دقت نظر در مواجهه‌ی با باورهاي ديني / مهدي سعيدي

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي / در هر جامعه‌ و فرهنگي برخي اعتقادات و باورها از آنچنان تقدسي برخوردارند که سخن گفتن در باب آنها همواره بايد با نوعي احترام و طمانينه همراه باشد. بي‌توجهي به اين نکته معمولا براي صاحب سخن دردسر ساز شده و زمینه سوء استفاده فرصت‌طلبان را فراهم مي‌آورد و از ديگر سوي موجب سوء تفاهم دلسوزان و مومنین و تحريک احساسات افکار عمومي خواهد شد. در صدر اين مقدسات، اعتقادات ديني قرار دارند که جامعه اسلامي - ايراني همواره براي دفاع از آن حتي حاضر به جان باختن شده است.

پنج شنبه گذشته ميهمان يکي از برنامه‌هاي زنده رسانه ملي که در باب مسايل فرهنگي کشور سخن مي‌گفت اظهاراتي را بيان داشت که به نوعي توهين به مقدسات به حساب مي‌آمد. نجفقلي حبيبي، مهمان برنامه ديروز، امروز، فردا در اين بخشي از بحث مدعي شد: «شما سالانه براي بعضي چيزها چقدر خرج مي کنيد؟ در همين ايام عاشورا چقدر پول ها خرج مي شود بازده فرهنگي ش چقدراست؟ دو شب گريه مي‌کنند و بعد مي‌روند.»

چنين اظهاراتي که در خوشبينانه‌ترين حالت با بي‌توجهي کامل به ابعاد مساله آن هم در مورد موضوع حساسي چون عزاداري حضرت اباعبدالله(ع) ايراد گرديده بلافاصله در فضاي رسانه‌اي و شبکه‌هاي خبري بازنشر يافت و با واکنش شديد افکار عمومي همراه شد. بسياري از مخاطبين چنين اظهاراتي را توهين مستقيم به عزاداران حسيني و  صاحت مقدس امام حسين(ع) دانستند و خواستار برخورد با چنين اقداماتي شدند.

برخي ديگر نيز اين اقدام را سناريوي جديد افراطيون براي همجه به ارزش‌ها و مقدسات قلمداد کردند. چرا که در سابقه اين جريان سياسي بالاخص در دوران هشت ساله حاکميت اصلاح طلبان اقداماتي از اين دست به وفور يافت مي‌شود. خاستگاه اين نگرش را نيز بايد در بسترهاي روشنفکرانه اين جريان جستجو نمود که در آن به نوعي بازخواني دين و مخالفت با برخي شعائر و مناسک ديني تاکيد مي‌شود.

سطح تحليلي ديگر گام را از آن هم فراتر نهاده و با بدبيني کامل به آن مي‌نگرد. در اين نگاه، اين قبيل اقدامات در مواجهه با حماسه حسيني ريشه در حوادثي دارد که در عاشوراي سال 88 به وقوع پيوست و موجب خلق حماسه 9 دي ماه و پايان فتنه 88 گرديد. به واقع جرياني سياسي خود را زخم خورده عزاي حسيني مي‌بيند و اينک بر آن است تا از هر فرصتي براي تخريب آن استفاده نمايد.

به هر حال به هر يک از سطوح تحليل اين اقدام اعتقاد داشته باشيم، بر سر اين مساله وحدت نظر وجود دارد که چنين اظهاراتي، بدون توجه و شناخت کافي از جايگاه مراسم عزاداري حسيني در تقويت پايه‌هاي ديني و معنوي فرهنگي ملت ايران ايراد گرديده است. و اين در حالي است که به اعتراف دوست و دشمن، دو مقوله حماسه حسيني و نهضت انتظار، پايه‌هاي اصلي فرهنگ اسلامي را تشکيل مي‌دهد که رمز ماندگاري و پويايي آن نيز مي‌باشد.

البته در مقام قضاوت درباره چنين حوادثي نبايد از دايره عدالت خارج شد و از گمانه زني‌ها مبتني بر حدس و گمان پيروي ننمود. و اگر حرف و سخني اشتباه است از آن برائت جست نه از گوينده سخن!  چرا که قضاوت در باب نيت گوينده نيازمند قرائن و دلايل ديگري است که بايد بر آنها استناد نمود. به هر حال آقاي نجفقلي حبيبي هر چند در پيشينه سياسي خود از سوابقي تندروانه برخوردار است، اما پذيرش اين مساله که وي با آن سوابق علمي، با هدف کمرنگ کردن اهميت عزاداري حسين بن علي(ع) چنين سخناني را بر زبان آورده باشد، قضاوتي شتاب زده مي‌نماياند که بايد براي آن نيز حجتي شرعي داشت.

البته حبيبي در مقام جبران برآمده و توضيحاتي را براي افکار عمومي از طريق خبرگزاري فارس درميان گذاشت. وي گفت: «هيچ‌کس نمي‌تواند منکر اين مطلب شود که قيام عاشورا منجر به ايجاد چه ظرفيت‌هاي مثبتي در جهان شد. حرف من در آن برنامه تلويزيوني اين بود که اشکي که براي امام حسين (ع) ريخته مي‌شود فرد عزادار را دچار يک تحول دروني کند نه اينکه فردا مجدد کم فروشي يا گران فروشي کند، رشوه بگيرد، رشوه بدهد، کم کاري کند. بنده هدفم تاکيد بر جنبه فرهنگي مراسمات عزاداري براي سالار شهدا بوده و به هيچ عنوان قصد اهانت به عزاداران اهل بيت (ع) را نداشتم. گريه براي مصائب اهل بيت (ع) محبت اين خاندان را در دل‌ها زنده مي‌کند اما چه بهتر اينکه اشک يا هزينه‌اي که براي برگزاري چنين مراسماتي مي‌کنيم همراه با معرفت باشد يعني اشک به همراه شعور. متاسفانه به دليل تمام شدن وقت برنامه در خصوص صحبت‌هاي بنده ابهاماتي در ذهن برخي افراد صورت گرفت که به هيچ عنوان صحيح نيست. بايد فرهنگ واقعي عاشورا در جهان فراگير شود.»

هر چند اين توضيحات تا حدودي خواهد توانست خشم مومنين و عزاداران حسيني را بکاهد، اما همانطور که اشاره شد، سخن گفتن در مورد مقدسات همواره بايد با دقت نظر و رعايت ادب و فارغ از هيجان صورت تا شاهد شکل‌گيري چنين اشتباهاتي نباشيم.