آخرین وضعیت داعش در عراق و آینده آن/فرزان شهیدی

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: به دنبال حملات ناگهانی گروه داعش در عراق، مناطق زیادی از شمال و غرب این کشور هنوز در تصرف این گروه تکفیری و تروریستی قرار دارد. در این مناطق که عمدتا شامل سه استان بزرگ الانبار، صلاح الدین و نینوا می باشد، درگیری میان داعش و نیروهای عراقی ادامه دارد. علاوه بر این، داعش در سایر استان ها نیز حضور محدود دارد و دست به حملات پراکنده و انفجارات و ترور می زند.

در مقابل، ارتش عراق با کمک نیروهای داوطلب مردمی و عشایر، همچنان به تهاجم خود علیه مواضع تررویست های داعش ادامه می دهد و موفق شده است برخی مناطق را پاکسازی و آزاد کند.

در حالی که این روزها توجه رسانه ها معطوف به نبرد کوبانی در مرز ترکیه و سوریه است، قوای اصلی گروه تروریستی داعش در خاک عراق متمرکز هستند و تلاش دارند با حملات و پیشروی های تازه، بر قلمروی خود بیفزایند. اما با هوشیاری دولت عراق و کمک های میدانی جمهوری اسلامی ایران، راه داعش جهت پیشروی به ویژه به پایتخت و شهرهای مقدس سد شده و بلکه مناطقی هم آزاد شده است. برای نمونه می توان به آزادسازی شهر شیعه نشین آمرلی (در استان صلاح الدین) اشاره کرد که حضور و نقش سردار سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران در این عملیات، مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.

در سایر مناطق نیز عملیات های موفقی انجام شده است. طبق گفته فرماندهی عملیات دجله، یگان های نظامی تحت فرمان آن طی 4 ماه گذشته در استان دیالی، شمار زیادی از فرماندهان و عناصر تکفیری را کشته ‌اند و میزان نفوذ داعش در این استان به کمتر از 10 درصد رسیده است. به گفته ژنرال الزیدی، دیالی از مرحله خطر عبور کرده و با توجه به دستاوردهایی که داشته ‌ایم، پایان داعش در این استان نزدیک است.

شهر تکریت نیز از چهار  محور تحت محاصره نیروهای ارتش عراق قرار دارد. سعی ارتش آن است تا عناصر داعش را از شهر عقب براند. در شهر بیجی در استان صلاح الدین نیز نیروهای ارتش به کمک دیگر نیروها توانسته اند به 6 کیلومتری مرکز شهر برسند. همچنین نیروهای عراقی توانستند حصر یک پایگاه نظامی در پالایشگاه بیجی را بشکنند.

در استان الانبار نیز نیروهای عراقی موفق شدند محاصره شهر الرمادی را بشکنند، اما همچنان شهر از سوی تروریست‌‌ها بمباران می‌شود.

در مناطق کردنشین در شمال عراق نیز نیروهای پیشمرگ توانستند پیشروی داعش را متوقف ساخته و در بیشتر مناطق آنان را مجبور به عقب نشینی کنند. از طرفی بنا بر اخبار جدید، داعش اقدام به محاصره حدود 700 خانواده ایزدی در کوه های سنجار در استان نینوا عراق کرده است.

توقف و شکست های میدانی داعش موجب شده است این گروه تکفیری به عملیات ناجوانمردانه تروریستی و انفجارات روی بیاورد. برای نمونه در آستانه ماه محرم، کربلای معلا شاهد ۵ انفجار تروریستی بود که در نتیجه آن بیش از ۲۰ نفر به شهادت رسیدند. بغداد و سایر مناطق عراق هم شاهد انفجارهای متعدد بوده است. این در حالی است که حدود یک هفته پیش داعش مسئولیت انفجار تروریستی در شهر کاظمین عراق را پذیرفت. در این انفجار علاوه بر شهادت و زخمی شدن بیش از 80 نفر، «احمد الخفاجی» نماینده پارلمان عراق از ائتلاف دولت قانون (سازمان بدر) نیز به شهادت رسید.

اما آینده داعش در عراق چگونه رقم خواهد خورد؟

نکته مهم آن است که داعش بیش از این قادر به پیشروی و تصرف مناطق جدید در عراق نخواهد بود. حتی شایعاتی مبنی بر نزدیک شدن به بغداد و حمله به پایتخت مطرح بود که هدف آن ایجاد جنگ روانی علیه عراقی ها بود. لذا تلاش اصلی داعش در شرایط فعلی و آتی آن است که حتی الامکان مناطق تحت تصرف را حفظ کند.

تار و مار کردن داعش و بازپس گیری مناطق تحت تصرف این گروه، هر چند امکان پذیر است، اما نیاز به طراحی و امکانات و زمان کافی دارد. داعش در موصل مرکز استان بزرگ نینوا، اعلام خلافت اسلامی کرده و حاکمیتی توام با زور و خشونت برپا کرده است. بخش هایی از اهل سنت در این مناطق حاکمیت داعش را پذیرفته و حتی پیش از تصرف موصل با آن همکاری کرده اند، اما گروهی دیگر از مردم، مخالف حکومت و رفتارهای خشونت آمیز داعش هستند. چنین افرادی یا از خانه و کاشانه خود کوچ کرده و یا ناچار به زورگویی های داعش تن داده اند.

تسلط بر مرزهای میان عراق و سوریه نیز موجب تردد آسان نیرو و امکانات و تجهیزات، میان این دو کشور شده و قدرت تحرک و مانور داعش را افزایش داده است. به لحاظ اقتصادی، داعش از منابع مالی قابل توجهی برخوردار است و حداقل تا مدتی قادر به ادامه سیطره بر مناطق تحت نفوذ می باشد. بنا بر گزارش یک موسسه تحقیقاتی غربی، تولید نفت خام توسط داعش در عراق و سوریه پیش از حملات هوایی اخیر، به میزان دو میلیون دلار در روز بود. داعش هم اکنون کنترل 350 هزار بشکه نفت خام را در هر روز در دست دارد، اما قادر است تنها حدود 50 تا 60 هزار بشکه تولید کند.

نفت تولیدی توسط داعش در بازار سیاه فروخته می‌شود و از طریق تانکرهایی که از مرز ترکیه عبور می‌کنند از عراق و سوریه خارج می‌شوند. مبلغ هر بشکه نفتی که داعش می فروشد 25 تا 60 دلار است، در حالی که نرخ فروش بین‌المللی حدود 85 دلار در هر بشکه نفت خام است.

از طرفی حملات ائتلاف به اصطلاح بین المللی علیه داعش چندان جدی نیست و هر چند در مواردی موجب زمین گیر شدن داعش شده است، اما قادر به تغییر معادلات نیست. آمریکایی ها به صراحت اعلام کرده اند جنگ با داعش سال ها به طول خواهد انجامید. این رویکرد حاکی از عدم جدیت در نابودی داعش و ایجاد جنگ فرسایشی در عراق و سوریه و تحقق اهداف و منافع خاص آمریکا در منطقه است.

بنا بر این دولت عراق نمی تواند امید زیادی به ائتلاف ضد داعش ببندند و تنها راهی که باقی می ماند اتکا به توانمندی های داخلی با کمک متحدانی چون جمهوری اسلامی ایران است. شاید به همین دلیل است که حیدر العبادی، نخست وزیر جدید عراق، نخستین سفر خود را به ایران انجام داد و از همکاری های دو طرف علیه داعش سخن گفت.

قطعا با معرفی دو وزیر کلیدی (کشور و دفاع) ساماندهی نیروهای مسلح و نیز تامین امنیت داخلی در اولویت کار دولت العبادی قرار دارد. نخست وزیر عراق اظهار کرده است نیروهای مسلح کشورش نیاز به سازماندهی و تسلیحات و آموزش تازه دارند. مقابله با انفجارات و ناامنی های مستمر نیز جایگاه ویژه ای در برنامه های دولت جدید بغداد دارد. در همین راستا محمد سالم الغبان، وزیر کشور جدید عراق، تاکید کرده است حیدر العبادی طرح و رویکرد جدیدی برای حفظ امنیت این کشور و به ویژه در بغداد دارد و وزارت کشور نقش بزرگی در این زمینه خواهد داشت.

در پایان باید گفت به رغم موقعیت و توانمندی های گروه تکفیری داعش و طرح های خطرناک دشمن مبنی بر استمرار آشوب و نبرد فرسایشی، نابودی داعش و دست یابی عراق به ثبات و امنیت دور از ذهن نخواهد بود./