در شورای شهر تهران چه کردیم

مهندس مهدی چمران رئیس شورای شهر تهران در جلسه هفتگی انصار حزب‌الله با اشاره به مقدمه‌ای در مورد تاریخچه شورا در کشور گفت: در آن موقع کشور درگیر جنگ بود و مشکلات تمرکز قدرت و انسجام ملی و مشکلاتی از این دست برای کشور وجود داشت و در حقیقت پنج استان درگیر جنگ بودند و معلوم نبود که سرنوشت شوراها چه خواهد شد و به هر حال، این قانون اجرا نشد و موکول به دهه آخر دوران جنگ شد و در آن زمان هم به دلیل نواقص قانونی باز در سال 75 اصلاحیه به آن زده شد و خلاصه پنج بار این قانون اصلاحیه خورد تا اینکه بالاخره در اسفند سال 76 انتخابات شوراها عملی شد و در نهم اردیبهشت سال 78 اولین دوره شوراها آغاز به کار کرد و امروز که اردیبهشت سال 88 است، ده سال از عمر شوراها در کشور می‌گذرد.
اصولاً شورا چیز جدیدی نیست، ابداع غربی‌ها هم نیست. شورای شهر و مجلس و نظایر این، کار آنها نیست. ما در قرآن مجید هم سوره‌ای به نام شورا داریم و آیه "وشاورهم فی‌الامر" در سوره آل عمران هم ناظر به همین امر است. در روایات و احادیث بحث مشورت و شورا فراوان است، به ویژه حضرت امیراامؤمنین علی(ع) بیش از دیگران در زمینه شورا و مشورت مطالبی را عنوان کرده‌اند و احادیث و روایاتی نقل شده است. البته قبل از اسلام هم در کشور خودمان به صورت یک سنت، رایج بوده است. قبایل، اقوام و خویشان عموما معتمدین و ریش سفیدها را جمع نمی‌کردند و با هم مشورت و تصمیم‌گیری می‌کردند و از این رسم حتی در محلات قدیمی هم چیزهایی وجود داشت.
دوستان قدیمی یادشان هست، در محله خودما (محله چهار راه سیروس و سرپولک)، چند تن از اشخاص معتمد و متدین بودند که بعضا مشکلاتی که پیش می‌آمد، مردم با اینها مشورت می‌کردند. یادم هست مرحوم آیت‌الله بهبهانی آن زمان معتمد بود و مردم برای حل مشکلات به ایشان مراجعه می‌کردند و او هم به گونه‌ای سعی داشت آنها را حل کند.
رئیس شورای شهر تهران ضمن تصریح به اینکه شوراها چیز جدیدی نیست و پیشینه غیر رسمی آن به قبل از اسلام بر می‌گردد، تصریح کرد: به طور کلی با موضوع شوراها ناآشنا نبودیم، ولی این سیستمی که انتخاباتی صورت گیرد و قانون و تشکیلاتی داشته باشد را از کشورهای غربی گرفتیم. آنها هم شوراهایشان یک زمینه 120 ساله دارد. اصل فلسفه کار این است که کشور را یک مجلس شورای اسلامی اداره می‌کند که سیاست‌های کلان و کل کشور را تنظیم و تدوین می‌کند، ولی در یک محله، شهر، منطقه، دیگر خود آن مردم راحت‌تر و بهتر می‌توانند این کارشان را انجام دهند، منتهی باید افراد معتمد، صالح، سالم و درستی باشند و تا اندازه‌ای هم تخصص داشته باشند تا بتوانند در زمینه مدیریت شهری و اداره محلی صاحب رأی باشند.
مهندس چمران ادامه داد: در حال حاضر علاوه بر کلیه شهرها، بالای 25 روستای کشور، شورای اسلامی دارد. در روستاهایی هم که شورا نیست، کسی حاضر نشده بیاید عضو شورا شود؛ برای اینکه شورای روستایی چیزی جز دردسر و زحمت برای آنها نبوده است. روستاها درآمدی ندارند که بتوان با آن شورای ده را اداره کرد. البته در قانون حق‌الجلسه ساعتی تعیین کرده‌اند که در ماه 20 ساعت به اعضای شورا داده شود ولی تا به حال هیچ اعتبار و بودجه‌ای برای این کار تأمین نشد است تا به این روستاها پرداخت شود. حدود 110 هزار نفر عضو شورای اسلامی در کشور داریم.
حدود 25 هزار شورای روستایی داریم، هر کدام به سه نفر اعضا و هزار و اندی شورای شهر هم داریم که بین 5 تا 15 نفر عضو دارند و اگر همه اینها را بخواهیم حساب کنیم با شوراهای فرا دستی بیش از 110 هزار نفر خواهند شد. شوراهای روستاها جمع می‌شوند و شورای بخش را تشکیل می‌دهند، شوراهای شهر جمع می‌شوند و شوراهای شهرستان را تشکیل می‌دهند، از جمع‌بندی شوراهای شهرستان هم، شوراهای استان و از جمع‌بندی شوراهای استانها، یک شورای عالی استان‌ها تشکیل می‌شود.
اختیار ویژه شورای عالی استان‌ها
رئیس شورای عالی استان‌ها در مورد اختیارات این شورا خاطر نشان کرد: این شورا بعد از دولت تنها مرجعی در کشور است که می‌تواند لایحه یا طرح به مجلس شورای اسلامی ارائه دهد، تا تبدیل به قانون شود. این در حالی است که حتی قوه قضائیه هم نمی‌تواند مستقلا به مجلس شورای اسلامی طرح یا لایحه بدهد بلکه وزیر دادگستری باید این لایحه را در دولت تصویب کند و بعد به مجلس فرستاده شود، ولی شورای عالی استانها که هم اکنون 72 نفر عضو دارد و نمایندگان سی استان کشور هستند، هم می‌توانند به دولت لایحه بدهند تا دولت آن را تصویب کند و هم می‌توانند از طریق مجلس شورای اسلامی این کار را انجام دهند و این بستگی به نوع طرح و لایحه‌ای دارد که ارائه می‌دهند.
البته مجلس شورای اسلامی هم طبق اصل 105 قانون اساسی موظف است طرح با لایحه‌ای که شورای عالی استانها به آنان ارائه می‌کند را عین لایحه دولت و یا طرح‌هایی که خود نمایندگان مجلس ارائه می‌دهند، بررسی و درباره آن تصمیم‌گیری نماید.
تا به حال چند مصوبه این گونه داشته‌ایم، البته از نیمه دوم دوره دوم شوراها که شورای عالی استانها کار خود را شروع کرده است.
رئیس شورای شهر تهران با اشاره به ناکامی شورای اول تهران اظهار داشت: در دوره اول، شوراهای شهرهای بزرگی چون تهران به ناکامی برخورد کرد، البته کارهایی انجام دادند و زحماتی هم کشیدند ولی با مسائل سیاسی درهم آمیختند و ضربه خوردند و شورا به انحلال کشیده شد.
وی عملکرد شوراها در شهرهای کوچک و بعضی از شهرهای بزرگ، را موفقیت‌آمیز توصیف کرد و افزود: در شهرهای کوچک و خیلی از روستاها موفق بودند و کارهای خوبی انجام دادند. حتی در بعضی از شهرهای بزرگ همچون اصفهان و مشهد، کارشان مثبت بود و فعالیت‌های خوبی انجام دادند. مهندس چمران با اشاره به شکل‌گیری شورای شهر دوم عملکرد این شورا را مثبت ارزیابی کرد و گفت: شورای دوم هم که شروع شد زمانی بود که با توجه به شرایط خاصی که وجود داشت، هر پانزده نفر از لیستی که بنده و آقای دکتر شیبانی به نام آبادگران ارائه دادیم حائز اکثریت آرا شد و وارد شورای دوم شدیم و کار را آغاز کردیم.
تحول در اداره شهر بزرگ تهران
وقتی دکتر احمدی‌نژاد را به عنوان شهردار انتخاب کردیم، تحولی شگرف به یک دفعه در شهر به وجود آمد؛ چون مدتی بود که کارهای شهر به حالت رکود در آمده بود. البته قبلا پایتخت به گونه‌ای دیگر اداره می‌شد و یک نفر از طرف رئیس‌جمهور به عنوان شهردار معرفی می‌شد و حکم او را وزیر کشور صادر می‌کرد. به هر حال یک نفری فکر می‌کرد و همان یک نفر هم شهر را می‌خواست اداره کند که عملی نبود که یک شهر هفت، هشت میلیونی را تنهایی اداره کرد. البته کارهایی انجام شد ولی ضربات سنگینی به شهر زده شد.
این بنده حقیر به عنوان معمار و شهرساز حس می‌کنم که چقدر به خاطر بی‌برنامگی به شهر آسیب رسید. امروز هم این مسائل و مشکلاتی که شهر ما دارد، مقداری از آن به خاطر بی‌برنامگی است که ناشی از تصمیمات آن و مقطعی و یک روزه است. به هر حال شورای دوره دوم که شکل گرفت. آقای دکتر احمدی‌نژاد از دل شورای شهر برخاست و در خدمت و خدمتگزاری به خوبی شناخته شدند و بعد هم در کشور به عنوان یک خدمتگزار از جانب مردم تعیین شدند. مقام معظم رهبری به ما فرمودند که "منتخب شما، منتخب همه مردم شد." این بدان معنی بود که انتخاب صحیحی بوده است که انتخاب دوم شورای شهر تهران آقای قالیباف بود. بعد هم شورای شهر سوم آمدند.
رئیس شورای تهران در مورد شورای سوم شهر تهران گفت: شورای سوم از نظرات سیاسی و تفکرات از جناح‌های مختلفی بود و آن حالت یکدستی شورای دوم را نداشت و در حال حاضر هم ندارد. منتها دوستانی که در شورای سوم هستند همگی بر این اعتقادند که مسائل فکری جای خودشان را دارد و مسائل تخصصی شهر هم جای خود را دارد. آب، برق، گاز، آسفالت، پارک، آلودگی هوا و از همه مهمتر ترافیک و حمل و نقل عمومی و ساخت و ساز و قوانین شهرسازی جای خود را دارد.
وی تهیه طرح جامعه و تفصیلی شهر تهران توسط شورای دوم شهر تهران را بی‌نظیر توصیف کرد و تصریح کرد: به طرح جامع تهران هم که سال 1324 تصویب شد، بعد از آن اصلا پرداخته نشد بود. تنها در سال 70 بازنگری شد تا سال 75 اجرا شود ولی شهردار آن موقع این طرح را به سطل آشغال انداخت و همین‌طور شهر بی‌برنامه اداره می‌شد، ما در شورای دوم شهر تهران با یک سرعت و ابتکاری که البته خواست خدای بزرگ بود، طرح را تهیه کردیم. طرح جامع تهران در آن زمانی که جمعیت کم بوده از سال 45 شروع شده و تا سال 49 به پایان رسیده است و این در حالی بوده که هیچ وقت طرح تفصیلی برای تهران تهیه نشده بود.
ما با یک برنامه‌ریزی دقیق علمی و استفاده از تجربیاتی که در این سالها اندوخته شده بود، طرح جامع و طرح تفصیلی را با هم شروع کردیم و بالاخره در سال گذشته، در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب رسید. همزمان طرح‌های تفصیلی را هم تهیه کردیم که این کار نه تنها در کشور بلکه در دنیا بی‌نظیر بود که بسیار کار دشواری بود و قول داده شده که برای اجرا تا یک ماه دیگر به شهرداری‌های مناطق ابلاغ شود. در کل کشور هم به هر حال شوراها کارآیی خوبی داشته‌اند.
مهندس چمران عملکرد ضعیف بعضی از شوراها در کشور را امری طبیعی دانست و افزود: البته شاید همه آنها خوب کار نکرده باشند، چون مشکلاتی هم سر راه آنان بوده است. بعضی از شوراها منحل شدند و در بعضی از شوراها با نفوذ یک یا دو دلال در میان آنها، کارهای خلافی صورت گرفته است و دو یا سه شورا کارشان به دادگاه کشیده شده و کمابیش این مشکلات در برخی شوراها وجود داشت ولی این مسائل و موارد طبیعی است چون همه افراد شوراها صالح نیستند و کار را به جایی می‌رسانند که صدایش از روزنامه‌ها در می‌آید. ولی با توجه به کلیت شوراها در شهرها وقتی هفت، هشت، ده نفر دور هم می‌نشینند، به خصوص در شهرهایی که افراد دلسوز و متخصص و متدین بودند و کار کردند، تحرک و تحول به وجود آوردند.
شهرداری‌ها و معضل بودجه
وی با اشاره به تصویب قانون خودکفایی شهرداری‌ها در سال 61 گفت: در سال 61 یا 62 قانونی تصویب شد که شهرداری‌ها خودکفا شوند که دو بند داشت. بند دوم آن این بود که چگونه کسب درآمد کنند که این بند تاکنون تصویب نشده است که چگونه کسب درآمد کنند، بنابراین شهرداری‌ها هم اقدام به فروش تراکم نمودند. به عنوان مثال در کوچه هشت متری برج بیست طبقه ساختند و پولهای گزاف و این چنینی از مردم اخذ کردند و شهر را اجبار این‌گونه چرخانیدند.
الان هم اگر در شهرها ساخت و ساز نشود بین 65 تا 70 درصد از بودجه شهرداری از بین می‌رود چرا که عملا حداکثر 30 درصد از درآمد شهرداری از عوارض دیگر شامل خرید و فروش اتومبیل و تجمیع، عوارض بنزین و نظایر آن تامین می‌شود. به عنوان نمونه همین عوارضی که از منازل مسکونی اخذ می‌شود که ما امسال فشار آوردیم که در اسفند ماه این برگه‌های عوارض به مردم داده نشود تا شب عید دچار مشکل نشوند و آن را موکول به خرداد ماه کردیم و آن را تقسیط به چهار قسط کردیم تا به مردم فشار وارد نشود و هر کسی هم که تا آخر شهریور آن را پرداخت کند جایزه‌ای هم به او تعلق بگیرد.
رئیس شورای شهر تهران فروش تراکم در شهرداری‌ها را برای شهرها یک معضل خواند و افزود: خلاصه این عوارض رقمی نیست که کفاف بودجه شهرداری‌ها را بدهد و تا به حال درآمد شهرداری از همان ساختمان‌سازی و فروش تراکم بوده است که برای شهرها یک معضل است. البته در شهرهای کوچک که ساختمان‌سازی ندارند یا اگر دارند کم است، آن وقت فشل می‌شوند و هزینه آسفالت یک کوچه را هم ندارند. الان در کشور شهرداری‌هایی داریم که در دو سه ماه پول کارگران و رفتگران را پرداخت نکرده‌اند، چون درآمدی ندارند و از این شهرها زیاد هستند. در شورای عالی استانها که هستیم مرتبا شوراها مکاتبه می‌کنند که به وزارت کشور بگویید برای ما فکری کنند و بودجه‌ای در نظر بگیرند. متاسفانه شهرها با این مسائل دست به گریبانند.
وی با انتقاد از کاهش اختیارات شوراها در روند اصلاح قانون شوراها گفت: هر وقت هم که قانون شوراها اصلاح شد از اختیارات شوراها کاستند و مشکلی بر مشکلاتشان افزودند.
شورای شهر و کمیسیون ماده پنج
دقیقا دو هفته پیش بنا بود در مجلس قانونی تصویب شود. بر مبنای این قانون در کمیسیون‌های ماده پنج که در استانداری تشکیل می‌شود و بناست برای شهر تصمیم بگیرد باید از شوراهای اسلامی شهر رئیس شورای شهر یا شهردار حضور داشته باشد. این تصویب که نشد هیچ، قبلا رئیس شورای شهرستان هم که می‌توانست شرکت کند، آن را هم حذف کردند و گفتند فقط رئیس شورای شهرستان حق شرکت در جلسه را دارد، بدون اینکه حق رای داشته باشد.
از یک طرف مرتبا از اختیارات شوراها کاسته می‌شود و از طرفی دیگر چون شوراها شناخته شده هستند به نسبت توقع از آنان هم بالاتر می‌رود. اکثر نامه‌هایی که به شورای شهر تهران نوشته می‌شود یا خواستار شغل یا کار یا کمک مالی و چیزهایی از این قبیل هستند که ارتباطی با مسائل شوراها ندارد و ما هم آن امکان تصمیم‌گیری برای مشکلات شهری مردم را نداریم. البته ما تعامل خوبی با دستگاهها داریم. آب، برق، فاضلاب، پلیس، راهنمایی و رانندگی و نظایر آن و با این همکاری و صمیمیت و رفاقت، در شورا کارها را خیلی خوب پیش می‌بریم.
ان‌شاء‌الله این همکاری که در میان اعضای شورای شهر تهران وجود دارد کماکان ادامه یابد چون در غیر این صورت متضرر واقعی مردم خواهند بود و کار آنها عقب می‌ماند؛ چون شهرداری اگر خدمات‌رسانی نکند، کار مردم فشل می‌ماند. آن هم در شهری مثل تهران که یک کشور شهر است به گونه‌ای که جمعیت آن به اندازه کل جمعیت چند کشور خاورمیانه است. به عنوان مثال منطقه 4 شهرداری بالای 800 هزار نفر جمعیت دارد، این در حالی است که جمعیت بعضی از استانهای کشور کمتر از 800 هزار نفر است.
اسراف و عوارض سوء آن
متاسفانه در شهر تهران به خاطر فرهنگ غلطی که بر مبنای آن باید زیاد مصرف کنیم، از طرفی پسماند هم زیاد داریم و به طور کلی مصرف آب، برق، سوخت خیلی بالاتر از استاندارد جهانی است.
رئیس شورای شهر تهران در ادامه با اشاره به تولید انبوه زباله در شهر تهران از سوی شهروندان خاطر نشان کرد: در شهری مثل لندن شهرداری هفته‌ای سه روز یا در بعضی جاها دو روز زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کند این در حالی است که در تهران در بعضی نقاط روزی سه بار زباله جمع‌آوری می‌شود. بعد در لندن به میزان زباله‌های هر کس از آنها مالیات گرفته می‌شود، به طوری که هر کس هر چقدر بیشتر زباله تولید کند، عوارض بیشتری پرداخت می‌کند.
در تهران روزانه هفت هزار تن زباله تولید می‌شود اگر به کهریزک بروید، می‌بینید که به اندازه ارتقاع سی متر زباله در زمین دفن کرده‌اند که شیرابه‌های آن به محیط زیست آسیب می‌رساند. البته با تدبیر مدیران شهری و پی‌گیری ما حدود یک سالی است که این زباله‌ها به کمپوست تبدیل می‌شود که کود گیاهی است و به فروش می‌رسد و الان دنبال این هستیم که از این زباله‌ برق تولید کنیم و در حال حاضر ایتالیاتی‌ها سرگرم نصب نیروگاه آن هستند.
ما باید برای مشکلات شهر تهران سعی و تلاش فراوانی انجام دهیم.
وی با اشاره به بارندگی‌های اخیر و کمبود منابع آبی شهر تهران، گفت: در شهر تهران از نظر منابع آبی با مشکل مواجه هستیم. چون خود تهران آبی ندارد و آب را باید از کوهها و سدهای اطراف تهران بیاوریم و امسال سی درصد آب از میزان متوسط سالیانه کمتر بود البته بعد از عید با بارندگی‌هایی که صورت گرفت این میزان به پانزده درصد رسیده که باز هم با کمبود مواجه هستیم. البته مشکلات شهری با همکاری و همدلی مردم و مسئولان و دولت و شورا قابل حل است، ولی اگر شوراها به هم بریزند، شهرداری با شورا هماهنگ نباشد، و شوراها با هم هماهنگ نباشد معلوم نیست این برنامه به سرانجام خوبی برسد.
ان‌شا‌ء‌الله خداوند به همه ما توفیق بدهد همان‌گونه که گفتیم راه شهدا را دنبال کنیم که راه صحیح است و اگر در مسیر صحیح گام برداریم قطعا خداوند نیز ما را حمایت خواهد کرد.