هند - آمریکا، روابط و اختلافات (بخش اول)

سرویس خارجی: سفر دو روز گذشته باراک اوباما،رئیس جمهوری آمریکا به هند در حالی انجام شد که تحلیلگران و مقامات سیاسی از وجود برخی اختلافات بین دو کشور خبر داده اند.روابط هند و آمریکا با وجود تلاش رهبران این دو کشور همواره با فراز و نشیب های زیادی همراه بوده و حتی در مواردی شاهد تنش بی سابقه ای در روابط این دو کشور بوده ایم.

رئیس جمهوری آمریکا که به مناسبت شصت و ششمین سال جمهوری در هند به این کشور سفر کرد، در حیدرآباد هاوس در گفتگو با خبرنگاران یکی از اهداف اصلی سفر خود را توسعه هر چه بیشتر روابط تجاری ، اقتصادی و سیاسی دو کشور اعلام کرد.

باراک اوباما،رئیس جمهوری آمریکا در سال 2010 با سفر به دهلی نو تلاش کرد با گشودن فصل جدیدی در روابط با شبه قاره هند گامی در راستای سیاست مهار چین و نگاه به شرق بردارد.اوباما در این سفر از توسعه روابط همه جانبه بین آمریکا و هند سخن گفت و علاقه مندی خود را برای توسعه هرچه بیشتر روابط دو کشور اعلام کرد، اما همانگونه که پیش بینی می شد هند با توجه به اولویت‌هایش بدون توجه به خواسته آمریکا در زمینه بحران اوکراین، طرف شریک راهبردی خود یعنی روسیه را گرفت و در قبال مساله نقض حقوق بشر و سریلانکا نیز با آمریکا اختلافات شدیدی پیدا کرد.

دستگیری دیپلمات هندی در آمریکا در آذر 92 به اتهام ارائه مدارک جعلی برای اخذ روادید برای خدمتکار خود در آمریکا که زمینه تنش درروابط دو کشور را فراهم کرد، سبب پیدایی زمینه خشم مقامات هندی شده است.این اقدام آمریکا باعث شد که مقام‌های هندی نیز متقابلا در اقدامی تلافی جویانه امتیازات دیپلمات های آمریکایی را لغو کنند.

در ادامه نانسی پادل سفیر آمریکا در هند با 37 سال سابقه دیپلماتیک از سمت خود استعفا کرد هر چند که وی استعفای خود را مرتبط با افزایش تنش بین هند و آمریکا نداست ولی رسانه های هند این اقدام آمریکا را گامی برای بهتر شدن روابط دو کشور ارزیابی کردند.

یک دیپلمات هندی در این خصوص می گوید: احساسی میان سیاستگذاران هندی در حال شکل گیری است که بدون توجه به همه اقدامات و امتیازات سیاسی که رهبران ما در اختیار شرکت‌های تجاری آمریکایی و دولت این کشور قرار می دهند، آنها همیشه درخواست و شکایت جدیدی مطرح می کنند. ما بر این باوریم که هیچکس نتوانسته است به روابط دو جانبه هند و آمریکا کمک کند.

مقام‌های آمریکایی از سخن گفتن در مورد افزایش اختلافات هند و آمریکا خودداری و مسائل موجود در روابط دو جانبه را به عنوان اختلافاتی معمولی که همه کشور ها بدون سر و صدا آنها را حل فصل می کنند ، توصیف کرده اند.

بسیاری از مقام‌های آمریکایی بر این باورند که با روی کار آمدن دولت جدید نارندرا مودی، روابط هند و آمریکا از سر گرفته خواهد شد. اما این امر با سیاست هایی که هند در پیش گرفت است مشکل به نظر می رسد.

زمانی که روسیه با حمله به کریمه این شهر در اوکراین را در اختیار گرفت، کشورهای مهم جهان ازجمله چین از این اقدام روسیه ابراز نگرانی کردند، هند تقریبا تنها در میان کشورهای بزرگ، از روسیه حمایت کرد .شیو شانکار منن، مشاور امنیت ملی هند در مورد الحاق کریمه به روسیه گفت: این تصمیم روسیه مشروع و مطابق با منافع آن کشور است.ولادیمیر پوتین،رئیس جمهوری روسیه در واکنش به موضع بی طرفی هند، این نگاه را مورد تحسین قرار داد .

چند روز بعد در جلسه عمومی سازمان ملل متحد ، هند در میان 58 کشوری بود که از محکوم کردن روسیه خودداری کرد.هند در ادامه مخالفت‌های خود با آمریکا در جلسه مجمع حقوق بشر سازمان ملل به قطعنامه پیشنهادی آمریکا علیه سریلانکا از رای دادن به این قطعنامه امتناع کرد.این تصمیم هند در حالی گرفته شد که این کشور در دو قطعنامه پیشین سازمان ملل علیه سریلانکا، از آنها حمایت کرده بود .

نیکلاس برن، یک مقام بازنشسته دولت آمریکا گفت: ارتباط با هندی‌ها آسان نبوده است. اگر هندی ها شرکای بهتری در مقابل چالش‌های بزرگ مانند ایران و روسیه برای آمریکا بودند، می توانستند برای آمریکا سودمندتر باشند.

در ظاهر، رهبران دو کشور همیشه یکدیگر را ستایش کرده‌اند به طوری که اوباما ، مان موهان سینگ ، نخست وزیر پیشین هند را به عنوان استاد خود و نخست وزیر هند از اوباما به عنوان دوست شخصی خود یاد کرده بود ،اما با به پایان رسیدن دوره نخست وزیری مان موهان سینگ ، سیاستگذاران هندی از عدم توجه آمریکا به هند شکایت کرده اند.

یک مقام رسمی دیپلماتیک هندی اعلام کرد: هند نمی تواند توجه دولت اوباما را به خود جلب کند و ما نمی توانیم مشکلات اساسی خود را با آمریکا حل کنیم.وی افزود: آمریکا با روسیه ، سوریه، منطقه خاورمیانه و ایران مشغول است اما توجه دولت آمریکا به هند ضروری است و در صورت ادامه بی توجهی، شکاف به وجود آمده در روابط دو کشور عمیق تر خواهد شد.

جونا بلنک تحلیلگر آمریکایی با اشاره به نارضایتی‌های هند گفت: در دولت اوباما ، شماری از افراد خاص تمامی تصمیمات را اتخاذ می‌کنند، بنابراین مسائلی که مهم هستند اما ضروری نیستند، کمتر مورد توجه قرار می گیرند.

مقامات هندی همچنین به موارد دیگری از اختلاف میان دو کشور اشاره می کنند که این موارد شامل شکایت شرکت‌های داروسازی آمریکایی از هند مبنی بر عدم رعایت حق انحصاری اختراع دارو توسط این کشور، نارضایتی دهلی از تحقیق کمیسیون تجارت بین المللی آمریکا در مورد کیفیت محصولات دارویی هند، اختلاف در مالیات، مهاجرت و سیاست‌های تولیدی آمریکا که به منافع هند صدمه می زند، می شود.

از نظر مقامات آمریکایی نیز این اختلافات نتیجه طبیعی گسترش روابط راهبردی و اقتصادی با هند است اما مقامات هندی این اختلافات را نتیجه خواسته های یک ابر قدرت ازخودراضی می دانند.

هر دو کشور بر این عقیده هستند که روابط دو جانبه هند و آمریکا از زمان جنگ سرد، زمانی که ریچارد ام نیکسون رئیس جمهوری وقت آمریکا برای تهدید هند، ناوگان هفتم نیروی دریایی این کشور را به خلیج بنگال فرستاد، بهبود یافته است.کی شانکار بجاپی، سفیر پیشین هند در آمریکا اعلام کرده بود که روابط دوجانبه هنوز احتیاج به گسترش دارد و به نظر نمی رسد که هیچکدام از طرفین در این مسیر به پیش می روند .این در حالی است که در سفر اوباما برای بار دوم به هند دو کشور در اختلافات دوجانبه خود تا حدی به توافق رسیدند.

یکی از مهمترین توافقات دو کشور قرارداد هسته ای غیر نظامی بود که هند و آمریکا اعلام کردند که در مورد قانون مسئولیت هسته ای و ردیابی تجهیزات هسته ای به توافق رسیده اند.اما با این حال اوباما در سخنان خود پس از دیدار با نارندرا مودی اعلام کرد که مسائل موجود میان دو کشور احتیاج به زمان دارند و رسیدن به توافق در مورد تمام اختلافات یک روزه انجام نخواهد شد.اوباما در نشست تجاری هند و آمریکا خواستار در نظرگرفتن تسهیلات بیشتر برای سرمایه گذاری و ورود کالاهای آمریکایی به هند شد.

در مقابل نارندرا مودی نیز با دفاع از تولید داروهای ارزان قیمت در هند به طور ضمنی با خواسته آمریکا برای جلوگیری از تولید این داروها برای حمایت از شرکت‌های داروسازی آمریکایی مخالفت کرد. باید دید آیا این بار شاهد گسترش روابط هند و آمریکا خواهیم بود یا اینکه به گفته رسانه های چینی این روابط صوری است و گسترش چندانی نخواهد یافت.

در همین رابطه،رسانه های چینی سفر اوباما به دهلی نو را با هدف تفرقه افکنی در روابط هند با چین و روسیه ارزیابی کردند .باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا در پایان دومین سفر خود به هندوستان در جمع جوانان هندی با تاکید بر «ارزش‌ های مشترک دو کشور» به توافق های موجود با دهلی نو در زمینه تجارت هسته‌ ای اشاره کرد.همزمان با افزایش نگرانی‌ ها درباره ایمنی و بروز حادثه در نیروگاه‌های هند، اوباما یک توافقنامه هسته ای را با هند امضا کرد که اجازه استفاده از فناوری غیرنظامی اتمی را به این کشور می دهد.همچنین مرگ پادشاه عربستان باعث شد تا اوباما سفرش به دهلی نو را با هدف شرکت در شصت و ششمین سال جمهوری در هند نیمه تمام بگذارد و برای دیدار با پادشاه جدید عربستان به ریاض برود و از تاج محل بازدید نکند.اوباما در این سفر با تاکید بر لزوم گسترش روابط تجاری ، اقتصادی و سیاسی تلاش گسترده ای را برای ایجاد نقطه عطف در روابط با شبه قاره هند با هدف مقابله با سیاست مهار چین و نگاه به شرق انجام داد. در همین رابطه روزنامه

« ایشین ایج» در گزارشی نوشت که چین در واکنش به سفر سه روزه باراک اوباما رئیس جمهوری آمریکا به هند با هدف شرکت در مراسم شصت و ششمین سالروز جمهوری هند در دهلی نو از هند خواست تا مقابل آمریکا هوشیار باشد و فریب این کشور را برای مقابله با چین و اقدامات آمریکا در منطقه نخورد.همزمان با تلاش واشنگتن برای ترغیب هند به ایفای نقش یک متحد با هدف گسترش روابط دوجانبه، «شی جینپینگ» رئیس جمهوری چین در پیامی به «پراناب موکرجی» به مناسبت شصت و ششمین سالروز جمهوری هند از آمادگی کشورش برای تقویت روابط راهبردی بین دو کشور خبر داده است.

حاشیه و متن سفر اوباما به هند

توافق هسته ای، همکاری دفاعی، موضوع های زیست محیطی و تجارت دوجانبه مهمترین محورهای سفر رئیس جمهوری آمریکا به هند را تشکیل دادند.هر سال مردم هند بیست و ششم ژانویه (ششم بهمن ماه) را به عنوان روز جمهوری جشن می گیرند اما جشن امسال متفاوت از سال های گذشته است زیرا برای نخستین بار دولت تازه ای از حزب «بهاراتیا جاناتا» (بی. جی. پی) به رهبری «نارندرا مودی» در هند قدرت را در دست دارد.

همچنین باراک اوباما،رئیس جمهوری آمریکا، میهمان ویژه مودی در نخستین جشن روز جمهوری دولت خود بود. دولت تازه هند در نخستین سالی که جشن روز جمهوری را برگزار می کند، بلندپایه ترین مقام دولت آمریکا را به جمع خود فراخوانده بود.

به طور کلی، این نخستین بار است که یک آمریکایی به عنوان میهمان ویژه به جشن روز جمهوری هند دعوت شده و همین امر اعتراض‌های مردمی را در پی داشت.اوباما نخستین رئیس جمهوری آمریکا است که در طول دوران ریاست جمهوری خود برای دومین بار به هند سفر می کند. اوباما در سال 2010 میلادی (1389 خورشیدی) نیز به هند سفر کرد اما آن زمان اوضاع اقتصادی آمریکا به اندازه‌ای بغرنج بود که سفر وی به هند به عنوان اقدامی در راستای دلالی برای ایجاد موقعیت های کاری در آمریکا تعبیر شد.

در تحلیل روابط نوین هند و آمریکا باید توجه داشت که با تغییرهای جدی نسبت به گذشته روبرو هستیم. زیرا همواره در گذشته همکاری دهلی نو و واشنگتن، در چارچوب ایستادگی در برابر چین تعریف می شد اما اکنون با توجه به همکاری های درهم تنیده ی اقتصادی هند و چین و همچنین چین و آمریکا، این تحلیل ها ارزش محتوایی و جذابیت خود را تا حدودی از دست داده و جزو نگرش‌های واقع بینانه قرار نمی گیرند. به عبارت دیگر، اکنون هند، آمریکا و چین بیش از آنکه به سوگیری و پیگیری روش های دشمنانه گرایش داشته باشند در پی رقابت های اقتصادی و پیشتازی در بازارهای تازه هستند.

پیش از ورود اوباما به هند، حضور رئیس جمهوری آمریکا در دهلی نو، بحث های تشریفاتی و امنیتی فراوانی پدید آورد. در آغاز آمریکا درخواست کرده بود در زمان حضور اوباما در هند، منطقه پرواز ممنوع بر فراز پایتخت اعلام شود اما هند به شدت با این طرح مخالفت کرد.

همچنین از آنجا که اوباما می‌خواست با خودروی تشریفات ریاست جمهوری برای بازدید از جاذبه های توریستی «تاج محل» به شهر «آگرا» برود، دادگاه های هند با این اقدام مخالفت کردند و حکم دادند وی باید در تاج محل از خودروی معمولی استفاده کند که این امر به لغو سفر اوباما از تاج محل منجر شد.مرگ «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان، نیز سبب شد اوباما سفر خود را کوتاه کرده و برای ادای احترام به پادشاه پیشین عربستان، برنامه های خود را به صورت فشرده انجام دهد تا روز سه شنبه پنجم بهمن هند را به مقصد ریاض ترک کند.          ادامه دارد...