ماجرای کنسرسیوم نفتی چیست؟

روز پنجم خرداد 1287 برای اولین بار در ایران، در مسجد سلیمان، نفت کشف شد. این کشف در پی واگذاری امتیاز استخراج و بهره برداری از نفت به «ویلیام نکس دارسی » انگلیسی انجام شد. شرکت تحت فرمان «ویلیام دارسی » پس از 5 سال جستجو از چاهی در مسجد سلیمان از شهرهای استان خوزستان، نفت کشف کرد.
روز هفتم خرداد 1380، برای نخستین بار امتیاز استخراج، بهره برداری و لوله کشی نفت و قیر در سراسر ایران (به جز پنج استان آذربایجان، گیلان، مازندران، گرگان و خراسان ) به مدت 60 سال به «ویلیام نکس دارسی » واگذار شد. «دارسی » در دوره حکومت مظفرالدین شاه قاجار این امتیاز مهم را گرفت و متعهد شد طی دو سال شرکت یا شرکتهایی را برای بهره برداری از امتیاز، تاسیس کرده و از عواید حاصله 16 درصد به عنوان حق الامتیاز و 20 هزار لیره نیز نقداً به عنوان سهم ایران، به دولت بپردازد. این قرارداد 5 سال قبل از مشروطیت منعقد شد. مجلس اول پس از مشروطه نیز پس از بحث های مفصل درباره قرارداد «دارسی »، آن را نه رد کرد و نه تصویب.
ماجرای ملی شدن صنعت نفت که در سالهای پایانی دهه 20 آغاز شد و سرانجام در 29 اسفند 1329 به تصویب نهایی مجلس سنا رسید را باید پایانی بر قرارداد ننگین دارسی دانست. اما این پایان ماجرا نبود. انگلیسی ها، که از دست دادن نفت ایران را به معنای خشک شدن رگ حیات کارخانه های صنعتی خود می دانستند از فردای ؟؟؟ نفت بر آن شدند که همه جانبه با دولت ملی ایران مقابله کرده و آن را به زمین بزنند و این اقدام بعد از 29 ماه در 28 مرداد 1332 بدست کودتاچی وابسته به انگلیس »زاهدی» صورت گرفت و این درحالی بود که از دولت مردمی مصدق دیگر شبهی باقی مانده بود و اختلافات درون جبهه مردمی و خودسری ها و تک رویها دست بدست هم داده بود تا مسیر برای توطئه بیگانگان و ایادی آن در داخل به سادگی هموار گردد.
مهمترین وظیفه دولت کودتا بعد از سرنگونی دولت مصدق، حل مساله نفت در دل فضای خفقان بود. چندین ماه پس از کودتای بیست و هشت مرداد 1332، بین نمایندگان هشت کمپانی نفتی برای تشکیل کنسرسیوم بین المللی موافقت حاصل شد. در این قرارداد که به «قرارداد امینی - پیچ» نیز معروف شده است برخلاف قانون ملی شدن نفت ایران باز هم اکتشاف و استخراج و فروش نفت به دست شرکت های خارجی سپرده شد و ایران به دریافت حق الامتیاز(با نام مبهم «پرداخت اعلام شده»)اکتفا کرد. این قرارداد براساس اصل کلی پنجاه - پنجاه طرح شد. مذاکره کننده اصلی ایران در مسائل مربوط به این قرارداد دکتر «علی امینی» وزیر دارائی کابینه سپهبدزاهدی بود. بر اساس این قرارداد شرکت نفت ایران و انگلیس40%، شرکت‌های آمریکائی نیز40%، شرکت شل40% و شرکت نفت فرانسه16% در منافع کار سهیم بودند.
تدوام سلطه انگلیس بر نفت ایران با یافتن شریکی مشترک المنافع به نام آمریکا تا بهمن 57 ادامه یافت و آنروز بود که داغ بزرگ قطع ید استکبار از نفت ایران بر دلشان نشست داغ و کینه ای که تا به امروزهم فراموش نشده است.
22 بهمن را باید روز واقعی ملی شدن صنعت نفت نامید.