ظرفیت‌های خاموش یک اتحادیه

سارا محمدی‌نژاد
بخش گفتگو: سازمان همکاری اقتصادی(اکو) در ابتدا با مشارکت سه کشور ایران، ترکیه و پاکستان بر اساس معاهده ازمیر و با هدف اعتلای سطح زندگی اقتصادی مردم منطقه درسال 1984 تاسیس گردید. کشورهای افغانستان، تاجیکستان،آذربایجان،ازبکستان،ترکمنستان،قزاقستان وقرقیزستان در 1992 به این سازمان ملحق شدند. از جمله اهداف دیگر سازمان گسترش تجارت درون منطقه ای و فرا منطقه ای و همچنین تلاش در جهت ادغام تجارت کشورهای منطقه با تجارت جهانی است.
با این حال نگاهی موشکافانه به ساختار جمعیتی و امکانات بالقوه سازمان منطقه ای اکو، اهمیت و جایگاه راهبردی این سازمان در عرصه بین المللی را روشن می سازد.سازمان اکو با داشتن 10 عضو و حدود 360 میلیون نفر جمعیت، یعنی حدود یک چهارم جمعیت مسلمانان جهان، به عنوان بزرگ ترین تشکل اقتصادی جهان اسلام بخش قابل توجهی از ظرفیت های تجاری، صنعتی، بازرگانی و منابع نفت و گازی جهان را در اختیار دارد. این مهم در کنار موقعیت ممتاز این سازمان منطقه ای در سطوح استراتژیک و ژئواستراتژیک، با اختصاص 8620697 کیلومترمربع وسعت فعلی، به عنوان نقطه تماس سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا، فرصت قابل توجهی برای اعضای فعال در آن بخصوص جمهوری اسلامی ایران جهت نقش آفرینی منطقه ای ایجاد کرده است.
از سوی دیگر باید دانست که دنیای امروز میل صدچندانی به سوی قطب گرایی دارد. اغلب کشور ها سعی دارند تا خود را عضو گروه بزرگتری کنند و هویت خویش را در کنار سایر اعضا جستجو کنند. از سوی دیگر پیگیری مسائل اقتصادی و افزودن بر سرعت رشد شاخصه های پیشرفت در هر کشور منوط به افزایش شاخص های رشد منطقه ای است . در واقع اگر منطقه ای از رشد اقتصادی بالایی برخوردار باشد آن گاه رشد و پیشرفت برای کشورهای آن منطقه نیز با سهولت بیشتری رخ خواهد داد . در بعد دیگر نیز ایجاد اتحادیه های منطقه ای موجب می شود که قدرت کشورهای متحد افزایش یابد و آنان تاثیر گذاری جدی بر تصمیمات کلان سیاسی و اقتصادی در سطح جهانی داشته باشند.
از این روست که کشورهای مختلف از هر موقعیتی استفاده می کنند تا در گروه ها و اتحادیه ها عضو شوند. اما آنچه که ما از آن به اتحادیه یاد می کنیم چیزی بیش از یک همکاری اقتصادی صرف و یا موضع گیری های سیاسی است. در واقع اتحادیه گستره ای پهناور است که از کشورهای متعدد و هم مرز تشکیل شده است که این کشورها حول یک محور اساسی گرد هم آمده اند. به عنوان مثال در اتحادیه اروپا این محور واحد فرهنگ لیبرالیستی است که کشورهای قاره اروپا را به همدیگر نزدیک ساخته است. با این تفاسیر می توان سازمان اکو را ظرفیتی بکر و دست نخورده دانست که تمام ویژگی های تبدیل شدن به یک اتحادیه قدرتمند را داراست. با این حال وجه مشترک و محور اساسی توسعه و پیشرفت در اکو را باید در فرهنگ فارسی این منطقه جستجو کرد . بسیاری از کشور هایی که هم اکنون در اکو عضو هستند زمانی بخشی از حکومت ایران بزرگ تلقی می شدند و زبان رسمی آنان نیز فارسی بوده است. اگر به زادگاه شاعران بزرگ و اندیشمندان فارسی زبان دقت کنید متوجه خواهید شد که گستره فرهنگ و زبان فارسی از دروازه هند تا قونیه کشیده شده است. مردمان این منطقه سالیان سال در کنار هم زندگی کرده اند و حتی پیوند های خویشاوندی با یکدیگر دارند.از این رو توجه و سرمایه گذاری برای نزدیک تر شدن ملل این منطقه به یکدیگر بسیار ضروری است. متاسفانه در کشورهای حوزه آسیای میانه و قفقاز به دلیل حکومت شوروی سابق بخشی از ارتباطات گسسته شده است . البته هنوز نیز در بسیاری از کشورهای این منطقه مردم به زبان فارسی و فرهنگ کهن خویش علاقه مند هستند. از این رواست که می توان گفت توسعه جنبه فرهنگی اکو در کنار توسعه اقتصادی این سازمان می تواند درآینده موجب پدید آمدن یک اتحادیه بزرگ فارسی زبان شود. در واقع می توان گفت محور اساسی و اصلی پیوند میان کشورهای عضو اکو زبان و فرهنگ فارسی است و این ویژگی توانایی آن را دارد که کشورهای عضو اکو را به یک اتحادیه تمام عیار تبدیل کند .
طبعا در این میان از ایران که کشور پیشنهادکننده و محور و مقر اکو بوده است، بیشتر انتظار می‌رود.ایران پایگاه و مقر تمدن پارس است و از این رو ضرورت دارد تا کشورمان در توسعه فرهنگی اکو پیشگام باشد. امروز سازمان اکو یک فرصت ممتاز و نادر است . تحقق یک اتحادیه فارسی زبان موجب توسعه و پیشرفت کشورهای منطقه می شود . امروز هر کدام از کشور های عضو اکو دارای ظرفیت های خاصی هستند که سایر کشورهای عضو می توانند در توسعه این ظرفیت ها همکاری کنند. به عنوان مثال وسعت چشمگیر قزاقستان که دو برابر و نیم ایران است با جمعیت قلیل چهارده میلیونی، آن سرزمین را بسیار مهاجرپذیر کرده و به بهشت متخصصان بیکار کشورهای منطقه مبدل ساخته است. از این رو سایر کشورهای عضو اکو و علی الخصوص ایران که توانایی بالایی از نظر دانش فنی دارد می تواند با حضور در این کشور هم موجبات توسعه را پدید آورند و هم بخشی از مشکلات کشورمان حل گردد. لذا در نهایت می توان گفت ضرورت دارد تا مسئولین بیش از پیش به ظرفیت های خاموش اکو توجه کنند. توسعه روز افزون همکاری میان کشورهای عضو اکو می تواند در آینده ای نه چندان دور در قالب یک اتحادیه رسمی با تمام ویژگی هایش باشد . البته بی شک در تحقق چنین امری موانع متعددی وجود دارد.ساختار های سیاسی مختلف ، گرایشات خاص سیاسی برخی از کشورهای عضو ، حضور نظامیان آمریکایی در منطقه، رسوخ فرهنگ غربی در منطقه همه و همه موانعی است که در راه همبستگی اعضای اکو وجود دارد. اما بی شک ریشه های تاریخی و تمدن کهن فارسی زبانان که میراث تمام مردمان این منطقه است توانایی آن را دارد تا از سد این موانع عبور کند.