«ابوموسی» یا «بوموسی»
پایگاه بصیرت: جوسازی کم‌سابقه برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس مبنی بر تکرار ادعای واهی تملک امارات بر جزایر سه‌گانه ایرانی و حتی تهدید به برخورد نظامی درباره سفر رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به جزیره «بوموسی» باعث شد تا بلافاصله امیر سرلشکر عطاءالله صالحی، فرمانده محترم کل ارتش نیز به این جنگ روانی واکنش نشان دهد و با تحکم بگوید: «ما به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهیم که بخواهد درباره تمامیت ارضی کشورمان بحثی داشته باشد.» به‌دلیل اهمیت موضوع جزایر سه‌گانه، این نوشتار تلاش دارد تا بحث مختصری را درباره پیشینه تاریخی طمع‌ورزی نسبت به جزایر ایرانی تقدیم کند:
پیشینه تاریخی طمع‌ورزی نسبت به جزایر ایرانی از سال 1880میلادی به بعد، اختلاف‌نظر میان ایران و بریتانیا بر سر مالکیت چهار جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک، ابوموسی و سیری که همگی در تنگه هرمز و در نیمه راه سواحل ایران و کشورهای عربی قرار داشتند، بروز کرد. تا آن زمان، این جزایر عموماً متعلق به ایران بودند و در رابطه با آن‌‌ها اختلافی وجود نداشت، با این حال در سال‌های بعد چون اهمیت سوقالجیشی این جزایر بر انگلیس مشخص شد، دولت متجاوز بریتانیا حقوق ایران نسبت به این جزایر را منکر شد و با گسیل نیروهای خود، این جزایر را اشغال کرد.
جدایی دردناک پاره‌ای از وطن
سال‌ها بعد که انگلیسی‌ها در سال 1921 اقدام به تجزیه رأسالخیمه از شارجه کردند، تنب بزرگ و کوچک را به رأسالخیمه و بوموسی را به امارت شارجه (بخشی از امارات متحده عربی فعلی) که تحتالحمایه آنان بود، واگذار کردند. این موضوع، مورد اعتراض دولت وقت ایران واقع شد لیکن در آن موقع، دولت انگلیس اطمینان داد که این مشکل را حل خواهد کرد و قبل از فیصله یافتن کامل مناقشه، مانع برافراشته‌شدن پرچم یکی از دو طرف در جزایر خواهد شد.
بازی انگلیسی‌ها برای ایجاد منبع تنش و تهدید میان همسایگان
با توجه به سیاست کهنه و قدیمی انگلیسی‌ها در ایجاد منابع تنش و تهدید میان همسایگان در مناطق تحت استعمار خویش (سیاست مشهور تفرقه بینداز و حکومت کن)، دولت اشغالگر انگلیس به ایران اطمینان داده بود که مشکلی را که به‌وجود آورده، حل خواهد کرد؛ لیکن با بروز جنگ جهانی دوم این قول و قرار بسته شده با ایران عملاً بینتیجه ماند. پس از جنگ دوم جهانی، در سال1347 دولت انگلیس اعلام کرد تا سال1350 نیروهای نظامی خود را از خلیج‌فارس بیرون خواهد برد. از این تاریخ، مذاکرات بین دولت ایران و بریتانیا در مورد جزایر مذکور به طور جدی آغاز شد و به مدت سه سال ادامه داشت. به نظر می‌رسد انگلیسی‌ها در ادامه سیاست خارجی افشا شده خود (مبتنی بر ایجاد منابع تفرقه و نزاع) به جای تحویل سرزمین اشغال شده به صاحب اصلی آن(یعنی ایران)، زمینه را برای اقدام نظامی شاه ایران فراهم کردند تا علاوه بر خلاصی از مطالبه ایرانی‌ها، مسئولیت این خطای تاریخی را از دوش خود بردارند و بدون لطمه دیدن منافعشان در ارتباط با اعراب خلیج‌فارس، زمینه یک نزاع دائمی را در این نقطه حساس از جهان به‌وجود آورند. بر همین اساس، چند ماه قبل از اقدام نظامی ایران در بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه، با ایجاد درگیری‌های تبلیغاتی ساختگی میان رسانه‌های ایران و انگلیس، زمینه اقدام فوق را ایجاد کردند.
بازگشت خاک پاره شده به وطن
با مقدمه‌ای که اشاره شد، زمینه برای بازگشت جزایر به ایران (به‌صورت اقدام نظامی) مهیا گردید و در ساعت 6:15 دقیقه بامداد روز 9 آذر 1350 (30 نوامبر 1971) یک روز قبل از خروج قوای انگلیسی از خلیج‌فارس، یگان‌های نیروی دریایی ارتش ایران در سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و بوموسی پیاده شدند و با بازگرداندن آن‌‌ها به آغوش میهن، مالکیت(مستقیم) استعماری هشتاد ساله قوای انگلیسی بر این جزایر خاتمه یافت و اولین پرچم ایران پس از گذشت کمتر از 35 دقیقه از آغاز عملیات، بر فراز ارتفاع 110 متری حلوا در جزیره بوموسی و نیز در مرتفع‌ترین نقطه سایر جزایر تنب بزرگ و کوچک همراه با شلیک 21 گلوله توپ برافراشته شد.
جزایر سه‌گانه بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک از موقعیت ژئو استراتژیک فوق‌العاده برخوردار هستند که به دلیل اهمیت به‌اختصار اشاره خواهد شد. جزیره بوموسی همواره جزیره‌ای مهاجرپذیر بوده است. در گذشته اعراب از سواحل جنوبی خلیج‌فارس برای گذراندن زندگی، ماهیگیری و یا برای کار در معدن خاک سرخ به آنجا رفت‌وآمد داشته‌اند. در سال‌های قبل از انقلاب اسلامی هم عده‌ای مهاجر در بوموسی به کارهای ساختمانی و تأسیساتی اشتغال داشته‌اند که در سال‌های بعد به دلایل مختلف، این جزیره را ترک کرده‌اند؛ اما در سال‌های اخیر با سوءاستفاده از تقابل خاص جمهوری اسلامی ایران با نظام سلطه، برخی از عناصر حقیر که پادشاهی‌شان بر امیرنشینان حوزه جنوبی خلیج‌فارس مرهون همان بیگانگان است، اعراب مهیمان را مالکان جزیره تلقی کرده‌اند و برخلاف اسناد محکم تاریخی و جغرافیایی، خود را مالک این جزیره و نیز جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک می‌دانند.
موقعیت ژئو استراتژیک جزایر سه‌گانه بوموسی، تنب بزرگ و تنب کوچک، اهمیت جغرافیایی، اقتصادی و راهبردی خلیج‌فارس به علت ارتباط آن با اقیانوس هند از طریق تنگه هرمز است که جزایر سه‌گانه ایرانی در آن قرار گرفته‌اند. این جزایر در جنوبی‌ترین نقطه خلیج‌فارس در تنگه هرمز واقع شدهاند. تنب بزرگ با نزدیک‌ترین ساحل ایران (جزیره قشم) در حدود 25 کیلومتر فاصله دارد، در حالی که فاصله رأسالخیمه تا این جزیره حدود 70 کیلومتر است. تنب کوچک در 14 کیلومتری غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد و فاصله آن با نزدیک‌ترین ساحل ایران (بندر لنگه) 37 کیلومتر است. امروزه که دو سوم نفت مورد نیاز صنایع اروپا و آمریکا باید از تنگه هرمز بگذرد، اهمیت این جزایر بیش از پیش روشن می‌شود و کافی است که در نزاع دنیای غرب با انقلاب اسلامی، راه صدور نفت از خلیج‌فارس بسته شود. بنابراین این سه جزیره بیش از هر چیز دارای اهمیت راهبردی و نظامی هستند.
نگاهی اجمالی به جزیره بوموسی
بوموسی جنوبی‌ترین جزیره ایرانی در خلیج‌فارس است و از این لحاظ از اهمیت سیاسی و راهبردی ویژه‌ای برخوردار است. از نقشه‌های موجود استنباط می‌شود که جزیره به شکل ذوزنقه‌ای است که قاعده بزرگ آن در سمت مشرق قرار دارد. جزیره بوموسی در موقعیت جغرافیایی ۲۶ درجه خط عرض شمالی و در ۵۵ درجه خط طول شرقی واقع شده‌است. اساساً خلیج‌فارس، دریای کم‌عمقی برای نفت‌کش‌ها به شمار می‌رود، زیرا نفت‌کش‌ها پس از بارگیری نفت در مخازنشان به‌شدت سنگین می‌شوند و کف آن‌‌ها به کف خلیج‌فارس نزدیک می‌شود و در نتیجه خطر به گل نشستن‌شان افزایش می‌یابد. برای همین است که جزیره خارک به‌عنوان محل بارگیری نفت‌کش‌ها از ایران تعیین شده است. تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفت‌کش‌های حامل نفت، فاصله میان «جزیره بوموسی» و تنب بزرگ است؛ زیرا این مسیر، ژرف‌ترین مسیر برای نفت‌کش‌ها شناخته می‌شود. از مشخصات جالب اقلیمی بوموسی فراوانی تابش آفتاب آن است که خود عامل اصلی در ایجاد دیگر شرایط اقلیمی به‌شمار می‌آید. از آمار یک‌ساله بوموسی چنین استنباط می‌شود که آفتابی بودن هوای آن از بسیاری از نقاط ساحلی و حتی داخلی ایران بیشتر است. اطراف بوموسی را آب نسبتاً عمیقی فراگرفته است و این جزیره همواره پناهگاهی برای قایق‌ها در هنگام طوفان به‌شمار می‌رود. عمق آب اطراف جزیره را 7 قامت یا حدود 10 متر برآورد کرده‌اند. در این آب‌ها انواع ماهی و صدف‌های دریایی به حد وفور دیده می‌شود و به همین سبب، مهم‌ترین اشتغال بومیان و مهاجران جزیره، صید ماهی و مروارید ذکر شده است. گفته می‌شود که در گذشته تا دهه نخست سده 14 هـ . ش، 50 فروند کشتی بزرگ صید صدف مروارید، در کرانه این جزیره فعالیت داشته‌اند. در جزیره بوموسی منابع نفتی وجود ندارد، ولی در فلات قاره آن، آمریکایی‌ها امتیاز استخراج نفت را به دست آورده بودند. میزان استخراج نفت که از سال 1353( 1974م) با حفر 10 حلقه چاه آغاز شد، حدود 50 تا 60هزار بشکه در روز است و درآمد آن، طبق موافقت قبلی بین ایران و امارت شارجه تقسیم می‌شود. در بوموسی معدن خاک سرخی وجود دارد که مصرف عمده آن در ساختن رنگ و لوازم آرایش بوده است. در گذشته تولید سالانه خاک سرخ بوموسی، به حدود 16هزار تن می‌رسیده که توسط آلمانی‌ها و سپس انگلیسی‌ها استخراج می‌شده است؛ اما در آن سال به علت عدم مرغوبیت جنس و فقدان امکانات مناسب، دنباله کار را رها کرده‌اند. گفته می‌شود که خاک سرخ جزیره هرمز از آن مرغوب‌تر است. در برخی اسناد تاریخی آمده است که شیخ امارت شارجه پیشنهاد استخراج خاک سرخ را به انگلیسی‌ها داد و چون با مخالفتی روبه‌رو نشد، به‌تدریج بر آن جزیره ادعای ارضی کرد و با استفاده از غفلت مسئولان گذشته ایران، آن جزیره را اشغال کرد و پرچم خود را بر آن برافراشت. گفتنی است در تقسیمات کنونی کشور، شهرستان بوموسی متشکل است از: جزایر سیری، فارور بزرگ، فارور کوچک، تنب بزرگ و تنب کوچک با مرکزیت بوموسی.
موقعیت جزیره تنب کوچک
این جزیره، مثلثی‌شکل است و در ۱4 کیلومتری (9 مایلی) غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد . فاصله آن تا مرکز استان هرمزگان شهر بندرعباس از طریق دریا حدود ۱۶۹ کیلومتر (۱۰۵ مایل) است. نزدیک‌ترین بندر ایرانی به این جزیره، بندر لنگه با 37 کیلومتر فاصله است. بزرگ‌ترین ضلع جزیره 1/9 کیلومتر و مساحت آن حدود 1/2 کیلومتر مربع است. این جزیره کاملاً نظامی است و مرتفع‌ترین نقطه آن از سطح دریا 8/2۵ متر ارتفاع دارد که به آن تپه زهرا گفته می‌شود. خاک آن از نوع شنی و در برخی مناطق صخره‌ای است. به‌دلیل ماهیت نظامی جزیره، امکان عکس‌برداری وجود ندارد ولی جزیره‌ای بسیار زیبا با ساحلی بکر و دارای گونه‌های متنوع دریایی است. تنب کوچک همچنین اسکله و باند فرودگاه دارد. جزیره تنب کوچک از نگاه راهبردی، به‌عنوان یک نقطه پیوندی و پشتوانه، برای جزیره تنب بزرگ اهمیت دارد.
موقعیت جزیره تنب بزرگ
این جزیره به نام‌های تنب بزرگ، تمب گپ، تنب مار بزرگ، تل مار و... نامیده شده است. واژه تمب یا تنب، پارسی دری یا تنگستانی (پارسی جنوبی) است که تپه، پشته و تل معنی می‌دهد. نام برخی از روستاهای بندرها و جزایر نواحی لنگه و بوشهر «تنب» است، مانند: تنب لاورو، تنبوی شمالی و جنوبی، تنبو، دوتنبو. واژه تنب در لغت عرب وجود ندارد و این نام صد درصد فارسی دری و ایرانی است و از گذشته‌های دور تاکنون وجود داشته است. ایران بر بسیاری از جزایر مهم در تنگه هرمز و دهانه خلیج‌فارس حاکمیت و مالکیت دارد. از این جزایر، شش جزیره که خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می‌دهند، اهمیت بیشتری دارند. این جزیره‌ها عبارتند از: بوموسی، تنب بزرگ، هرمز، لارک، قشم و هنگام که در فاصله‌های کوتاه از یکدیگر قرار گرفته‌اند. جزیره تنب بزرگ با پهنه‌ای حدود ۱۱ کیلومتر مربع، در ۳۱ کیلومتری جنوب غربی جزیره قشم، در بخش شمالی خط منصف خلیج‌فارس قرار دارد. گفتنی است ارزش راهبردی جزیره تنب بزرگ، حلقه‌ای پراهمیت از زنجیر (خط قوسی) دفاعی ایران در تنگه هرمز به‌شمار می‌رود.
خاتمه
سؤال از میزان جمعیت ساکن در جزیره بوموسی با پاسخ جالب توجه فرماندار جزیره مواجه شده است. وی معتقد است با توجه به ادعای واهی و موهوم برخی شیوخ عرب منطقه نسبت به مالکیت جزیره، برای منکوب کردن کسانی که پادوی برای انگلیس و آمریکا، بزرگ‌ترین افتخار آنان است، هر کجا رفتید بگویید جمعیت جزیره بوموسی هفتاد میلیون نفر است، به این معنا که این جزیره تا ابد به ایران اسلامی تعلق خواهد داشت. این نکته نیز جالب است که جنوبی‌های خونگرم، «ابوموسی» را «بوموسی» تلفظ می‌کنند به معنای «بوستان موسی» و معتقدند که هیچ‌کس «بوشهر» را «ابوشهر» تلفظ نمی‌کند!
نظرات بینندگان
آخرین مطلب
پربیننده ترین
ارسال خبرنامه
برای عضویت در خبرنامه سایت ایمیل خود را وارد نمایید.
