اول آذرماه سال‌جاری و با وجود سفری که رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران داشت و به اذعان او و مقامات ایرانی، توافقاتی شفاهی برای حل مسائل بین ایران و آژانس حاصل شد، قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی علیه ایران در نشست شورای حکام آژانس با ۱۹ رای موافق، ۱۲ رأی ممتنع و سه رأی منفی چین، روسیه و بورکینافاسو، به تصویب رسید. چهارمین قطعنامه‌ای که بعد از برجام در شورای حکام به تصویب رسید و دومین قطعنامه در سال‌جاری خورشیدی.
ایران که پیش از آن نسبت به صدور قطعنامه هشدار و اعلام کرده بود که اتخاذ هرگونه اقدام تقابلی و سوءاستفاده از شورای حکام آژانس برای پیشبرد اهداف نامشروع و سیاسی، با پاسخ متقابل ایران مواجه خواهد شد، در واکنش اقدام به گازدهی و راه‌اندازی مجموعه معتنابهی از سانتریفیوژ‌های جدید و پیشرفته کرد.
در همین خصوص نیز بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی در این باره در گفت‌وگویی تلویزیونی گفت: در بازدید گروسی از نطنز و فردو به وی گفته شد که ظرفیت صنعتی هزاران ماشین نصب شده در صورت رویکرد تقابلی سه کشور اروپایی با تزریق گاز فعال می‌شود و تا ۴ یا ۶ ماه آینده با فعال شدن هزاران ماشین جدید سرعت غنی‌سازی افزایش می‌یابد. با به‌کارگیری انواع ماشین‌های پیشرفته ظرفیت غنی‌سازی را به شکل قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌دهیم و همچنین سرعت تحقیق و توسعه صنعتی نیز افزایش می‌یابد.
افزایش ظرفیت غنی‌سازی ۶۰ درصدی در گزارش اخیر گروسی مورد تأیید قرار گرفت و عنوان شد که ایران فعالیت‌های خود در حوزه غنی‌سازی اورانیوم را به شدت افزایش داده است. وی عنوان کرد: ایران قصد دارد ظرفیت تولید اورانیوم با غنای ۶۰ درصدی خود را از ۴.۷ کیلوگرم در ماه به بالغ بر ۳۴ کیلوگرم برساند.
اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه هم ۱۷ آذرماه در این خصوص با یادآوری سفر گروسی به تهران و تفاهم‌های صورت گرفته برای تقویت همکاری‌های فنی فیمابین ایران و آژانس، خاطرنشان کرد: آقای گروسی با ابتکار‌هایی به ایران آمده بود، اما این سه کشور اروپایی و آمریکا بودند که با دنبال کردن سیاست فشار و سوءاستفاده از شورای حکام، باعث بی‌نتیجه ماندن کوشش‌های مدیرکل شدند.
واکنش قاطع ایران به تهدید به اجرای مکانیسم ماشه
ششم دسامبر ۲۰۲۴ نمایندگان دائم فرانسه، آلمان و بریتانیا در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد، ایران را به عدم پایبندی به تعهدات خود تحت برجام و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت متهم کردند. در همین خصوص نیز امیرسعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران در نامه‌ای به دبیرکل و رئیس شورای امنیت سازمان ملل نوشت: ایران همچنان به تعهدات خود تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پایبند است که حق انکارناپذیر همه اعضا برای توسعه، تحقیق، تولید و استفاده از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز را تضمین می‌کند. هرگونه تهدید به اجرای «مکانیسم ماشه» نه تنها سازنده نیست، بلکه با واکنش قاطع ایران مواجه خواهد شد.
قبل از آن هم در اول آذرماه و پیش از صدور قطعنامه در شورای حکام آژانس کاظم غریب‌آبادی معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران در گفت‌وگویی تلویزیونی اعلام کرد: ایران پیش از این اعلام کرد که اگر اقدام به اسنپ بک کنند و قطعنامه‌ها و تحریم‌های شورای امنیت را برگردانند، پاسخ ایران بسیار صریح است. پاسخ ایران و رئیس‌جمهور اسبق ایران در نامه به سران سه کشور اروپایی که به عنوان یک سند است، خروج از ان. پی. تی اعلام شد.
وی در پاسخ به این سؤال که به محض اینکه مکانیسم ماشه فعال شود ما از ان. پی. تی خارج می‌شویم؟ افزود: این تصمیمی است که نظام گرفته و چندین سال قبل کتباً توسط رئیس‌جمهور ایران به آنها ابلاغ شده است.
تصمیم ایران همچنان پابرجاست
براساس پیگیری‌های خبرنگار فارس، در تصمیم ایران در این خصوص تغییری رخ نداده است و آن تصمیم یعنی خروج از معاهده ان. پی. تی در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه همچنان پابرجاست.
مکانیسم ماشه یا Snapback Mechanism و یا به عبارتی مکانیسم بازگشت خود به خودی تحریم‌ها یک فرآیند حل اختلاف و بازگرداندن تحریم‌هاست که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل پیش‌بینی شده است. براساس این مکانیسم در صورتی که برجام از سوی ایران نقض شود، تحریم‌های بین‌المللی بدون نیاز به تأیید مجدد شورای امنیت باز می‌گردند.
ابراهیم رضایی سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس ۱۴ آذرماه در تشریح جلسه مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب‌آبادی معاونان وزیر امور خارجه با اعضای این کمیسیون درباره گفت‌وگوی نهم آذرماه با سه کشور اروپایی گفت: تخت‌روانچی اعلام کرد که در این مرحله احساس کردیم که گفتگو مفید است و راجع به مسائل مختلف اعم از موضوع هسته‌ای و مسائل فلسطین و لبنان صحبت کردیم و آنها هم دغدغه خود در ارتباط با اوکراین را مطرح کردند. همچنین راجع به اقدامات متقابل ایران در صورت احیای اسنپ بک یکی از گزینه‌هایی را که مطرح کردیم خروج از ان. پی. تی بود و اینکه می‌توانیم از ان. پی. تی خارج شویم.
و باز هم بیانیه غیرسازنده
روز گذشته (سه‌شنبه) ۲۰ آذرماه سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک ایران را به «تنش‌آفرینی هسته‌ای» متهم کردند. در این بیانیه آمده است: «ما گام‌های اخیر ایران در جهت توسعه برنامه هسته‌ای خود را محکوم می‌کنیم. به شدت از ایران می‌خواهیم این گام‌ها را به عقب برگرداند و فوراً تنش‌آفرینی هسته‌ای را متوقف کند.»
این بیانیه در حالی صادر شد که شب قبل از آن گروسی تلفنی با سیدعباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران تلفنی گفتگو کرد و بر عزم آژانس برای تعامل جدی با ایران تأکید کرد و گفت که در چارچوب وظایف و اختیارات خود با سایر طرف‌ها نیز برای ایجاد فضای مناسب در جهت حل مسائل موجود رایزنی‌هایی صورت داده و خواهد داد.
عراقچی هم در این تماس تلفنی ضمن انتقاد شدید از اقدامات غیرسازنده برخی اعضای شورای حکام که منجر به ناکام ماندن تلاش‌های مدیرکل در سفر اخیر وی به تهران برای پیشرفت در مسیر حل مسائل پادمانی شد، تأکید کرد: جمهوری اسلامی ایران همانطور که در پاسخ قاطع به این قبیل اقدامات هیچ درنگی از خود نشان نداد، کماکان برای همکاری سازنده با آژانس در چارچوب تعریف شده فنی آمادگی و اراده دارد.
گروسی هم در این باره در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: گفت‌وگوی ضروری بین ایران و آژانس انرژی اتمی ادامه دارد.
به هرگونه رفتار تقابلی پاسخ می‌دهیم
بیانیه این سه کشور شب گذشته ۲۰ آذرماه با واکنش اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه روبرو شد. او با بیان اینکه فعال‌سازی شمار بیشتری از سانتریفیوژ‌های پیشرفته، در چارچوب حقوق مصرح اعضای ان. پی. تی و با اطلاع و تحت نظارت آژانس انجام شده و با اشاره به نشست مورخ ۹ آذر ۱۴۰۳ با نمایندگان سه کشور اروپایی در ژنو، تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران همچنان به تعامل سازنده مبتنی بر احترام متقابل باور دارد. در عین حال ایران به هرگونه رفتار تقابلی و غیرقانونی در چارچوب حقوق قانونی خود و به نحو مقتضی پاسخ می‌دهد.
سخنگوی وزارت خارجه ضمن تأکید بر اهمیت پایبندی متقابل به مسیر تعامل سازنده، به سه کشور اروپایی توصیه کرد که به جای صدور بیانیه‌های تحریک‌آمیز و غیرمفید در رابطه با فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، به علت و دلیل اصلی وضعیت موجود که ترکیبی از بدعهدی مستمر و سیاست غیرقانونی و ضد بشری فشار و تحریم علیه ملت ایران است، بپردازند.