به‌طور کامل نیازمند اخذ مجوز خواهد بود و بر اساس این قانون، تمامی شرکت‌های خارجی که مایل به خرید این عناصر و فناوری‌های مربوط به آنها هستند، باید به‌صورت ویژه به وزارت بازرگانی مراجعه کنند.

ترامپ در واکنش به این مسئله تهدید کرد که این اقدامات را با تعرفه‌های بسیار سنگین پاسخ خواهد داد، اما چند روز بعد نظر خود را تغییر داد و گفت که «همه‌چیز خوب پیش خواهد رفت». این در حالی است که چین اخیراً خرید برخی محصولات کشاورزی مانند سویا را در فصل برداشت پاییزی متوقف کرده است؛ اقدامی که می‌توان آن را نمونه‌ی دیگری از تلاش برای فشار آوردن به دولت ترامپ دانست.

اقدام چین از این جهت اهمیت دوچندان دارد که هر دو کشور، آمریکا و چین، منتظر دیدار احتمالی دو رهبر در کره‌جنوبی در اواخر ماه جاری هستند. از آن‌جا که هم تعرفه‌های سنگین ترامپ و هم محدودیت‌های چین، هر دو از ماه نوامبر اجرایی خواهند شد، به‌احتمال زیاد این اقدامات بیشتر به‌عنوان اهرم‌های چانه‌زنی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. از سوی دیگر، اقدام چین را می‌توان نوعی یادآوری به غرب تلقی کرد تا به آنها بفهماند که شرکت‌های چینی بیش از ۹۰ درصد ظرفیت فرآوری عناصر نادر در جهان را در اختیار دارند؛ عناصری که نقش حیاتی در صنایعی، چون خودرو‌های برقی، توربین‌های بادی و سامانه‌های دفاعی ایفا می‌کنند.

این اقدامات اخیر بسیاری از تحلیل‌گران و سیاست‌مداران غربی را به واکنش واداشته و بار دیگر آنها را متوجه این واقعیت کرده است که باید فکری برای گلوگاه‌های فناورانه کرد. بر اساس پژوهش مؤسسه‌ی سیاست راهبردی استرالیا (ASPI)، چین در ۵۷ مورد از ۶۴ حوزه‌ی فناوری حیاتی از آمریکا پیشی گرفته است. افزون بر این، هر ۱۰ شرکت برتر تأمین‌کننده‌ی تجهیزات تولید انرژی خورشیدی در جهان چینی هستند.

چین همچنین در حوزه‌ی انرژی بادی تسلط دارد و بین ۵۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت تولید اجزای کلیدی مانند ناسل، برج و پره را در اختیار گرفته است. انتظار می‌رود این سهم همچنان افزایش یابد، زیرا سازندگان چینی با تأمین پروژه‌های زیربنایی داخلی و قیمت‌های رقابتی، حضور خود را در بازار‌های خارجی نیز گسترش می‌دهند.

همچنین شرکت‌های چینی در بازار «ماژول‌های سلولی» ـ دستگاه‌های کوچکی که در محصولات مختلف تعبیه می‌شوند و اتصال به شبکه‌های تلفن همراه و انتقال داده را ممکن می‌سازند ـ پیشتاز جهانی هستند. تا اوایل امسال، فروشندگان چینی حدود نیمی از کل محموله‌های جهانی ماژول‌های اینترنت اشیاء (IoT) را در اختیار داشتند. تولیدکنندگان چینی همچنین به‌سرعت سهم خود را در حوزه‌ی موسوم به نیمه‌هادی‌ها افزایش می‌دهند. در سال ۲۰۲۴، سهم چین از این بازار به ۳۴ درصد رسید، در حالی که سهم تایوان ۴۳ درصد بود.

همه‌ی این آمار و ارقام نشان می‌دهد که غرب امروز تا چه اندازه به چین در فناوری‌های پیشرفته وابسته است و احتمالاً پس از جنگ اقتصادی اخیر، به‌دنبال کاهش این وابستگی خواهد بود تا در آینده به چین اجازه ندهد در مواقع بحران از این وابستگی به‌صورت استراتژیک بهره ببرد. کارشناسان غربی چنین برداشت می‌کنند که چین، برخلاف گذشته، اکنون آشکارا از این توانایی و برتری خود در راستای اهداف ژئوپولیتیکی بهره می‌گیرد. با این حال، دیدار رسمی و دوجانبه‌ی ترامپ و شی جین‌پینگ می‌تواند در آینده‌ی این جنگ اقتصادی تأثیرگذار باشد.