اهميت راهبردي "احساس مسئوليت" در انديشه امام خامنه اي

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي/ مسئوليت شاخص خوبي براي تعيين شخصيت افراد است. با درنظرگرفتن ميزان مسئوليت پذيري انسانها، مي‌توان وزن فكر، كار و منش آنان راتعيين كرد.آنكه نسبت به مشكلات، مقتضيات وحوادث جامعه خودبي تفاوت است، چگونه مي تواند فردي وزين،آگاه، متعهد، دلسوز و منصف باشد؟ بي‌تفاوتي اشخاص نسبت به خود، خانواده، نزديكان، بشريت، فرهنگ، دين وسرزمين گناهي نابخشودني است. شرم آور است كه برخي، احساس مسئوليت رابه مفهوم دخالت درامور ديگران مي دانند. درحالي كه دريك جامعه سالم ومشاركت جو همه مردم در قبال يكديگر مسئوليت دارند. به عنوان مثال امربه معروف ونهي ازمنكر نشان دهنده نوعي مسئوليت، تعهد و خيرخواهي اجتماعي اشخاص در يك جامعه مدني است.اگركسي به خوبي ها اهميتي ندهد، از بدي‌ها بيزاري نجويد و براي گسترش نيكي ها در روي زمين تلاش نكند، چگونه مي‌توان اسم او را آدم گذاشت؟ احساس تکليف؛ اخلاص نيت و عمل براي خداست. در صورت عمل به اين احساس همه‌ي مشکلات حل خواهد شد، همه‌ي راهها گشاده خواهد شد؛ رحمت الهي و کمک الهي شامل حال خواهد شد.آحاد مردم، مسئولين، غير مسئولين، بخصوص جوانها، بخصوص کساني که سخن و حرفشان تأثير دارد، احساس مسئوليت حضور در صحنه را از دست ندهند. همه مسئولند. مسئوليت معنايش اين نيست که اسلحه ببنديم، بيائيم توي خيابان راه برويم؛ در هر کاري که هستيم، احساس مسئوليت کنيم؛ مسئوليت دفاع از انقلاب و از نظام جمهوري اسلامي؛ يعني از اسلام، يعني از حقوق مردم، يعني از عزت کشور.

در اين مقاله به جوانب مختلف احساس مسئوليت در حد مختصر در منظومه فکري رهبر معظم انقلاب مي‌پردازيم.

ضرورت احساس مسئوليت

رهبر انقلاب ضمن بر شمردن ماهيت احساس مسئوليت از نگاه اسلام، احساس مسئول بودن را به تمام جوانب زندگي تسري مي دهند و مي فرمايند:"پايه‌ي اين تفکّر، اعتقاد به مسئوليت انسان است؛ مسئوليت انسان. انسان موجودي است مسئول. نقطه‌ي مقابل اين فکر، حالت احساس بي‌مسئوليتي، «ولش کن»، «برو خوش باش»، «به خودت بپرداز» است .مباني ديني مستحکمي دارد. نه فقط مسئوليت در برابر خود و در برابر خانواده‌ي خود و نزديکان خود - که اين هست - بلکه مسئوليت در قبال حوادث زندگي؛ در قبال سرنوشت جهان، سرنوشت کشور و سرنوشت جامعه، چه مسلمان، چه غير مسلمان. اين احساس مسئوليت فقط نسبت به انسانهاي هم‌عقيده و مسلِم و مؤمن نيست بلکه حتّي نسبت به غير مسلمين و غير مؤمنين هم احساس مسئوليت ميکند. نقطه‌ي مقابلِ همان دَم‌غنيمتي، ولش کن و حالت تنبلي و حالت گريز از مسئوليت و مانند اينها است. اين تفکّر مسئوليت انسان، جزو بينات اسلام است. يعني هيچ‌کس نميتواند در اين ترديد بکند که اسلام، انسان را اين‌جور موجودي ميداند: موجودي که مسئول است، کار از او خواسته شده است"(. ۱۳۹۳/۰۹/۰۶بيانات در ديدار اعضاي مجمع عالي بسيج مستضعفين)

احساس مسئوليت عنصر مهم  گفتمان سازي

رهبر انقلاب احساس مسئوليت را يکي از ارکان مهم گفتمان سازي مي داند که از وظايف مهم پيامبران الهي بوده است:"اين گفتمان‌سازي براي چيست؟ براي اين است که انديشه‌ي ديني، معرفت ديني در مخاطبان، در مردم، رشد پيدا کند. انديشه‌ي ديني که رشد پيدا کرد، وقتي همراه با احساس مسئوليت باشد و تعهد باشد، عمل به وجود مي‌آورد و همان چيزي مي‌شود که پيغمبران دنبال آن بودند. فرهنگ صحيح، معرفت صحيح، در مواردي بيدارباش، در مواردي هشدار؛ اين‌ها کارکردهاي تبليغ است؛ آثار و نتائجي است که بر تبليغ مترتب مي‌شود" (۱۳۸۸/۰۹/۲۲بيانات در ديدار با جمعي از طلاب و روحانيون)

عامل اصلي فتنه 88؛ بي مسئوليتي خواص

رهبر انقلاب اعتقاد دارند که اگر خواص موقعيت کشور را درک مي کردند و به موقع مسئوليت خود را به صورت صحيح اجرا مي کردند فتنه 88با اين ابعاد به وجود نمي آمد"در تهران يک عده‌اي به نام بازاري آمدند در خيابانها اغتشاش کنند، فوراً بازاري‌هاي محترم با موقع‌شناسي اعلاميه دادند، اينها از ما نيستند. اين کارِ درستي است. اگر هشياري قشرهاي مختلف مردم و موقع‌شناسي آنها بوقت به سراغشان بيايد، اين باارزش است. اين کار، کار باارزشي بود که انجام دادند. حرف من در فتنه‌ي ۸۸ هم همين بود. در فتنه‌ي ۸۸، چند روز بعد از انتخابات به آن عظمت، يک عده‌اي آمدند اظهار مخالفت کردند، يک عده هم از اين فرصت استفاده کردند؛ سلاح گرفتند، کار را به آشوب و تشنج کشاندند، پايگاه بسيج را گلوله‌باران کردند. حرف ما اين بود: آن کساني که به نام آنها اين کارها انجام ميگرفت، بايد همان وقت اعلاميه ميدادند، اعلام بيزاري ميکردند، ميگفتند اينها از ما نيستند؛ اما نکردند. اگر اين کار را ميکردند، فتنه زودتر ريشه‌کن ميشد؛ مسائل بعدي هم پيش نمي‌آمد. اين هشياري، موقع‌سنجي، لحظه را به حساب آوردن، خصوصيت برجسته و مهمي است که بايد ملت ما در همه‌ي موارد متوجه باشند؛ آنجائي که دشمني و توطئه‌ي دشمن حس ميشود، به صورت لحظه‌اي بايد همه حساسيت نشان بدهند."( ۱۳۹۱/۰۷/۱۹بيانات در اجتماع مردم بجنورد)

22بهمن تجلي احساس مسئوليت مردم

رهبر انقلاب اعتقاد راسخ دارند که احساس مسئوليت مردم با گذر زمان بيشتر مي شود وبراي اثبات اين حرف 22بهمن را مثال ميزنند که هر سال با حضور چشمگير مردم و به ويژه جوانان برگزار مي شود و نتيجه مي گيرند که اگر اتفاقي مثل دفاع مقدس پيش مي آمد حضور مردم و جوانان بيشتر خواهد بود.ايشان فرمودند:"انسان وقتي نگاه مي‌کند، مي‌بيند آگاهي مردم، بصيرت مردم، احساس مسئوليت مردم در قبال نظام اسلامي، حقيقتاً بي‌نظير است. با اين احساس مسئوليت، با اين احساس آمادگي، يقيناً اگر امروز يک حادثه‌اي مثل حادثه‌ي دفاع مقدس در کشور ما پيش مي‌آمد، کساني که وارد ميدان مي‌شدند، از آن روز که در دفاع مقدس جوانهاي ما مي‌آمدند، بيشتر خواهد بود و کمتر نخواهد بود.در اجتماعات عظيمي که تشکيل مي‌شود، غالباً جوانها حضور دارند. در بيست و دوي بهمن، شما نمونه‌ي کم‌نظيرش را مشاهده کرديد؛ چه در تهران، چه در بقيه‌ي شهرهااغلب اين‌هائي که بودند، جوان بودند؛ اکثر اين جمعيت، جوانها بودند. خوب، اين نشان‌دهنده‌ي چيست؟ مردم احساس مسئوليت مي‌کنند. اين احساس مسئوليت مردم و بخصوص جوانها، بعد از گذشت سي و يک سال از انقلاب، خيلي حادثه‌ي عظيمي است؛ خيلي حادثه‌ي بزرگي است" (۱۳۸۸/۱۲/۶ بيانات در ديدار اعضاي مجلس خبرگان رهبري)

احساس مسئوليت عامل اقتدار نيروهاي مسلح

تاريخ نه چندان دور بشريت نشان داده است که صرف داشتن امکانات پيشرفته نظامي باعث پيروزي يک کشور نمي شود به عنوان مثال جنگ 51روزه اخير غزه مدعي اين موضوع است که ايمان و فهم مسئوليت افراد عامل اطي پيروزيهاست.رهبر انقلاب احساس مسئوليت و فهم آن را به همراه عزم و ايمان علمل اصلي اقتدار يک ملت ميداند.ايشان مي فرمايند:"جمعيت زياد در نيروهاي مسلّح يا حتّي تجهيزات پيشرفته يا حتي آموزشهاي روزآمد به‌تنهايي کافي نيستند که نيروهاي مسلّح متعلّق به يک کشور و ملّت را موجب توانايي و اقتدار آن ملت قرار بدهند؛ لازم است ايمان باشد، عزم باشد، احساس مسئوليت باشد، فهم حقيقتِ مسئوليت نيروهاي مسلح وجود داشته باشد؛ اينها است که ميتواند نيروهاي مسلّح را به‌معناي واقعي کلمه رکن اقتدار يک ملّت قرار بدهد"(.۱۳۹۳/۰۸/۲۶بيانات در هشتمين مراسم دانش‌آموختگي‌ دانشجويان دانشگاه‌هاي افسري ارتش)

مسئوليت هنر تمدن ساز در مواجهه با تمدن غرب

همانطور که شاهد هستيم در عصر جهاني شدن و تقابل فرهنگ ها ،فرهنگي پيروز است که از امکانات بيشتري برخوردار است.آمريکا نيز سعي مي کند جهاني شدن را در قالب آمريکايي شدن به جهان عرضه کند يکي از اين راه ها استفاده از هنر به ويژه سينماست.برگزاري جشنواره هاي مختلف مانند جايزه اسکار که همزمان در بيش از 100کشور دنيا به صورت زنده پخش مي شود از ارکان نفوذ فرهنگي آمريکاست.رهبر انقلاب مي فرمايد:"يکي از نکاتي که بايد در مواجهه‌ي با دنياي غرب کاملاً به آن توجه داشت، عامل و ابزار هنري است که در اختيار غربي‌هاست. اينها از هنر حداکثر استفاده را کرده‌اند براي ترويج اين فرهنگ غلط و منحط و هويت‌سوز؛ بخصوص از هنرهاي نمايشي، بخصوص از سينما حداکثر استفاده را کرده‌اند. اينها به صورت پروژه‌اي يک ملت را تحت مطالعه قرار ميدهند، نقاط ضعفش را پيدا ميکنند، از روان‌شناس و جامعه‌شناس و مورخ و هنرمند و اينها استفاده ميکنند، راههاي تسلط بر اين ملت را پيدا ميکنند؛ بعد به فيلمساز، به فلان بنگاه هنري در هاليوود سفارش ميکنند که بسازد و ميسازد. چند سال پيش از اين در خبرها بود که در بعضي از کشورهاي بزرگ اروپائي تصميم گرفته شد که با فيلمهاي آمريکائي مقابله شود. آنها مسلمان نيستند، اما آنها هم احساس خطر ميکردند؛ آنها هم احساس تهاجم ميکردند. نسبت به کشورهاي اسلامي البته بيشتر، و در مورد کشور انقلابي ما هم به طور ويژه؛ نگاه ميکنند، بايد به اينها توجه داشت. سليقه‌سازي ميکنند، فرهنگ‌سازي ميکنند؛ بعد از آنکه سليقه‌ها را عوض کردند، ذائقه‌ها را عوض کردند، آن وقت اگر احتياج به زر و زور بود، دلارها را وارد ميکند، نيروهاي نظامي و ژنرالها را وارد ميکنند. اين، شيوه‌ي حرکت غربي‌هاست؛ بايد مراقب بود. بايد همه احساس کنند که مسئوليت ايجاد تمدن اسلامي نوين بر دوش آنهاست؛ و يکي از حدود و ثغور اين کار، مواجهه‌ي با تمدن غرب است، به صورتي که تقليد از آن انجام نگيرد" (۱۳۹۱/۰۷/۲۳بيانات در ديدار جوانان استان خراسان شمالي)

مسئوليت‌شناسي آحاد مردم عامل پيشرفت هاي بيشتر

پيشرفت کشورها مديون اتحاد بين تمامي آحاد ملت است نمي شود گروه خاصي زحمت بکشد و بقيه استفاده کنند.با توجه به شرايط خاص کشور ما براي پيشرفت اتحاد و همدلي و مسئوليت شناسي بيش از هر زمان ديگر جلوه پيدا مي کند در اين ارتباط رهبر انقلاب فرمودند:"کشور ما، ملت ما در يک عرصه‌ي روياروئي بزرگي با موانع حضور دارد و در اين عرصه‌ي روياروئي، کشور احساس ضعف نميکند. ما احساس ناتواني نميکنيم؛ احساس قدرت و توانائي ميکنيم؛ ميدانيم که با تلاش ميتوان همه‌ي اين موانع را از بين برد. برخي از موانع، موانع طبيعي است؛ با اين موانع طبيعي به شکلي بايد برخورد کرد و با آنها زورآزمائي کرد. بعضي از موانع، موانع تحميلي است، موانع سياسي است، مشکلاتي است که دشمنان پيشرفت اين کشور در برابر راه اين مردم به صورت مانع ايجاد ميکنند؛ با اينها به شکل ديگري بايد برخورد کرد.در اين عرصه‌ي روياروئي و رزم انساني و جنگ اراده‌ها، آنچه که ميتواند تعيين‌کننده باشد، عبارت است از تصميم و اراده و بصيرت و روشن‌بيني شما مردم عزيز. وحدت ملت ايران، وظيفه‌شناسي و مسئوليت‌شناسي آحاد مردم ميتواند ما را به پيشرفتهاي بيشتري برساند"(.۱۳۹۱/۰۷/۲۲بيانات در اجتماع مردم اسفراين‌)

 13آبان نماد احساس مسئوليت جوانان دانش آموز

جوانان يک کشور موتور محرکه هر کشور هستند؛پيروزي يا شکست.جوانان ايراني در تاريخ نشان دادند که انسان هاي موقعيت شناسي هستند در جريان انقلاب ،دفاع مقدس و عرصه ي جنگ نرم جوانان نماد مسئوليت شناسي هستند.رهبر انقلاب در اين موضوع فرمودند"احساس تعهد، روحيه‌ي انقلابي، احساس مسئوليت ناشي از روشن‌بيني و بصيرت به اينجا رسيده که جوان دانش‌آموزِ اين ملت وسط ميدان مي‌آيد، سينه‌ي خودش را سپر ميکند، از همه‌ي آرزوهاي جواني‌اش ميگذرد، براي اينکه آرمانهاي بزرگ و هدفهاي الهي و اسلامي را در جامعه تحقق ببخشد. اين هم حادثه‌ي بزرگ ديگري بود که در سال ۵۷ اتفاق افتاد؛ مفهوم بسيار عظيم ديگري که پشت سر کلمه‌ي سيزده آبان قرار دارد. سيزده آبان نماد اينهاست"(.۱۳۸۹/۰۸/۱۲بيانات در ديدار دانش‌آموزان‌ در آستانه ۱۳ آبان)

احساس مسئوليت به فرهنگ مهمتر از مسائل اقتصادي است

رهبر انقلاب ضمن مهم دانستن اقتصاد، مسائل فرهنگي را مهم تر ارزيابي مي کنند و مي فرمايند"(مسئله‌ي مهمي که در ذهن بنده هميشه هستو مورد دغدغه‌ي افراد است، مسئله‌ي فرهنگ است؛ مهم است. مسئله‌ي فرهنگ از مسائل اقتصادي مهمتر است، از مسائل سياسي مهمتر است. فرهنگ عبارت است از آن درک، برداشت، فهم، معتقَد و باور انسانها و روحيات و خلقيات آنها در زندگي؛ آنهائي است که انسان را به کار وادار ميکند. فرهنگ حاکم بر يک کشور مثلًا اگر چنانچه فرهنگ مسئوليت‌پذيري بود، اين عمل مردم را هدايت ميکند. مسئوليت‌پذيري، تزريق مسئوليت‌پذيري و هديه کردن او به ارواح مردم، به افکار مردم و روحيات مردم، اين تقويت فرهنگ است. ايثارگري، وجدان کاري، انضباط، تعاون اجتماعي، سازگاري اجتماعي، پرهيز از اسراف، اصلاح الگوي مصرف، روحيه‌ي قناعت، استحکام در آنچه که توليد ميکنيم؛ اينها فرهنگ است. اينها را بايد در مردم تقويت کرد. درست‌کاري، زنده نگه داشتن انديشه‌هاي امام و انقلاب، روحيه‌ي انسجام و اتحاد اسلاميتعصب متقابل مثبت نسبت به يکديگر داشتن، که در عرض گستره‌ي امت اسلامي هم همين جور است. اينها فرهنگ است. يکي از آنها هم البته فرهنگ عفاف و فرهنگ ساده‌زيستي است"(.۱۳۸۹/۰۶/۲۵بيانات در ديدار اعضاي مجلس خبرگان رهبري)

حفظ هويت ايراني - اسلامي مسئوليت مهم دانشمندان و مجاهدان

رهبر انقلاب حفظ و ثبت خاطرات دفاع مقدس را به عنوان هويت اسلامي ملت ايران از مسئوليت هاي مهم دانشمندان و مجاهدان بزرگ دانست و فرمودند:"يکي از چيزهائي که در حفظ همين مرز هويت ملي تأثير زياد دارد، عبارت است از حفظ خاطرات آن دوران دفاع مقدس و دوران باشکوه. اين که در شهر شما يک بانوي مسلمان و شجاع در مقام دفاع ميتواند سرباز دشمن را اسير کند و نيروي مهاجم را به خاک و خون بکشد، اين را نگه داريد و براي خودتان حفظ کنيد. اين که اين شهر توانسته است در سخت‌ترين شرائط در مقابل تهاجم دشمن بايستد، اين را براي خودتان نگه داريد و حفظ کنيد.. اين حفظ هويت اسلامي ملت ايران آنقدر اهميت دارد که براي آن، مردان بزرگ، دانشمندان بزرگ، مجاهدان بزرگ، شخصيتهاي برجسته بايد احساس مسئوليت کنند"(.۱۳۹۰/۰۷/۲۳بيانات در اجتماع مردم گيلان‌غرب)