پیامدهای گران کردن بنزین چگونه خواهد بود؟

1.     این‌که تغییر در قیمت‌گذاری بنزین چه پیامدهایی به همراه دارد، به‌طور مستقیم به نوع مصوبه دولت و شیوه اجرای آن وابسته است.

2.     تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که افزایش قیمت بنزین در ایران، هرچند به‌طور قطعی تبعات اقتصادی دارد، اما بازخوردهای اجتماعی و امنیتی تنها زمانی بروز می‌کنند که این سیاست بدون برنامه‌ریزی دقیق، بدون گفت‌وگو و اقناع افکار عمومی و بدون حمایت کافی از اقشار کم‌درآمد اجرا شود.

3.     در هر حال، موج تورمی ناشی از افزایش قیمت سوخت، تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و افزایش نگرانی‌های امنیتی از جمله پیامدهای فوری اصلاح قیمت بنزین است.

4.      یافته‌های علمی و تحلیل‌های کارشناسی نیز نشان می‌دهد که اثرات اقتصادی، اجتماعی و امنیتی این تصمیم باید با دقت و حساسیت بالا مدیریت شود تا از آسیب‌های گسترده جلوگیری گردد.

5.     در ادامه به بررسی ابعاد احتمالی افزایش نرخ بنزین خواهیم پرداخت که با نگاه دقیق و کارشناسی و اقدام سنجیده می توان مانع از آن شد یا بخشی از این تبعات را مدیریت نمود:

5.1.    تبعات اقتصادی

5.1.1.   افزایش هزینه‌های تولید: بنزین یکی از مهم‌ترین هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل است و افزایش قیمت آن، هزینه تمام شده کالاها و خدمات را بالا می‌برد. این موضوع تورم عرضه‌ای ایجاد کرده و فشار مالی بر مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد.

5.1.2.    رشد تورم عمومی: افزایش هزینه‌های تولید و حمل‌ونقل، به سرعت به قیمت کالاها و خدمات منتقل می‌شود. کارشناسان بانک مرکزی و مرکز پژوهش‌های مجلس تأکید می‌کنند که بدون سیاست‌های جبرانی، نرخ تورم می‌تواند افزایش یابد.

5.1.3.  کاهش قدرت خرید مردم: افزایش قیمت سوخت، هزینه خانوارها را افزایش داده و قدرت خرید واقعی مردم به ویژه اقشار کم‌درآمد کاهش می‌یابد. این اثر به کاهش مصرف کالاهای غیرضروری و کُند شدن رشد اقتصادی منجر می‌شود.

5.1.4.   در شمایی کلی‌تر،  تغییرات در قیمت گذاری بنزین می تواند باعث مدیریت مصرف، کاهش نسبی قاچاق، ارتقای عدالت توزیعی، توسعه زیرساخت‌های اطلاعاتی و ساماندهی کارت‌های سوخت شود.  بهینه سازی مصرف در ناوگان دولتی و شرکتی، ایجاد انگیزه بیشتر برای کنترل مصرف و کاهش زمینه سوءاستفاده و قاچاق از طریق ساماندهی کارت‌ها نیز از دیگر تبعات مصوبه دولت خواهد بود.

5.2.     تبعات اجتماعی

5.2.1.   فشار بر اقشار کم‌درآمد: این گروه‌ها سهم بیشتری از درآمد خود را برای سوخت و حمل‌ونقل صرف می‌کنند. افزایش قیمت بنزین بدون حمایت مالی مستقیم می‌تواند به فقر و نارضایتی اجتماعی دامن بزند.

5.2.2.   تغییر رفتار مصرف‌کننده: افزایش قیمت سوخت باعث می‌شود مردم به دنبال صرفه‌جویی در حمل‌ونقل و مصرف انرژی باشند. کارشناسان حوزه انرژی معتقدند این موضوع می‌تواند الگوی مصرف را کوتاه‌مدت تغییر دهد، اما اثر بلندمدت بدون برنامه‌های جایگزین محدود خواهد بود.

5.2.3.   افزایش اعتراضات و نارضایتی عمومی: تجارب سال‌های گذشته نشان داده است که افزایش ناگهانی قیمت بنزین، بدون اقناع مردم و در قالب طرح‌ها و مصوبات ناکارا، می‌تواند موجی از اعتراضات خیابانی و نارضایتی عمومی ایجاد کند. این وضعیت اگر مدیریت نشود، امنیت روانی جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

5.3.     تبعات امنیتی

5.3.1.  تنش و بی‌ثباتی اجتماعی: افزایش قیمت بنزین، به ویژه بدون اطلاع‌رسانی و تدابیر جبرانی، می‌تواند ناآرامی‌های محلی و منطقه‌ای ایجاد کند. کارشناسان امنیتی معتقدند این موضوع می‌تواند هزینه‌های امنیتی دولت را افزایش دهد.

5.3.2.  فشار بر زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی: وقتی سوخت گران می‌شود، تقاضا برای استفاده از حمل‌ونقل عمومی افزایش می‌یابد و کمبود ظرفیت باعث نارضایتی عمومی و مشکلات امنیتی می‌شود.

5.3.3.  تأثیر بر ثبات اقتصادی و سیاسی: ناآرامی‌های ناشی از افزایش قیمت سوخت می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را کاهش دهد. کارشناسان اقتصاد سیاسی تأکید می‌کنند که این امر در بلندمدت به کاهش رشد اقتصادی و فشار بر سیاست‌گذاری کلان منجر می‌شود.

5.3.4. کاهش اعتماد عمومی و فرصت سوءاستفاده دشمن:  افزایش ناگهانی قیمت بنزین می‌تواند اعتماد مردم به نظام را کاهش دهد و دشمنان از این موضوع برای برهم زدن آرامش و وحدت جامعه بهره‌برداری کنند. پس از جنگ دوازده روزه اسرائیل علیه ایران، چنین ناآرامی‌هایی می‌تواند باعث طمع‌ورزی دشمن برای حمله مجدد شود.

6. در شرایط حاضر وظیفه همه دلسوزان نظام کمک به پیشبرد برنامه های دولت همراه با تلاش برای کم کردن تبعات احتمالی آن است. از سویی دولت نیز باید از توان کارشناسی و عملی همه افراد و ساختارها برای بهتر اجرا شدن طرح‌هایش استفاده نماید.

منبع: پرسمان سیاسی هفته شماره 31