اظهارات اخير ييلديريم، نخست وزير ترکيه نشان دهنده تغيير بزرگي در مواضع اين کشور در قبال سوريه است. زمينه اين تغيير را تفاهم‌هاي محرمانه‌اي فراهم آورد که از طريق همپيماني روسيه،ترکيه و سوريه صورت گرفت. ديدار و مذاکره علني ميان اين دو "دشمن خوني" در دمشق يا در آنکارا نزديک است.به گزارش ايسنا، عبدالباري عطوان، سردبير روزنامه مستقل رأي اليوم در ادامه تحليل خود درباره تغيير موضع ترکيه در قبال سوريه آورده است: ييلديريم بار ديگر ما را با اظهاراتش غافلگير کرد.
وي با زبان احترام و تقدير درباره جايگاه و نقش برجسته بشار اسد، رئيس‌جمهوري سوريه در بحران اين کشور صحبت و تأکيد کرد: ترکيه مايل است طي شش ماه آينده براي توقف خونريزي در سوريه و بهبود اوضاع وخيم در اين کشور نقش مهمي را بازي کند.
چه کسي باور مي‌کرد ييلديريم چنين واژه‌هايي را در وصف اسد به کار ببرد حال آنکه در طول پنج سال گذشته کشورش هر چه در توان داشت براي سرنگوني اين رئيس‌جمهوري به کار گرفت؛ رئيس‌جمهوري که به گفته آنکارا "مردم خود را سر مي‌بُرد و کشورش را ويران مي‌کند!"صحبت‌هاي ييلديريم را اينجا واژه به واژه مي‌آوريم: "چه بخواهيم چه نخواهيم بشار اسد امروز يکي از بازيگران برجسته در سوريه است و مي‌توانيم با وي به خاطر آغاز مرحله انتقالي که در نتايج نشست‌هاي کنفرانس ژنو آمده، مذاکره کنيم.
رها کردن برخي مواضع استراتژيک مثل کاري که دولت ترکيه اکنون انجام مي‌دهد با تغيير صد و هشتاد درجه‌اي صورت نمي‌گيرد بلکه به شکل تدريجي صورت مي‌گيرد. اين همان کاري است که ييلديريم از آغاز نخست‌وزيري خود آن را انجام مي‌دهد. نبايد اين را بعيد بدانيم که تغيير احمد داوداوغلو، نخست وزير سابق ترکيه با اين هدف بود که وي را به عنوان سپر بلا قرار دهند و با اين تغيير، تحول بزرگ خود را در قبال بحران سوريه توجيه کنند.اين تغييرات به سه مسئله اصلي برمي‌گردد که هرسه با هم مرتبط هستند و نمي‌توان آنها را از هم جدا کرد. اين سه عبارتند از:
اول سرنگوني جنگنده روسيه در نزديکي مرز سوريه و ترکيه. اين حادثه‌اي بود که رجب طيب اردوغان، رئيس‌جمهوري ترکيه را وارد باتلاق واقعي با همپيمان روسي خود کرد و همچنين باعث شد که جايگاه پايين ترکيه از نظر پيمان ناتو مشخص شود.
دوم برتري دادن کردها از سوي آمريکا و اروپا. زماني که اردوغان از آمريکا و اروپا خواست بين ترکيه و کردها يکي را انتخاب کنند غرب، کردها را انتخاب کرد. در آن زمان اردوغان فهميد که غرب براي تشکيل "کشور کُرد" در طول مرزهاي جنوبي کشورش با سوريه تلاش مي‌کند. او که يک سياستمدار خبره است، بعدا هم فهميد که وارد ائتلاف درستي نشده است و تماميت ارضي کشورش بيش از هر زمان ديگري و از سوي "دوستان" آمريکايي‌اش و نه "دشمنان" سوري، عراقي و ايراني‌اش تهديد مي‌شود.
سوم کودتاي نافرجام نظامي که اواسط ماه گذشته رخ داد و چشمان اردوغان و حزبش را به روي خطرات داخلي باز کرد که وحدت سياسي و جغرافيايي کشورش را به دليل دادن اولويت به جنگ در سوريه تهديد مي‌کند. ييلديريم دوست گرمابه و گلستان اردوغان براي اصلاح همين اوضاع و تغيير معادله و مقدمه‌سازي براي تغيير نقشه هم‌پيمانان و دوستان ترکيه تعيين شد.
براي همين او از همان روز اول تعيين شدنش در راستاي همين هدف گام برداشت و در سخنراني نخستش درباره بيهوده بودن جنگ سوريه و لزوم پيگيري سياست "به صفر رساندن مشکلات" با همسايگان صحبت کرد.بگذاريد گذشته را رها و درباره آينده صحبت کنيم. اينجا بايد بگوييم که ترکيه در حال فراهم آوردن مقدمات ورود به ائتلافي شامل روسيه، عراق، ايران و سوريه است و هدفش مقابله با کردهاست.اين يعني رها کردن ميراث پنج سال گذشته درباره مداخله نظامي در سوريه و جنگ نيابتي براي سرنگون کردن نظام اين کشور با هماهنگي عربستاني‌ها و قطري‌ها و حمايت از مخالفان سوري.سه مسئله اصلي اين تحليل ما را تأييد مي‌کند؛ مسائلي که ناگزير بايد اينجا ذکر شوند. اين مسائل عبارتند از:
اول حملات جنگنده‌هاي نيروي هوايي سوريه به مواضع نيروهاي آسايش براي نخستين بار. اين حملات از سوي ييلديريم مورد استقبال قرار گرفت. وي گفت: "دمشق فهميد که کردها تهديدي براي سوريه هم هستند."
دوم حرکت جنگنده‌هاي آمريکا به سمت منطقه حسکه؛ جايي که نيروهاي ارتش سوريه با نيروهاي کرد درگير هستند. اين يعني آمريکا به حمايت از کردها پايبند است و اگر لازم باشد به خاطر آنها وارد جنگ هم مي‌شود.
سوم سستي روزافزون در روابط کشورهاي شوراي همکاري خليج فارس با ترکيه به ويژه روابط رياض و آنکارا و گرمي در روابط ميان ايران و ترکيه که خود را در ديدارهاي متقابل مسئولان دو کشور و برنامه‌ريزي مسئولان ترکيه براي سفر به ايران نشان مي‌دهد.سياست بازي است که شوخي بردار هم نيست. شايد خوب باشد اين را يادآوري کنيم که سياستمداران زبده با تمامي برگ‌برنده‌اي که در دستشان باشد براي خدمت به کشور و منافعشان بازي مي‌کنند. اين کاري است که اکنون سياستمداران سوري، ايراني و ترکيه‌اي آن را انجام مي‌دهند.
به نظر مي‌رسد رهبران سوريه در طول پنج سال گذشته با برگ برنده کردها بازي کردند. آنها با کردها در مقابل مخالفان بازي کردند در مقابل نيز ترکيه با برگ برنده مخالفان بازي کرد. اکنون معامله‌اي ميان اين دو وجود دارد. به اين صورت که سوريه از کردها دست مي‌کشد و در مقابل ترکيه مخالفان و حاميانشان را رها مي‌کند يا اينکه ما اينگونه برداشت مي‌کنيم.
ماه عسل ترکيه با مخالفان سوريه احتمالا به پايان خود نزديک شده است و شايد بتوان گفت که ماه عسل ميان مخالفان و آمريکا نيز به پايان رسيده؛ آمريکايي که هيچگاه در به حرکت درآوردن جنگنده‌هايش براي حمايت از کردها ترديد نکرده "موتورسيکلت‌اش" را هم براي حمايت از مخالفان سوري به حرکت درنياورد .
در اين حال،ترکيه در حال علني کردن تعهدات رئيس جمهوري رجب طيب اردوغان به مسکو در ديدار با رئيس جمهوري روسيه در نهم ماه اوت است.
به گزارش ايسنا به نقل از اداره کل رسانه‌هاي خارجي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي مهمترين اين تعهدات پذيرفتن باقي ماندن رئيس جمهوري سوريه در قدرت در مقابل تشکيل ائتلافي سه جانبه با ايران و روسيه براي مقابله با قدرت گرفتن کُردها است. پايگاه عرب آنلاين در تحليلي نوشته است: ييلديريم، نخست وزير ترکيه اعلام کرد امکان دارد اسد نقشي در دوره انتقالي سوريه داشته باشد و اشاره کرد آنکارا نقشي فعالانه‌تر در برخورد با درگيري جاري در سوريه در شش ماه آينده ايفا خواهد کرد تا اين کشور بر اساس قومي تقسيم نشود .
ناظران گفتند اين اظهارات، سخنان محرمانه‌اي را علني کرد که درباره "بازنگري‌هاي دردناک" آتي ترکيه در قبال مسئله سوريه بيان مي‌شد؛ بازنگري‌هايي که به اين کشور اجازه مي‌دهد در ائتلافي مقابل آمريکا قرار گيرد که با حمايت از يگان‌هاي نظامي کُرد و اتکاء به آنها در اخراج داعش از شمال سوريه بر خشمگين کردن اردوغان اصرار دارد.ناظاران اشاره کردند اعتراف ترکيه به باقي ماندن اسد در مرحله انتقالي که کسي نمي‌داند چه زماني آغاز مي‌شود نيازمند آن است که رئيس جمهوري اين کشور گام‌هاي تازه‌اي را بردارد، از جمله آنها اجراي مهمترين شرط روسيه يعني متوقف کردن نفوذ مخالفان و سلاح از طريق مرزهاي ترکيه به سمت سوريه يعني توقف حمايت ترکيه از مخالفان مسلح مانند جيش الفتح است.انتظار مي‌رود آنکارا در راستاي پذيرش ايده باقي ماندن اسد در دوره انتقالي، فشار بر مخالفان سوري را آغاز کند که در خاک اين کشور قرار دارند و آنان را براي گفتگو با نمايندگان رئيس جمهوري سوريه آماده کند و چه بسا اين نقش همان نقشي است که نخست وزير ترکيه از آن سخن گفت.
ييلدريم گفت: ترکيه نقش فعال‌تري در قضيه سوريه در شش ماه آينده به عنوان بازيگري منطقه‌اي ايفا خواهد کرد. اين به معناي اجازه ندادن به تقسيم سوريه بر مبناي هر گونه ويژگي قومي و نژادي است و اين براي ترکيه مسئله مهمي است.اين فشارها در ميان مخالفان اختلاف و شکاف ايجاد و برخي از آنها را به فکر ترک کردن ترکيه خواهد انداخت و شايد گروه‌هايي مانند النصره و جيش الفتح را به اجراي عمليات انتقامي از متحد خود اردوغان سوق مي‌دهد مانند آنچه پيش از اين داعش انجام داد.
ترکيه نگران است قدرت گرفتن بيشتر گروه‌هاي مسلح کرد در سوريه به تشويق جنبش شورش کُرد در ترکيه بينجامد که فعاليت‌هاي خود را پس از فروپاشي آتش بس ميان عناصر مسلح و دولت در سال گذشته از سرگرفته است .گسترش نفوذ کُردهاي سوريه علت اصلي تنش ميان آنکارا و واشنگتن بود.
آمريکا درخواست‌هاي ترکيه را براي متوقف کردن تجهيز جنگجويان کُرد به سلاح را نپذيرفت و از اين رو اردوغان مجبور شد براي متوقف کردن اين گسترش نفوذ به دنبال ائتلاف با ايران باشد. سپس اسد به اين ائتلاف پيوست و شروع به اجراي حملات متمرکز روي مواضع کُردها کرد و از اين طريق هشدارهاي روز جمعه آمريکا را به چالش کشيد.تحليلگران ترک اعتقاد دارند بمباران هوايي شهر حسکه از سوي نيروي هوايي سوريه به نخست وزير ترکيه براي اعلام پذيرش باقي ماندن اسد در قدرت کمک کرد، گويي هماهنگي قبلي درباره گام‌هاي متقابل وجود دارد.ييلدريم گفت دمشق متوجه شده کُردها نيز براي سوريه به تهديد تبديل شده‌اند.
وي درباره بلندپروازي کُردها براي وصل کردن مناطقي که در آن سوي مرزهاي ترکيه بر آن سيطره دارند، گفت: اين مسئله وضعيت جديدي است و آشکار است نظام سوريه متوجه شده است ساختاري که کُردها تلاش مي‌کنند در شمال سوريه تشکيل دهند نيز تهديدي براي سوريه شده است.
تحليلگران اشاره مي‌کنند در روابط بين‌المللي دوست يا دشمن هميشگي وجود ندارد بلکه منافع تعيين کننده سياست کشورهاست، بنا بر اين منفعت اردوغان از درخواست براي کناره گيري بشار اسد به تمرکز به روي مبارزه با کُردها از ترس تکرار تجربه عراق تغيير کرد، تجربه‌اي که نزديک است در سوريه اتفاق افتد به ويژه پس از اين که کُردها توانستند نهادها و موسسات خود را برپا کنند و نيروهاي خود را در امتداد شمال سوريه که اکثر ساکنان آن را کُردها تشکيل مي‌دهد مستقر کنند.امجد رستمي، تحليلگر سياسي کُرد ايران به روزنامه العرب گفت: "درباره نزديک شدن ترکيه، سوريه و ايران به يک ديگر در خصوص مسئله کُردها در شمال سوريه، بايد گفت: دولت ترکيه که هميشه خواستار براندازي نظام سوريه بود و با باقي ماندن اسد بر سر قدرت در مرحله انتقالي مخالفت مي‌ورزيد اکنون سياست خود را به طور کامل تغيير داده است.
وي تأکيد کرد: نظام سوريه با کُردها در گذشته همکاري کرد تا از اين موضوع به عنوان حربه‌اي براي تهديد ترکيه استفاده کند و در اين امر موفق شد.تحليلگر مسايل سياسي ترکيه، اوکتاي يلماز نيز به روزنامه العرب گفت نظام اسد با مبارزه با کُردها و ارسال نشانه‌هاي حسن نيت براي نزديک شدن به ترکيه طبق تمايل ايران مي‌خواهد با ترکيه روابط بهتري برقرار کند و در مقابل ترکيه نيز اين مسئله را با پذيرش اسد در مرحله انتقالي پاسخ داد.
ارتش سوريه در بيانيه‌اي بخش نظامي حزب کارگران کردستان را به محاصره شهر حسکه و گلوله باران با توپخانه، تانک و هدف قراردادن مواضع ارتش عربي سوريه در داخل اين شهر و نيز ادامه ارتکاب جنايت با هدف سيطره يافتن بر شهر حسکه متهم کرد.واشنگتن يگان‌هاي حفاظت از ملت کُرد را نيروي جنگوي موثر در مبارزه با داعش به حساب مي‌آورد اما آنکارا آن را بخش سوري حزب کارگران کردستان مي‌داند.
گرايش آنکارا به سمت دوستان واقعي ترکيه
سفر اخير وزير امور خارجه ترکيه به ايران در ادامه رفت و آمدهاي ديپلماتيک ميان دو کشور سبب شد تا طي روزهاي گذشته برخي رسانه هاي منطقه به بررسي تحولات مربوط به سياست خارجي ترکيه و ايجاد ائتلاف اين کشور با ايران و روسيه براي حل و فصل اختلافات در بحران سوريه بپردازند.طي روزهاي گذشته تماس‌ها و رفت و آمدهاي ديپلماتيک ميان مقام‌هاي سه کشور جمهوري اسلامي ايران، ترکيه و نيز روسيه روي دور تندي قرار گرفته است.
کمتر از يک هفته پس از ديدار وزير امور خارجه ايران با مقام‌هاي ترکيه از جمله «رجب طيب اردوغان» رييس جمهوري اين کشور، «مولود چاوش اوغلو» وزير امور خارجه ترکيه در سفر چندساعته و از پيش اعلام نشده به تهران با همتاي ايراني خود «محمدجواد ظريف» چند ساعت ديدار و گفتگو کرد؛ گفت وگوهايي که در رسانه‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي بازتاب چشمگيري داشت. بسياري از رسانه ها اين سفر را نشانه اي از تلاش هاي ترکيه براي تغيير رويکردهاي سياست خارجي آنکارا تحليل کرده اند.
يکي از محورهاي مهم تحليلي رسانه هاي خارجي درباره رفت و آمدهاي ديپلماتيک ميان تهران و آنکارا، معطوف به تشکيل ائتلاف ايران، روسيه و ترکيه براي مقابله با گروه هاي تروريستي و حل و فصل موضوع سوريه بوده است. تارنماي خبرگزاري «ترند» جمهوري آذربايجان در 2 گزارش به سفر از پيش اعلام نشده وزير امور خارجه ترکيه به تهران پرداخت و نوشت: شرايط ميان تهران و آنکارا در چند روز به سرعت تغيير کرد؛ بحران سوريه نيز مهمترين محور گفتگوها در سفر ناگهاني چاووش اوغلو به تهران بود.
ترند در گزارش ديگري نوشت: به زودي ايران، ترکيه و روسيه همکاري هاي ضدتروريستي مشترکي را صورت خواهند داد. ايران و روسيه در حالي محور جنگ با تروريسم در سوريه را تشکيل داده‌اند که ايالات متحده تاکنون موفقيتي در جنگ با داعش نداشته است. «نعمان کورتولموش» معاون نخست وزير ترکيه در نخستين خودانتقادي از دولت آنکارا اظهار کرد سياست‌هاي کشورش در قبال سوريه موفق نبوده است. اين گزارش با اشاره به گمانه‌زني‌ها در زمينه افزايش همکاري‌هاي نظامي روسيه و ترکيه در جنگ با داعش تصريح کرد: در اين شرايط همکاري سه جانبه ايران، ترکيه و روسيه نيز شکل مي گيرد تا منازعه در سوريه را حل و فصل کند.
تارنماي «العربيه» هم سفر چاووش اوغلو به ايران را شگفت‌آور توصيف کرد و نوشت چندي پيش مقام هاي عاليرتبه ايران و ترکيه با يکديگر ديدار کردند و اکنون وزير امور خارجه ترکيه هم سفري کوتاه به تهران داشت. رسانه ها هدف اين سفر غيرقابل پيش بيني را مسايل منطقه اي عنوان کردند.
العربيه در گزارش خود اين سفر را با اهميت ارزيابي کرد و نوشت ايران و ترکيه در جنگ سوريه ديدگاه مخالفي دارند. سفر وزير امور خارجه ترکيه به تهران پس از کودتاي اخير ترکيه درحالي صورت مي گيرد که وي گفت: روسيه و ترکيه با هم عمليات مشترکي را عليه داعش در سوريه انجام مي دهند. تارنماي روزنامه صهيونيستي «هاآرتص» نيز سفر وزير خارجه ترکيه به تهران را عجيب خواند و نوشت: اين سفر در حالي صورت گرفت که چند روز قبل 2 کشور توافق هايي را براي همکاري بيشتر امضا کردند.
پس از آن توافق ها، اکنون ايران و ترکيه تصميم گرفتند با وجود اختلاف ها، همکاري خود را در موضوع سوريه گسترش دهند. به نوشته هاآرتص، وزيران امور خارجه 2کشور توافق کردند تا همکاري بيشتري را براي حل موضوع سوريه داشته باشند. در ادامه، اين روزنامه صهيونيستي به نقل از خبرگزاري دولتي «آناتولي» ترکيه نوشت: چاووش اوغلو گفت: ما تلاش ها را افزايش مي دهيم زيرا چالش سوريه عميق تر و با مرور زمان غيرقابل حل تر مي شود.
همكاري‌هاي منطقه‌اي
برخي از تحليل‌هاي رسانه اي نيز در زمينه تغيير رويکرد سياست خارجي ترکيه به ويژه پس از کودتاي نافرجام تيرماه گذشته اين کشور مطرح شده است. به نوشته برخي رسانه ها، نوع واکنش کشورهاي غربي نسبت به اين کودتا درکنار همکاري و رايزني نزديک آنکارا با برخي دولت هاي منطقه باعث شده است تا ترکيه درک بهتري از دوستان واقعي خود داشته باشد.
تارنماي روزنامه «حريت» ترکيه در گزارش خود از سفر وزير امور خارجه اين کشور به تهران، به نکته ياد شده پرداخت و در مورد نقش منطقه اي ايران و روسيه در حل بحران سوريه نوشت: مهمترين موضوع در سفر از پيش اعلام نشده وزير امور خارجه ترکيه به تهران مسايل منطقه‌اي بوده است. چاوش اوغلو دستيابي به راه حلي براي موضوع سوريه را بدون حضور ايران و روسيه غيرممکن دانست و گفت:ترکيه با اين دو کشور همکاري مي کند.
وي تصريح کرد: ما مطمئن هستيم که بحران سوريه با همکاري بيشتر حل مي شود. به نوشته اين روزنامه، چاوش اوغلو در گفت وگو با خبرگزاري «اسپوتنيک» روسيه تاکيد کرد دستيابي به توافق پايدار بدون روسيه امکان ندارد و کشورش اکنون هم بر اين موضوع اصرار دارد؛ ضمن اينکه ايران نيز چنين جايگاهي را دارد.اسپوتنيک روسيه در گزارشي جامع عنوان کرد که ترکيه به دنبال تشکيل ائتلافي با ايران و روسيه براي مقابله با تروريست ها در سوريه است.
قرار است اين موضوع در سفر قريب الوقوع رييس جمهوري ترکيه به تهران مورد بحث و بررسي قرار گيرد. پيش از اين نيز در سفر اردوغان به روسيه، رهبران دو کشور در مورد بحران سوريه با يکديگر گفت وگو کردند. اين گزارش، سفر کوتاه وزير امور خارجه ترکيه به تهران را در کنار مسايلي همچون کودتاي نافرجام اخير ترکيه و رايزني مقام هاي آنکارا با رييسان جمهوري ايران و روسيه تحليل کرد و نتيجه گرفت اينها نشانه تغيير نگاه آنکارا به موضوع سوريه است.
اين خبرگزاري روسي افزود: چندي پيش حتي نخست وزير ترکيه گفته بود براي کشورش زمان عادي سازي روابط آنکارا و دمشق با همکاري بازيگران منطقه اي فرا رسيده است. گزارش تارنماي روزنامه «گالف نيوز» امارات هم محور اصلي سفر اخير وزير امور خارجه ترکيه به تهران را رايزني در موضوع بحران سوريه دانست.
تحليل اين روزنامه روايتگر تغيير فضاي روابط ترکيه با کشورهاي منطقه است. در بخشي از گزارش تحليلي گالف نيوز آمده است: روابط ايران و ترکيه به ويژه پس از کودتاي نافرجام روند بهتري را به خود گرفت. اکنون نيز گفت وگوي مقام‌هاي دو کشور با روسيه در همين چارچوب صورت مي گيرد.
ش.د9502709