صبح صادق >>  دین >> پرونده
تاریخ انتشار : ۱۳ اسفند ۱۴۰۳ - ۱۴:۲۴  ، 
شناسه خبر : ۳۷۳۳۶۹
پایگاه بصیرت / سیدحسین خاتمی خوانساری

شاید اگر بخواهیم در مورد خداوند متنی عاشقانه بنویسیم و حرف‌هایی زیبا درباره ارتباط خالق و مخلوق بزنیم، به راحتی بتوانیم انواع و اقسام متن‌ها را تولید کنیم؛ اما این کار مطمئناً این‌قدر ناقص و نازل است که نه می‌تواند تکیه‌گاه استدلالی و علمی خودمان باشد و نه دیگران؛ نه می‌تواند اثبات‌کننده عشق و علاقه ما به خداوند شود، نه اثبات‌کننده برای دیگران؛ حتی نمی‌تواند از یک عصر به عصری دیگر منتقل شود و در میان بندگان تا سالیان دراز و طولانی خوانده شود و شهد شیرین عشق را به کام آنان بچشاند. دلیل اصلی این اتفاق نبود شناخت و معرفت ما نسبت به خداوند است. اینکه ما نشناخته بخواهیم در مورد خداوند سخنی بگوییم و تصویر یا تصوری ایجاد کنیم، عیب نیست. اما اینکه توقع داشته باشیم حق مطلب را ادا کنیم و علمی ایجاد کنیم و راهنمای انسان‌های دیگر باشیم، یعنی بر نقص‌مان واقف نیستیم و بر بی‌معرفتی خودمان اصرار داریم. آنچه در مورد ما صدق نمی‌کند، برای اهل بیت (ع) صادق است و علم، عقل و تاریخ هم می‌تواند بر آن گواهی دهد. مضامین ادعیه‌ای که از طریق اهل بیت (ع) به ما رسیده، آنقدر عظیم و عمیق است که اگر سال‌ها در خصوص آن شرح بنویسیم، نمی‌توانیم از سطح، کمی پایین‌تر برویم. اینکه ما در استدلا‌ل‎های قرآنی، فقهی، اصولی، اخلاقی، عرفانی و... به روایات اهل بیت (ع) مراجعه می‌کنیم به دلیل همین شناخت عمیق آنان از خداوند و دین اوست. وقتی می‌توانیم با تکیه به علوم الهی اهل بیت (ع) راه خود را تشخیص دهیم، شایسته نیست در راهی قدم بگذاریم که فارق از این علوم است. البته این دلیل بر اخباری بودن و پیروی از این تفکر نیست، بلکه سخنی است علیه کسانی‌که از علم الهی اهل بیت (ع) دور هستند و فقط تکیه بر عقل ناقص خود دارند. در میان ادعیه‌هایی که به دست ما رسیده است، یکی از عالی‌ترین آنان «دعای افتتاح» است. در دعای افتتاح که از حضرت ولی‌عصر (ارواحنا فدا) نقل شده و به دست ما رسیده است، عبارات و اشاراتی وجود دارد که می‌تواند یک دوره طولانی عرفان و معرفت شناسی را به خود اختصاص دهد و علمای ما را تا سالیان دراز به خود متوجه کند. در کلمه به کلمه این دعا، امواجی از عشق و عقل و علم دیده می‌شود که می‌تواند انسان‌های عاشق را دربر گیرد. دعای افتتاح به ما می‌گوید که خداوند در هر امری از امور به بهترین وجه با بندگان خود رفتار می‌کند و آن‌قدر آنان را دوست دارد که هیچ افراط و تفریطی در مورد آنان ندارد. خداوند در رفتارش با بندگان، بزرگ‌منشانه رفتار می‌کند و هیچ رفتار سوئی ندارد. این با توجه به قدرت خداوند یک حُسن محسوب می‌شود؛ یعنی خداوند می‌تواند هر لحظه که اراده کند بدترین عذاب را شامل بندگان خطاکار خود کند. اما با بزرگ‌منشی با آنان برخورد و فرصت توبه را در اختیارشان قرار می‌دهد و برای مظلومان به بهترین شکل جبران می‌کند. این برای کسی‌که لحظه‌ای با خود در محبت خدواند به بندگانش فکر کند، یک موهبت محسوب می‌شود و او را به توبه و بازگشت وا می‌دارد. خطاکارترین بندگان وقتی بدانند و بفهمند که خداوند با قدرت بی‌انتهایش می‌توانست در همان لحظه که مشغول گناه هستند آنان را به بدترین وجه عذاب کند، به سرعت توبه می‌کنند و دیگر سمت گناه نمی‌روند. این عدم بازگشت، یعنی نبود شناخت و توجه بندگان به خداوند؛ امام زمان (ع) در دعای افتتاح تأکید می‌فرمایند که اذن مناجات و شکرگزاری و سپاس نعمات خداوند از سوی خود اوست و اینکه ما فرصت مناجات و اظهار پشیمانی و عجز پیدا کرده‌ایم، همان فرصتی است که او در اختیار ما قرار داده؛ بنابراین اگر فکر کنیم که خداوند توبه ما را قبول نمی‌کند، یعنی اصلاً مفهوم توبه را نفهمیدیم. ما قبل از اینکه توبه کنیم یا با خدا مناجات کنیم، بار‌ها مورد لطف او قرار گرفتیم و از غم‌ها، گرفتاری‌ها، سختی‌ها و... نجات پیدا کردیم. پس اگر اکنون در حال خواندن دعای افتتاح هستیم، یعنی خداوند فرصتی ویژه را در اختیار ما قرار داده است و بناست در مسیری جدید قدم بگذاریم. به‌عبارتی خداوند هر لحظه در حال لطف به ماست. پس اگر حالی برای ما حاصل شد و لحظه‌ای دل‌مان متوجه خداوند شد، یعنی خود او یک فرصت ویژه را برای ما تدارک دیده است و ما نباید این فرصت بزرگ را از دست بدهیم. مانند ماه مبارک رمضان که یک برنامه ویژه و جشنواره بندگی است تا بندگان، شامل یک برکت بزرگ و رحمتی عظیم شوند و جبران مافات کنند. دعای افتتاح، فتح قله‌های همان عرفانی است که عرفا در تمام عمر تلاش می‌کنند خود را به دامنه آن برسانند. ارزشمندی این دعا از آن جهت است که می‌تواند نگاه بندگان به معبودشان را عالمانه و عاشقانه کند و اشکالات و استدلال‌های اشتباه در مورد پروردگار عالم را تصحیح و در جهتی درست قرار دهد. توجه ویژه ما به دعای افتتاح در این ماه مبارک باید بیش از پیش باشد تا بندگی ما کیفیت پیدا کند. عاشقان و عارفان با توجه به این دعا می‌توانند راه صد ساله را در یک شب طی کنند و با سرعتی فوق‌العاده به معرفتی عمیق و اصیل دست یابند.