مقاومت اقتصادی راهبرد مقابله با فشار و تحریم/على قاسمى

اقتصاد ایران در زمان طاغوت یک اقتصاد وابسته به غرب، مونتاژی و عمدتاً متکی به مستشاران خارجی بود؛ اما با پیروزی انقلاب اسلامی، اهداف بلندی همچون استقلال اقتصادی، خود اتکایی، ایجاد اشتغال کامل و ایجاد یک زندگی استاندارد و آسوده برای شهروندان در دستور کار مسئولان و بخش های اقتصادی نظام اسلامی قرار گرفت. البته با وجود این اهتمام از سوی مدیران انقلابی، عملیاتی کردن این مهم با چالش ها و موانع زیادی از سوی دشمنان مواجه شد. با اینکه اقتصاد ایران با مشکلات و موانع متعددی همچون تحریم های گسترده و جنگ هشت ساله و توطئه های مختلف دست وپنجه نرم کرد؛ ولی توانست در بسیاری از زمینه های اقتصادی، بنا به اقرار و اعتراف موسسات معتبر و علمی، به رتبه های خوبی دست پیدا کند. دستیابی به این رتبه ها درخور توجه است و نشان از بالندگی و پویایی دارد؛ اما در کنار این واقعیت باید اذعان کرد که شرایط اقتصاد ایران در لایه رویین آن، به دلایل مختلف (خارجی و داخلی) دچار آسیب ها و مشکلاتی همچون تورم زیاد، بالا بودن نرخ بیکاری، بالا بودن رتبه کسب و کار و برخی از ناهنجاری های اقتصادی است که موجب دغدغه مردم و تمرکز نگاه ها به این چالش ها شده است. باوجود اذعان به این مسئله که شرایط اقتصادی کنونی به واسطه تورم، گرانی، بیکاری و... فشارهایی را بر مردم وارد ساخته است، سیر تحولات اقتصادی نشان می دهد که اقتصاد کشور به مدد روحیه استقلال و اعتماد به نفسی که از پیش برندگی انقلاب اسلامی گرفت، همچنان فرایندی پیش رونده دارد. اعمال تحریم های یک جانبه و محدودیت های مالی و تجاری همواره یکی از ابزارهای غیرقانونی نظام سلطه برای وارد آوردن فشار به نظام جمهوری اسلامی ایران در طول سی وچهار سال گذشته بوده و مرتباً بر حجم این تحریم ها افزوده شده است.
جمهوری اسلامی ایران با ایستادگی و مقاومت مردم چند مرحله تحریمی را با موفقیت سپری و اکثر موارد را به فرصت کرده تبدیل است. در این مرحله به چند مورد که با مقاومت اقتصادی به فرصت تبدیل شده است به اختصار اشاره می شود:
اولین مرحله، فرصت سازی در دوران دفاع مقدس است. ممنوعیت اعطای کمک های بلاعوض خارجی، لغو کمک های کشاورزی، اعتباری و تجاری به ایران، محدودیت در انتقال مهمات نظامی، ممنوعیت استفاده از تضمین های اعتباری و دیگر کمک های مالی برای تهیه مهمات، مخالفت و رأی منفی با تقاضای وام و دیگر برنامه های ایران در بانک های بین المللی و دیگر نهادهای مالی، ممنوع شدن صدور انواع هواپیما، از جمله هواپیماهای بسیار سبک، گلایدر، هلی کوپتر، قطعات یدکی مربوط به آنها و اقلام و دانش فنی برای اهداف نظامی و 15 گروه از تجهیزات با فناوری پیشرفته، ممنوعیت واردات نفت و فرش، راه اندازی جنگ نفت برای کاهش توان اقتصادی ایران، اسکورت نفتکش های عراق و کشورهای همسو، بخشی از محدودیت ها و تحریم ها بود که همگان معترفند ایران با اتکال به منابع داخلی و همراهی مردم و مسئولان توانست با پیروزی معادلات منطقه را به نفع خود تغییر دهد. دشمنان در مرحله بعد برای کاهش بهره برداری ایران در حوزه انرژی دو طرح محدودکننده (طرح داماتو و گیلمن) را با جدیت دنبال کردند. طرح داماتو از این قرار بود: شرکت هایی که در صنایع نفت جمهوری اسلامی ایران بیش از 40 میلیون دلار یکباره و 10 میلیون دلار به طور مکرر در طول یک سال سرمایه گذاری کنند، از سوی دولت آمریکا مجازات می شوند و در طرح تحریم نفتی بنیامین گیلمن، مجازات هایی با شدت و گستردگی بیشتر برای اعمال تحریم علیه اشخاص خارجی که اقلام یا تکنولوژی خاصی را صادر کنند که موجب تقویت توانایی ایران در زمینه کشف، استخراج، پالایش و انتقال منابع نفتی شود، به اجرا گذاشته خواهد شد؛ اما کشور ما با تکیه بر تلاش کارشناسان و مهندسان توانست در این بخش پیچیده به بیش از 80 درصد ساخت وساز ها دست یابد. باید گفت به ثمر رسیدن این میزان موفقیت با ایستادگی و همراهی و مقاومت به دست آمده است. در مرحله سوم، محدود کردن ایران در کالاهای دو منظوره؛ موشکی و هسته ای بود که برای عملی کردن این بخش، چند قطعنامه صادر کردند، ولی ایران با عبور از تمام موانع محدودیت ساز توانست به موفقیت های خیره کننده ای دست یابد. دشمنان پس از شکست در سه مرحله گذشته با تغییر روش های پیشین به فکر اجرای تحریم هوشمند افتادند و تحریم خرید نفت، بانک مرکزی، کشتیرانی، بیمه و... در دستور کار قرار گرفت. به عبارتی نظام سلطه پس از ناامیدی هایی که در فضای تخاصم با محوریت نظامی دید، در حوزه اقتصاد به طمع افتاد. در همین راستا اقداماتی را یکی پس از دیگری به صورت قطعات جورچین برای تحت تأثیر قرار دادن محیط اقتصادی با هدف هایی که منجر به تضعیف نظام و فشار روی آحاد مردم شود، در دستور کار قرار داده است تا با این روش، جورچین خود را کامل کند؛ اما با اقدامات متنوعی که در این بخش صورت گرفته است، ان شاءالله از تحریم های هوشمند هم با موفقیت عبور خواهیم کرد.
در این میان، یک سوال مهم قابل طرح است؛ اهداف غرب از تشدید فشارهای اقتصادی علیه جمهوری اسلامی ایران در این مقطع زمانی چیست؟
غرب در طول سه دهه گذشته فشارهای اقتصادی مختلفی را به بهانه های واهی بر ضد ایران اجرا کرد تا بتواند اولاً ایران را نسبت به تحولات منطقه منفعل سازد. در واقع هدف غربی ها این بوده است که از تبدیل شدن وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه خاورمیانه به یک موقعیت کاملاً ایرانیزه جلوگیری کنند. آنچه غربی ها در سر داشتند این بود که با تجمیع انواع فشارها بر ایران، در زمانی کوتاه، کشور را به حل مشکلات داخلی مشغول سازند تا به بردهای بیشتر در منطقه دست پیدا نکند.
ثانیاً وادارسازی ایران برای تن دادن به مذاکره، دومین هدف غرب به ویژه آمریکایی ها بود تا آن طور که خود آنها می خواهند و با دستور کاری که از پیش طراحی شده بود، ایران را پای میز مذاکره بکشانند.
ثالثاً جلوگیری از الگوشدن ایران در منطقه، سومین هدف راهبردی دشمنان برضد ایران بود. مسلماً آمریکایی ها از اینکه الگوی حکومتی و الگوی رفتار ایران در بقیه نقاط منطقه تکثیر شود و ایران در مسیر مبارزه با آمریکا و رژیم صهیونیستی شرکایی جدید بیابد، بسیار هراسانند. ایجاد نافرمانی مدنی و ناآرامی های اجتماعی در سطوح جامعه، ایجاد اختلال در روند توسعه و پیشرفت ایران به ویژه در بخش های زیر ساختی، القای ناکارآمد بودن نظام دینی در مدیریت اقتصادی و حل مشکلات معیشتی مردم، وادارسازی مسئولان و مردم به اشتباه محاسباتی، هدف های بعدی بود که با فشارهای اقتصادی به دنبال آن بوده و هستند.
با اینکه محدودیت های زیادی علیه ایران صورت گرفته، اما آمارهای جهانی نشان می دهد علاوه بر موارد مذکور، ایران در تولیدات کشاورزی رتبه های جهانی خوبی به دست آورده و در تولید فولاد رتبه 17 جهان، سیمان رتبه 5، صادرات رتبه23، مس رتبه10، کاشی و سرامیک رتبه 5، محصولات دانش بنیان رتبه40، در حوزه انرژی های نو رتبه 12، فناوری اطلاعات رتبه 13، آب رتبه 14، سلول های بنیادین رتبه 18، میکروالکترونیک رتبه 20 و زیست فناوری رتبه 32 جهان را به دست آورده است.