گیتس و تلاش برای دلجویی از دوستان آمریکا

حسن هانی‌زاده / تحلیلگر مسائل جهان عرب
دیدار رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا از مصر و عربستان در حالی صورت می گیرد که کشورهای عرب منطقه بویژه مصر و عربستان از تغییر ادبیات آمریکا نسبت به ایران و احتمال آغاز مذاکراتی میان ایران و آمریکا اظهار نگرانی کرده اند.
در حقیقت، دو کشور عربستان ومصر که جایگاه و شأن سیاسی منطقه ای و بین المللی خود را در دنباله روی سیاسی از آمریکا می دانند مایل نیستند تا آمریکا گامی در راستای نزدیک شدن به ایران بر دارد.
با این که هنوز نشانه قابل قبولی از تغییر سیاست آمریکا نسبت به ایران مشاهده نمی شود، اما تغییر ادبیات سیاسی اوباما نسبت به این کشور موجب شده، مصر و عربستان بشدت از سیاستهای جدید اوباما نگران شوند.
از سوی دیگر باوجود این که عربستان و مصر برای رهبری جهان عرب با یکدیگر رقابت پنهانی دارند، اما هر دو مایل نیستند ایران نقش کلیدی در حل بحرانهای منطقه داشته باشد.
دو کشور در چارچوب پیروی از سیاستهای گذشته آمریکا همچنان به جریان سازی رسانه ای ادامه می دهند تا شاید نقش تأثیرگذار ایران را در منطقه و جهان کمرنگ کنند. آمریکا نیز با توجه به کاهش نفوذ مصر در منطقه و نقش اتباع عربستان درحوادث 11 سپتامبر 2001 در صدد باز نگری در سیاستهای منطقه ای خود و یارگیری جدید برآمده است.
عربستان اگر چه به عنوان هم پیمان عرب آمریکا تلقی می شود، اما این هم پیمانی پس از حوادث 11 سپتامبر 2001 دچار گسست شد آمریکا به آسانی نتوانست هم پیمان قدرتمندی را در منطقه بیابد تا عربستان را از صحنه شطرنج سیاسی منطقه ای خودخارج کند.
ملت آمریکا بخوبی می داند که عاملان حادثه 11 سپتامبر دارای چه ملیتی هستند و در چه فضای اجتماعی و فرهنگی غیر دموکراتیک رشد و نمو داشته اند.
به بیان دیگر، عربستان باوجود هزینه های سنگین رسانه ای برای تحت تأثیر قرار دادن افکار عمومی آمریکا وغرب همچنان کشور غیر مرغوبی تلقی می شود، اما نبود جایگزین موجب شده،آمریکا به طور مصلحتی روابط صوری خود را با سعودی ها حفظ کند.
در خصوص مصر نیز این کشور به دلیل دریافت کمکهای مالی فراوان از آمریکا بار مالی سنگینی برای این کشور دارد در حالی که جایگاه منطقه ای مصر در یک دهه اخیر بشدت متزلزل شده است. شرایط نا معلوم مصر پس از حسنی مبارک، نگرانیهایی برای آمریکا بوجود آورده است.
در این میان، تغییر لحن سیاسی آمریکا نسبت به سوریه و ایران نشان می دهد، آمریکا از ادامه وضعیت گذشته و تکیه بیش از حد بر مصر و عربستان نگران است وتنها راه برون رفت از بحران عراق و افغانستان را در یاری خواستن از ایران و سوریه می داند.
در این شرایط، مصر و عربستان از لحن جدید سیاسی آمریکا نسبت به ایران و سوریه بشدت نگران شده اند و همچنان درصدد حفظ وضعیت موجود و جلو گیری از تغییر سیاستهای آمریکا برآمده اند.
بنابراین رابرت گیتس وزیر دفاع آمریکا در اظهار نظری مدعی شده که نزدیکی آمریکا به ایران به معنی نادیده گرفتن نقش اعراب در منطقه نیست زیرا هنوز فاصله زیادی میان سیاستهای آمریکا و ایران وجود دارد.
این اظهارات در پاسخ به نگرانی کشورهای حوزه خلیج فارس صورت گرفته، اما دور از حقیقت نیست که با معیارهای سیاسی ودر معرکه منافع ملی «هیچگاه دوستی ثابت و دشمنی پایدار» وجود ندارد.