درگيري‌هاي اخير حلب موجب افزايش نگراني‌ها از بر‌هم‌خوردن آتش‌بس در سوريه شده و بازيگران منطقه‌اي و بين‌المللي را به تب‌و‌تاب حفظ آن انداخته است.
همين چند روز قبل كه نيروهاي ايراني در خان‌طومان چندين شهيد و مجروح دادند، علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي كشورمان، آنچه را رخ داده بود «استفاده هدفمند از يك حسن‌نيت در ايجاد آتش‌بس در منطقه عمومي حلب» دانست. او با بيان اينكه «آمریکایی‌ها به‌همراه متحدان منطقه‌ای و تروریستی خود با پشتیبانی لجستیکی ممتد، محور این کار هستند» گفته بود «قطعا ایران با متحدان خود، یعنی روسیه، سوریه و حزب‌الله، این موضوع را به‌عنوان یک نقض عمده حساب‌شده مبتنی بر برنامه‌ریزی از قبل، دنبال خواهد کرد و این حادثه را بی‌پاسخ نخواهیم گذاشت». پس از اين موضع‌گيري دبير شوراي امنيت ملي ايران، اظهارات روز دوشنبه جان كري، وزير امورخارجه آمریکا، نشان مي‌دهد كه غربي‌ها نيز درباره ضرورت پايبندي به حفظ آتش‌بس با ايران هم‌نظر هستند. او تأكيد كرده بود كه «واشنگتن، مسکو و تهران باید حکومت سوریه و مخالفان آن را برای رعایت توافق‌نامه آتش‌بس در این کشور تحت فشار قرار دهند».
كري به بيانيه مشترك روز دوشنبه آمریکا و روسيه بر مبناي ادامه تلاش‌ها برای قانع‌کردن طرف‌های درگیر به پایان‌دادن نبرد، اشاره كرد و گفت: «در مذاکرات بین مقام‌های آمریکا و روسیه بار دیگر بر پایبندی بر توافق‌نامه برای ترک مخاصمه و آتش‌بس سراسری در سوریه براساس قطع‌نامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید شد».
اشتراك نظر موقتي
اين اظهارات كري باعث اميدواري مي‌شود كه آمریکا، ايران و ديگر بازيگران اثرگذار بر موضوع سوريه در مسير حل‌وفصل اين بحران به يك اشتراك نظر برسند و تا حدودي هم‌موضع شوند؛ اما برخي از كارشناسان مسائل بين‌الملل بر اين باورند كه اين اشتراك نظر يك مرحله موقتي است و هريك از طرفين در راستاي تحقق اهداف خود مي‌كوشند. اميرعلي ابوالفتح، كارشناس مسائل سياست خارجي، در‌این‌‌‌باره به «شرق» مي‌گويد: «به نظر من نبايد اين اظهارات كري را هم‌موضع‌شدن ايران و آمریکا درباره سوريه تلقي كرد؛ چراكه سياست ايران حمايت از دولت بشار اسد است؛ اما آمریکا اصولا با دولت مستقر در سوريه ميانه‌اي ندارد و براي بركناري آن تلاش مي‌كند. با‌اين‌حال تلاش‌هايي كه آمریکا و متحدانش انجام داده‌اند، به سرانجام نرسيده و به‌همين‌خاطر آمریکايي‌ها استقرار حكومت بشار اسد را پذيرفته‌اند؛ بنابراین ايران و آمریکا اهداف متفاوتي را دنبال مي‌كنند».
او با اشاره به اينكه «آمریکا از يك‌سال‌و‌نيم گذشته اين واقعيت را پذيرفته است كه بدون مداخله طرف‌هاي ذي‌نفع و صاحب‌نفوذ داخلي، منطقه‌اي و بين‌المللي نمي‌توان بحران سوريه را حل‌وفصل كرد». گفت: «آمریکا و متحدانش پيش‌از‌اين تلاش مي‌كردند تا وضعيت سوريه را به شكلي كه خودشان در نظر دارند، سروسامان دهند؛ اما به دليل اينكه اين تلاش‌ها ثمربخش نبود؛ پذيرفتند که كشورهاي ديگري مثل جمهوري اسلامي ايران، روسيه يا حزب‌الله لبنان به عنوان حاميان دولت اسد نيز بايد در تصميم‌سازي براي سوريه حضور داشته باشند».
به گفته اين كارشناس مسائل آمریکا «صحبت‌هاي اخير جان كري بر مبناي اين است كه بايد هم‌زمان با شنيدن صداي تركيه و عربستان، صداي ايران و روسيه نيز شنيده و تلاش شود تا اجماعي ميان كشورهاي رقيب در سوريه حاصل شود».
تشويق طرفين به حفظ آتش‌بس
توافق‌نامه ترک مخاصمه و آتش‌بس سراسری بین حکومت سوریه و مخالفان در ماه فوریه سال جاری به اجرا گذاشته شد و جان كري، وزير خارجه آمریکا، در اظهارات اخير خود تأكيد كرد: «روسیه موظف است تا حکومت سوریه را وادار کند تا عملیات هوایی برفراز مناطق غیرنظامی را محدود کند و همچنین در هماهنگی با فرماندهان عملیاتی در صحنه، اقدامات لازم برای تداوم و حفظ آتش‌بس را فراهم کند». او در ادامه گفت: «ما مسئولیت داریم تا مطمئن شویم که مخالفان حکومت، توافق آتش‌بس را رعایت خواهند کرد و ایران و روسیه نیز مسئولیت دارند تا اطمینان حاصل کنند که حکومت بشار اسد آتش‌بس را رعایت خواهد کرد».
آن‌طور كه كري به خبرنگاران گفته است، نتيجه مذاكره آنها با روسيه اين بود كه روس‌ها به صورت شفاف اعلام كرده‌‌اند، براي سپری‌كردن اين مسير آمادگي دارند. كري با‌اين‌حال تصريح كرد: «این اظهارات را باید در عمل محک زد».
به‌اين‌ترتيب هم طرف‌هاي اثرگذار در موضوع سوريه درباره ادامه آتش‌بس به توافق رسيده‌اند و مي‌توان اميدوار بود كه اتفاق نظر یاد‌شده موجب ثمربخش‌شدن توافق ترك مخاصمه باشد. ابوالفتح با اعتقاد به اينكه «تنها نقطه اشتراك ميان جبهه حاميان و مخالفان اسد، اين است كه آتش‌بس حاصل‌شده استمرار پيدا كرده و سراسر خاك سوريه را فرا گيرد» گفت: «فراموش نكنيد كه ضمن تأكيد همه طرف‌ها بر اينكه گروه‌هاي تروريستي مشمول اين آتش‌بس نشوند، درباره اينكه چه كساني تروريست هستند، اختلاف نظر وجود دارد و فعلا تنها درباره تروريست‌شناختن داعش و جبهه النصره اتفاق نظر وجود دارد. اميد اين است كه با استمرار آتش‌بس فرصتي به وجود آيد كه طرفين درگير در سوريه به راه‌حلي براي خروج از بحران برسند؛ بنابراین تلاش‌هاي فعلي در راستاي ادامه آتش‌بس بدون درنظرگرفتن مواضع طرفين درباره آينده سياسي سوريه است».
او در ادامه گفت: «روسيه به عنوان نيروي هوايي سوريه عمل مي‌كند و ايران و لبنان نيز روي زمين با تروريست‌ها مي‌جنگند، آمریکايي‌ها نيز مي‌دانند كه بدون درنظرگرفتن اين دو، سه بازيگر امكان ادامه آتش‌بس وجود ندارد».
استمرار آتش‌بس و منافع جمعي
تأكيد بر پايبندي به آتش‌بس از سوي مقامات قدرت‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي در حالي است كه در روزهاي گذشته نشانه‌هايي از به‌هم‌‌خوردن آن را مشاهده كرديم. حلب به عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف استراتژیک دو طرف در جنگ داخلی سوریه كه مدت‌هاست تحت کنترل شورشیان و نیروهای دولتی است، شاهد درگيري‌هايي بود كه موجب شد تعدادي از نيروهاي سپاه مازندران شهيد و مجروح شوند. ابوالفتح نيز با اشاره به همين درگيري‌ها گفت: «اتفاقاتي كه چند روز گذشته در حلب رخ داد و حملاتي كه به نيروهاي ايراني شد، اين خطر را ايجاد كرد كه آتش‌بس از دست برود. با‌اين‌حال شايد منافع جمعي ايجاب كند كه با‌وجود اين كارشكني‌ها و موانع، آتش‌بس همچنان پايدار بماند».
او افزود: «اكنون مواضع آمریکايي‌ها از مواضع عربستان و تركيه فاصله گرفته است. به عبارتي ايالات متحده و اروپا پذيرفته‌اند كه در شرايط بد و بدتر يعني دولت اسد و گروه‌هاي تروريستي فعلا به بد، يعني ماندن دولت اسد بسنده كنند و به اميد آن هستند كه پس از آن به سمت مرحله ايده‌آل خود، يعني استقرار يك حكومت سكولار طرفدار غرب در دمشق حركت كنند. آنها فعلا اين موضع را اتخاذ كرده و اختلافاتي نيز با تركيه و عربستان دارند؛ اما به نظر مي‌رسد كه از آنجايي كه دولت باراك اوباما تمام کارهاي ممكن را انجام داده و نتيجه نگرفته است، تصميم دارد با اين روش از گسترش بحران جلوگيري كند. توجه داشته باشيد كه بحران سوريه يك بحران منطقه‌اي نيست و تبعات بين‌المللي پيدا كرده و تهديدات امنيتي براي اروپا و آمریکا دارد؛ بنابراین آنها اميدوار هستند كه از اين طريق به نتيجه مورد نظر خود رسيده و تهديدات یاد‌شده را دفع كنند».
اين كارشناس مسائل آمریکا از سياست و موضع دولت اوباما سخن گفت؛ اما نبايد از موضع تندروها در اين كشور نيز غافل شد. جان مک‌کین، سناتور پيشين آمریکا، روز گذشته از سياست‌هاي اوباما انقاد كرده و گفته بود: «رئیس‌جمهور اوباما باید ابتکار عمل‌های دیپلماتیک خود را در قبال ایران متوقف کند و یک استراتژی جدید برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه در پیش بگیرد».
http://www.sharghdaily.ir/News/92589
ش.د9500120