مروری بر ماجرای توقف رسیدگی به طرح تغییر قانون مطبوعات در مجلس ششم

آغاز به کار مجلس ششم
مجلس ششم همچون مجالس پیشین در روز 7 خرداد ماه با پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی آغاز به کار کرد. ایشان در پیام شان با اشاره به این نکته که «انتظار رفع مشکلات و تأمین نیازها از دولت، مردم را بر گزینش نمایندگانی وادار می سازد که آنان را همراه و کمک کار دولت در برآمدن این مقصود تشخیص داده اند» ضمن تأکید بر آگاهانه بودن رأی مردم از نمایندگان خواست تا «در قلمرو قانونگذاری، به گشودن گره ها و از میان برداشتن مشکلات زندگی مردم همت گمارند.»
ایشان ضمن اشاره به ضرورت «شناخت فوریت ها و اولویت ها» از موارد زیر به عنوان اولویت های جامعه یاد کرد: «مسئله اشتغال، مسئله ارزش پول ملی، مسئله امنیت، مسئله گرانی و مسائل چند دیگری هست که برای پرداختن به آن از همه فرصت ها باید بهره جست.»(1)
همچنین به ایشان هشدار داد: «خطای بزرگ آن است که این خواسته های حقیقی مردم به دست غفلت سپرده شود و خواسته های جناحی و حزبی و شخصی به جای مصالح ملی بنشیند.»
پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی را می توان مانیفستی برای مشخص نمودن وظایف و جهت گیری مجلس و معیاری برای ارزیابی عملکرد آن قرار داد.
فوری‌ترین نیاز کشور در نگاه مجلس ششم
با آغاز به کار رسمی مجلس ششم و حتی از مدتی قبل از آن، نظراتی درباره اولویت های قابل طرح و بررسی در مجلس ششم توسط نمایندگان مجلس عنوان گردید. به عنوان مثال احمد پورنجاتی سه روز پس از افتتاح رسمی مجلس ششم «تأسیس تلویزیون خصوصی را از برنامه های کمیسیون فرهنگی مجلس ششم» (2) دانست و احمد بورقانی اولویت مجلس ششم را «تثبیت توسعه سیاسی و آزادی مطبوعات»(3) یاد کرد. رجبعلی مزروعی نیز طی مصاحبه ای بیان داشته بود: «اصلاح قانون مطبوعات با توجه به شرایط امروز و تدوین یک قانون فراگیر در مورد کل رسانه های حوزه فرهنگی، باید یکی از اولویتهای مجلس باشد. در حوزه سیاست، اصلاح قانون احزاب، قانون انتخابات و قانون توسعه سیاسی از مسائل مهم قابل طرح است.»(4)
علی نظری، نماینده اراک در اولین نطق پیش از دستور خود در حالی که کمتر از دو هفته از آغاز به کار مجلس ششم نگذشته بود، اعلام کرد: «من از نمایندگان مجلس می خواهم که نسبت به اصلاح قانون مطبوعات برای مقابله با اقتدارگرایان و منادیان تحدید آزادی اندیشه و بیان اقدام کنند.»(5)
همچنین نمایندگان مجلس شورای اسلامی در تاریخ (29/3/79) طی نامه ای با بیش از 150 امضا خطاب به ریاست قوه قضائیه خواستار رفع توقیف از مطبوعات شدند.
سازمان مجاهدین انقلاب نیز در پیامی به نمایندگان مجلس ششم، ضمن ارائه توصیه هایی از اصلاح قانون مطبوعات به عنوان یکی از اولویت های کاری مجلس یاد کرد.(6)
دغدغه‌های رهبری در باب مطبوعات
طرح این مسایل در اولین روزهای آغاز به کار مجلس ششم در حالی صورت می گرفت که پیش از این حکیم فرزانه انقلاب اسلامی در ماجرای ترور سعید حجاریان در آخرین روزهای سال 1378 نگرانی خود را از «برخی زبان ها و قلم ها که به شدت سرگرم التهاب آفرینی و شایعه پردازی اند» اعلام نموده بود.
معظم له همچنین در جمع جوانان در اولین روز اردیبهشت ماه سال 79 به ایراد سخن پرداخته و ماجرای مطبوعات در دو سه سال اخیر را تحلیل نمودند. ایشان ضمن اشاره به این مطلب که «برخی مطبوعات به پایگاه دشمن تبدیل شده و همان حرف هایی را تکرار می کنند که رسانه های بیگانه مطرح می نمایند»، این جریان را «شارلاتانیسم مطبوعاتی» نامید و با اعلام نارضایتی خود از وضعیت مطبوعات فرمودند: «بعضی از این مطبوعاتی که امروز هستند، پایگاه های دشمنند؛ همان کاری را می کنند که رادیو و تلویزیون های بی.بی.سی و آمریکا و رژیم صهیونیستی می خواهند بکنند!
امروز مطبوعاتی پیدا می شوند که همه همت شان، تشویش افکار عمومی و ایجاد اختلاف و بدبینی در مردم و خوانندگان شان نسبت نظام است! ده عنوان، پانزده عنوان روزنامه، گویا از یک مرکز هدایت می شوند؛ با تیترهای شبیه به هم در قضایای مختلف. قضایای کوچک را بزرگ می کنند و تیترهایی می زنند که هرکس این تیترها را می بیند، خیال می کند که همه چیز در کشور از دست رفته است! اینها امید را در جوانان می میرانند؛ روح اعتماد به مسئولان را در آحاد مردم کشور تضعیف می کنند و نهادهای اصلی کشور را مورد اهانت و توهین قرار می دهند!...
من نمی دانم مدل اینها کجاست و کیست!؟ مطبوعات غربی هم این طور نیستند! این یک نوع شارلاتانیزم مطبوعاتی است که امروز بعضی از مطبوعات در پیش گرفته اند! در دنیایی که برای بعضی از روزنامه های ما مدل روزنامه نگاری است، اگر مسئولی، وزیری، حتی رئیس جمهوری دزدی کند، می نویسند و افشا می کنند؛ اگر جنایت کند، افشا می کنند؛ اگر رشوه خواری کند، تیتر می زنند و می گویند؛ اما به قانون اساسی کشور حمله نمی کنند؛ به مجلس قانونگذاری حمله نمی کنند. ممکن است از قوانین مصوب انتقاد کنند، تحلیل کنند؛ اما در قبال یک قانون، هوچی بازی راه نمی اندازند. اینها از صاحبان اصلی این روش ها هم قدم جلوتر گذاشته اند! قانون اساسی، مورد اهانت؛ سیاست های اصلی کشور، مورد اهانت؛ قضایای کوچک، درشت نمایی شده!» (7)
رسیدگی به طرح اصلاح قانون مطبوعات در مجلس
سرانجام آنچه در عمل به عنوان اولویت کاری مجلس مورد توجه قرار گرفت اصلاح زودهنگام قانون مطبوعاتی بود که مجلس پنجم آن را در آخرین روزهای کاری خود اصلاح نموده بود. طرح دو فوریتی یکصد نماینده مجلس برای اصلاح قانون مطبوعات تیتر روزنامه های مورخه (23/3/79) بود، ولیکن در جلسه علنی (29/3/79) تنها یک فوریت آن به تصویب رسید.
این اقدامات مجلس واکنش های بسیاری را در محافل مختلف سیاسی و مذهبی به همراه داشت که از آن جمله می توان به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اشاره نمود که با صدور بیانیه ای نسبت به این تصمیم مجلس اعتراض نمود. در بخشی از این بیانیه آمده است: «طرح اصلاحیه قانون مطبوعات با عجله و شتابزدگی بی|سابقه و قبل از اجرای مصوبه قبلی آن که مدت کوتاهی از ابلاغ آن نمی|گذرد، بدون تجربه عملی نقاط قوت و ضعف آن، به نظر می|رسد نمی|تواند شروع مناسبی در تعیین اولویت|های کاری مجلس ششم محسوب گردد و از دید ناظرین ممکن است به عنوان تلاش برای نجات تعدادی مطبوعات متخلف تلقی شود.» (8)
مجلسیان نیز در مقابل، نامه ای که به امضای 155 تن از نمایندگان رسیده بود را در مورخه (18/4/79) تنظیم نمودند که در آن ضمن تأکید بر این مطلب که «ناامید کردن مردم خدمت به دین ملک و دولت نیست»، به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اطمینان خاطر دادند که هیچ قانون خلاف اسلام و مصالح ملت در این دوره مجلس، تصویب نخواهد شد.
سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با مسئولان و کارگزاران نظام اسلامی در تاریخ (19/4/79) نیز در این میان قابل توجه است. مقدمه این سخنان مهم اینگونه آغاز می شود که: «افراد زیادی دم از اصلاحات می زنند و برای آن تلاش می کنند. اصلاحات چیست؟ راه رسیدن به اصلاحات کدام است؟ اولویت های اصلاحات چیست؟ اینها مسائل بسیار مهمی است. مسئله مهم دیگر در همین زمینه این است که دشمن در تبلیغات خود - که شعار اصلاحات را پیگیری می کند - به دنبال چیست؟ اصلاحات مال ماست. این که شما ملاحظه می کنید تبلیغات جهانی بر روی اصلاحات در ایران متمرکز می شود، علت آن چیست؟ »(9)
در پاسخ به این سوالات کلیدی رهبر معظم انقلاب اسلامی از «طرح همه جانبه آمریکایی برای فروپاشی نظام جمهوری اسلامی» سخن گفت که در این چند سال در دستور کار بیگانگان قرار داشته است. به فرموده ایشان: «این طرح، طرح بازسازی شده ای است از آنچه که در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اتفاق افتاد. به نظر خودشان می خواهند همان طرح را در ایران اجرا کنند.»
در ادامه، رهبری انقلاب به تشریح تفضیلی این سناریو پرداخت و دلائل شکست آن را در ایران اسلامی بررسی نمود و در ادامه هشدارهای لازم را به مسئولان و نخبگان و جریان های سیاسی و ملت گوشزد نمود.
این سخنان بسیار مهم و تحلیل جامع از وضعیت جمهوری اسلامی در مواجه با دشمنان، می توانست به سرفصل مهمی برای جنبش اصلاح طلبی و مدعیان آن قرار گیرد. این سخنان مورد استقبال همه جانبه ملت ایران و جریان های سیاسی اصولگرا و برخی خیراندیشان جبهه اصلاحات قرار گرفت.
164 تن از نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز در نامه ای به محضر حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، فرمایشات ایشان را بسیار روشنگرانه و عمیق و دقیق دانسته و قدردانی نمودند، ولی آنچه در عمل صورت پذیرفت اصرار به ادامه همان مسیر اشتباهی بود که آغاز شده بود و در تداوم همین مسیر بود که علی رغم مخالفت های صریح و غیر صریح دلسوزان نظام، «طرح تغییر قانون مطبوعات» در دستور کار مجلس قرار گرفت.
سرانجام روز یکشنبه 16 مرداد 1379 روز بررسی طرح تغییر قانون مطبوعات فرا رسید و قبل از شکل گیری جلسه علنی، با تدبیر رئیس مجلس، جلسه غیرعلنی تشکیل گردید و در آنجا آقای کروبی به عنوان رئیس مجلس، نمایندگان را از نامه رهبر معظم انقلاب اسلامی و حکم حکومتی ایشان درباره نامشروع خواندن طرح جدید مطبوعات آگاه ساخت. در متن این حکم که مبتنی بر اختیارات مصرح رهبری در اصول 75 و 110 قانون اساسی تنظیم شده بود، آمده است:
بسمه تعالی
جناب آقای حجه الاسلام کروبی، ریاست محترم مجلس شورای اسلامی و حضرات نمایندگان محترم
با سلام و تحیت؛ مطبوعات کشور سازنده افکار عمومی و جهت دهنده به همت و اراده مردمند. اگر دشمنان اسلام و انقلاب و نظام اسلامی، مطبوعات را در دست بگیرند یا در آن نفوذ کنند؛ خطر بزرگی، امنیت و وحدت و ایمان مردم را تهدید خواهد کرد و این جانب سکوت خود و دیگر دست اندرکاران را در این امر حیاتی جایز نمی دانم. قانون کنونی تا حدودی توانسته است مانع از بروز این آفت بزرگ شود و تغییر آن به امثال آنچه در کمیسیون مجلس پیش بینی شده، مشروع و به مصلحت نظام و کشور نیست.
والسلام علیکم
سیدعلی خامنه ای
شنبه (15/5/79)