«ژاپن» یکی از پیشروترین اقتصادهای جهان، با چالش جدی کاهش جمعیت دست و پنجه نرم می‌کند. این کشور که در سال 2008 جمعیتی بالغ بر 128 میلیون نفر داشت، اکنون با کاهش بیش از 3 میلیون نفری جمعیت، به مرز 125 میلیون نفر رسیده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این روند کاهشی ادامه‌دار خواهد بود و تا سال 2100، جمعیت ژاپن به نصف جمعیت کنونی کاهش یافته و به 63 میلیون نفر برسد. کاهش میزان تولد، عامل اصلی کاهش جمعیت ژاپن است. نرخ تولید نسل که در سال 2000 به 9.5 تولد در هر 1000 زن می‌رسید، در سال 2020 به 6.8 تولد کاهش یافته است. دلایل این کاهش را می‌توان در هزینه‌های بالای زندگی، به ویژه هزینه‌های پرورش فرزند، تغییر سبک زندگی به سمت فردگرایی و تأخیر در ازدواج جست‌وجو کرد. از سوی دیگر، افزایش امید به زندگی و کاهش میزان مرگ و میر، به افزایش سهم سالمندان در جمعیت منجر شده است؛ به گونه‌ای که جمعیت بالای 65 سال از 17.4 درصد در سال 2000 به 29 درصد در سال 2022 رسیده و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2100 به 41.2 درصد افزایش یابد. کاهش جمعیت و پیر شدن آن، چالش‌های جدی را برای ژاپن به همراه دارد. کاهش نیروی کار، کاهش تقاضا برای کالاها و خدمات، افزایش هزینه‌های تأمین اجتماعی و مراقبت‌های بهداشتی از سالمندان، از جمله مهم‌ترین این چالش‌ها هستند. همچنین، کاهش جمعیت روستایی و افزایش تمرکز جمعیت در مناطق شهری، به تخریب جوامع روستایی و کاهش تولید مواد غذایی منجر شده است. دولت ژاپن برای مقابله با این چالش، اقدامات گوناگونی، از جمله ارائه تسهیلات مالی برای فرزندآوری، افزایش مرخصی زایمان و افزایش حمایت از مراقبت از کودکان را انجام داده است. با این حال، تاکنون این اقدامات نتایج مطلوبی در افزایش نرخ تولد نداشته‌اند، از این رو برای مقابله با کاهش جمعیت، به اتخاذ سیاست‌های جامع و بلندمدتی نیاز است که برخی از این سیاست‌ها عبارتند از:
تغییر نگرش فرهنگی: تغییر نگرش جامعه نسبت به کار و خانواده و تشویق زنان به مشارکت بیشتر در بازار کار، در عین حال که از نقش مادری آنها حمایت می‌شود.
تسهیلات مالی بیشتر: افزایش کمک‌های مالی به خانواده‌ها برای پرورش فرزندان، از جمله کمک هزینه‌های مهد کودک و مدارس.
انعطاف‌پذیری در محیط کار: ایجاد محیط‌های کاری منعطف‌تر که به کارمندان اجازه دهد تعادل بهتری بین کار و زندگی شخصی برقرار کنند.
مراقبت از سالمندان: ایجاد سیستم‌های مراقبت از سالمندان در منزل و جوامع محلی، به منظور کاهش بار مالی بر خانواده‌ها و تشویق افراد به فرزندآوری.
جذب نیروی کار خارجی: جذب نیروی کار ماهر خارجی برای جبران کمبود نیروی کار در برخی صنایع.
توسعه مناطق روستایی: ایجاد فرصت‌های شغلی و بهبود زیرساخت‌ها در مناطق روستایی برای جلوگیری از مهاجرت جمعیت به شهرها.
همانگونه که مشخص است کاهش جمعیت در ژاپن، زنگ خطری برای این کشور و سایر کشورهای توسعه‌یافته است. برای مقابله با این چالش، به همکاری دولت، بخش خصوصی و جامعه مدنی نیاز است. اجرای سیاست‌های جامع و بلندمدت، همراه با تغییر نگرش فرهنگی، می‌تواند به ژاپن کمک کند تا از این بحران عبور کند و آینده‌ای پایدار برای خود رقم بزند.