هجوم سیاسی به اصول دیپلماسی

مریم سالاری

در حالی که مذاکرات هسته‌ای میان ایران و شش قدرت 1+5 این روزها به حساس‌ترین مراحل خود رسیده است، پیاده روی وزیران خارجه ایران و امریکا در خیابان و در جریان یکی از مذاکرات حساس ژنو به دستمایه هجمه و فشارهای برخی از جریان‌های تندرو و مخالف علیه دیپلماسی دولت روحانی تبدیل شده است.

محمد جواد ظریف و جان کری در مذاکراتی که اواخر ماه گذشته در ژنو برگزار شد، پس از دو دور رایزنی با یکدیگر در هتل ماندارین، به مدت 15 دقیقه در حال پیاده روی گفت‌و‌گو کردند که این پیاده روی، واکنش‌هایی ورای انتظار را در پی داشته است. مخالفان، این اقدام توجه برانگیز دیپلماتیک را حرکتی مغایر با منافع و اصول انقلاب تعبیر کردند و شماری از نمایندگان مخالف دیپلماسی اعتدال هم آن را دلیل مستحکمی یافتند تا با جمع‌آوری امضا یک بار دیگر ظریف را برای طرح سؤالی در همین ارتباط به مجلس بکشانند. تلاش این دسته از مخالفان در حالی است که ظریف تاکنون دوبار برای پاسخ به سؤالات نمایندگان منتقد به مجلس آمده و هر دوبار نیز این اقلیت نتوانسته است اکثریت مجلس را برای نشان دادن کارت زرد به وزیر خارجه با خود همراه سازد. با این همه در شرایطی که ظریف در واکنش به حملات سیاسی طیف مخالف دولت با صراحت اعلام داشت که این یک امر طبیعی در دیپلماسی است و خواستار پرهیز از حاشیه‌پردازی و تقدم منافع ملی نسبت به نگرش‌های جناحی شده بود، منتقدان دولت حملات علیه وزیر خارجه کشورمان را تشدید کردند که چرا با وزیر خارجه امریکا قدم زده است؟ ابتدا یکی از نمایندگان در مجلس خبر داد که «طرح سؤال سنگینی» از ظریف در راه است تا از او درباره این قدم زدن، پرسش شود و پس از آن 21 نماینده مجلس که بیشترشان وابسته یا نزدیک به یک جریان خاص هستند در جلسه علنی یکشنبه اخیر، پیاده روی ظریف با جان کری و سفر به فرانسه را دو خطای دیپلماتیک در حاشیه مذاکرات اخیر خواندند و با طرح سؤال از وزیر امور خارجه خواهان پاسخگویی او شدند.

ناآشنا به اصول دیپلماسی

منتقدان ظریف در مجلس تاکنون به انحای مختلف مذاکرات هسته‌ای و توافق سیاسی اولیه ژنو را در سیبل انتقادات سیاسی خود قرار داده‌اند و در این مسیر نشان داده‌اند که برای اعتراض و هجمه به وی به حواشی بیش از متن بها می‌دهند. چه آنکه آنها در طول دوران تصدی سمت وزارت خارجه و نیز عهده‌داری مذاکرات هسته‌ای توسط ظریف، شایعات و اخبار حاشیه‌ای را به جای متن و بطن مذاکرات و رخدادهای مربوط به آن زیر تیغ خود بردند تا از رهاورد آن، کلیه دستاورهای دستگاه دیپلماسی را زیر سؤال ببرند. اما مخالفان در حالی پیاده روی 15 دقیقه‌ای ظریف با همتای امریکایی خود را زیر سؤال برده‌اند که مشابه همین اقدام در سال 2009 و در حاشیه‌ نشست ایران و 1+5 که هدایت تیم مذاکره‌کننده ایران را سعید جلیلی عهده دار بود، اتفاق افتاده است. بر اساس گزارشی که برخی منابع داخلی به نقل از نشریه غربی ساندی تایمز منتشر کردند، سعید جلیلی به صورت اتفاقی و بدون برنامه‌ریزی قبلی، به پیشنهاد نماینده‌ انگلیس، در فضای سبز با معاون وزیر خارجه امریکا به مدت 45 دقیقه قدم زده و گفت‌و‌گو کرده است؛ اتفاقی که هرگز رسانه‌ای نشد و با کوچک ترین واکنشی از سوی همین جریان‌های مخالف روبه رو نشد.

این فشارها علیه ظریف در حالی است که قریب به اتفاق صاحبنظران حوزه بین‌الملل بر این باورند که دیپلماسی هنر پیشبرد و ارتقای منافع ملی از طریق ارتباطات مستمر برای دستیابی به اهداف تعیین شده در خصوص موضوع مورد مناقشه است. در این میان توجه به زمان و مکان مطلوب برای دستیابی به توافق مورد نظر بخشی از رویکرد دیپلماسی در عرصه بین‌الملل است.

دکتر سید جلال ساداتیان، دیپلمات سابق کشورمان در این باره به «ایران» می‌گوید: در کنار دیپلماسی عمومی که معمولاً از طریق نهادهای غیررسمی و رسانه‌ها برای ایجاد درک متقابل و نیز تأثیر بر افکار عمومی ملت‌های دیگر پیگیری می‌شود، ‌دیپلماسی رسمی یا سنتی ابزار مهمی برای رسیدن کشورها به مقاصد مورد نظر خود است. دو کشور در مذاکره با یکدیگر از همه ابزارها و موقعیت‌های مختلف برای نزدیک‌تر کردن دیدگاه‌های خود به یکدیگر بهره می گیرند. برهمین مبنا قدم زدن وزیران خارجه ایران و امریکا را نباید اقدامی فراتر از یک حرکت دیپلماتیک برای کاستن از اختلافات تحلیل کرد.

ساداتیان در ادامه با اشاره به افزایش هجمه‌های مخالفان به پیاده روی دیپلماتیک ظریف تصریح می‌کند: منتقدان یا به اصول دیپلماسی نا‌آشنا هستند یا با هدف سیاسی این انتقادات را طرح می‌کنند تا در مسیر توافق هسته‌ای کارشکنی کنند. این گروه اگر در اصل قضیه یعنی همان مذاکرات دوجانبه ایران و امریکا بحث دارند باید سؤالات خود را از مسئولان بپرسند چرا که رهبری بارها از مذاکره‌کنندگان و تلاش‌های دیپلماتیک آنها در مسیر مذاکره حمایت کرده‌اند.

این دیپلمات سابق کشورمان افزود: تلاش این عده خاص که مترصد فرصت برای به زمین زدن دولت هستند و از سر ناراحتی دنبال بهانه برای تخریب می‌گردند در حالی است که مردم به خوبی حقیقت را تشخیص می‌دهند.