بررسی کشته شدن ملا اختر منصور و پیامدهای آن

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/اسماعیل باقری

افغانستان، وضعیت پیچیده ای را پشت سر می گذراند. برخی مقامات دولت افغانستان می گویند ملااختر منصور، سرکرده جدید طالبان کشته شده است و در همین حال رسانه های محلی افغان معتقدند طالبان سعی دارد، اخبار کشته شدن ملا اختر را مخفی نگه دارد تا روحیه وابستگان خود را حفظ کند.
روندها و تحولات پیچیده و پرشتاب افغانستان به گونه ای است که نمی توان چشم انداز روشنی برای آن متصور بود. جنگ 14 ساله نیروهای خارجی (آمریکا و ناتو) در افغانستان، نه تنها به سرانجام مشخصی که موجب ثبات و امنیت این کشور شود، نگردیده است، بلکه با نفوذ دادن داعش در جغرافیای افغانستان، زمینه فرسایشی کردن دوباره مبارزه با تروریسم را کلید زده اند، به ویژه از یک سو پس از اعلام خبر مرگ ملا عمر و آغاز اختلافات و درگیری در درون شاخه های طالبان و در نهایت کشته شدن ملا اختر منصور (شاخه ای از طالبان که قدرتمندتر از طالبان شاخه ملا رسول به نظر می رسید)، و از سوی دیگر افزایش اختلافات در درون دولت وحدت ملی و مهم تر از آن بی اعتمادی مردم افغانستان به دولت، خصوصا پس از سربریدن 8 تن از شیعیان به گروگان گرفته شده، اوضاع امنیتی و حتی سیاسی افغانستان را وارد فاز جدیدی کرده است.
هر چند که تشریح همه این موارد در اینجا قابل بحث نیست، اما به هر حال باید توجه داشت که وضعیت امنیتی افغانستان دارای ابهاماتی است. هر چند که در مبارزه نیروهای امنیتی افغانستان با مخالفان دولت دستاوردهایی دیده می شود، اما در مناطق دور افتاده و حاشیه ای، گروه های افراطی طالبان و داعش فرصت جولان یافته و گاه مناطقی را تحت تصرف دارند که نگران کننده است.

رویداد کشته شدن ملااختر منصور
انتشار اخبار مربوط به کشته شدن ملا اختر منصور به دلایل متعددی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. اما پیش از پرداختن به تحلیل این رویداد، اشاره به برخی اخبار مربوط بدان مهم است.
روز پنجشنبه 11 آذر بود که دکتر عبدالله، رئیس اجرائی دولت وحدت ملی افغانستان در اعلامیه ای در صفحه فیسبوک خود، از زخمی شدن رهبر طالبان شاخه ملا اختر منصور خبر داد. در این اعلامیه، آمده است که دولت افغانستان وقوع حادثه در بیرون از مرزهای کشور و زخمی شدن ملا اختر منصور و وضعیت وخیم وی را تأیید می‌کند، اما در مورد کشته شدن ملا منصور، هنوز اطلاع دقیقی در دست نیست.
مدتی بعد، خبر دیگری منتشر شد که ملا منصور هدف چهار گلوله قرار گرفته است. هرچند منابع دولتی پاکستان بلافاصله اعلام کردند که ملامنصور سالم است، اما منابع آگاه متعددی از زخمی شدن وی خبر دادند. از جمله ذکی دریابی، مدیر مسول روزنامه "اطلاعات روز" چاپ کابل مدعی شد که ‏گزارش های محکمی وجود دارد که ملا اختر محمد منصور رهبر گروه طالبان در شفاخانه نظامی CMH کویته جان داده است.
از سوی دیگر "ملا عبدالله سرحدی"، معاون استاندار نام نهاد طالبان در استان میدان وردک، در یک پیام صوتی هرگونه اتفاق برای خود و ملااختر محمد منصور را رد کرد و تصریح کرد که اصلاً منزل وی در منطقه کچلاک شهر کویته نیست تا در آنجا درگیری ایجاد شده باشد. این در حالی بود که سازمان های اطلاعاتی، شایعه‌ای را در خصوص کشته شدن عبدالله سرحدی و زخمی شدن ملااختر محمد منصور در منزل ملا عبدالله سرحدی در شهر کویته پاکستان پخش کرده بودند.
اما شبکه اطلاع رسانی افغانستان (افغان پیپر) گزارش داد که رهبر طالبان افغانستان در درگیری‌ با هواداران معاون سرکرده گروه انشعابی طالبان مجروح شده و در شفاخانه فوت کرد.
در واقع ملااختر منصور، رهبر طالبان افغانستان در درگیری‌ با هواداران منصور دادالله معاون سرکرده گروه انشعابی طالبان افغان مجروح شده بود. یک گزارش محرمانه دیگر حکایت دارد که ملا اختر محمد منصور در كويته پاكستان در منزل ملا عبدالله سرحدى يك مقام پيشين طالبان پس از درگیری لفظى، با هم درگیری مسلحانه داشتند، كه در نتيجه ملا عبدالله سرحدى كشته و ملا اختر زخمی شده و به بیمارستان منتقل شده است. براساس آخرین گزارش های دریافت شده، ملا منصور سپس در شفاخانه مُرد. برخی رسانه ها از قول منابع نزدیک به رهبر گروه طالبان، گزارش داده اند که دست کم چهار محافظ ملا منصور نیز در این زدوخورد کشته شده اند.
ذبیح الله مجاهد، اما، که خود را سخنگوی گروه طالبان معرفی می کند، این خبرها را رد کرده و وقوع چنین درگیری را تکذیب کرده است.
برخی منابع دیگر که ارتباط مستقیم و نزدیک با ملا اختر محمد منصور دارند، درگیری در جلسه میان اعضای ارشد گروه طالبان در شهر کویته را تایید کرده اند. آن ها گفته اند که ملا منصور در حال حاضر زخمی و در بیمارستانی در شهر کویته بستری است.
به گزارش افغان پیپر، شبکه اطلاع رسانی افغانستان، 12 آذر 1394، شاخه انشعابی گروه طالبان به رهبری ملا رسول نیز مرگ ملا اختر محمد منصور را تایید کرده است، این گروه گفته که بر اثر جراحات شدید، منصور در بیمارستان جان داده است.
در همین حال، طبق آخرین اخبار رسانه های محلی افغانستان، هیبت الله آخوندزاده به عنوان سرپرست گروه طالبان تعیین شد. این اخبار حاکی از آن است که شورای مرکزی طالبان به کلیه والیان، فرمانداران و فرماندهان این گروه در افغانستان اطلاع داده است که ملا اختر زخمی شده است و چون مداوای وی 8 ماه زمان می برد، هیبت الله آخوندزاده به عنوان سرپرست تعیین شده است.
این در حالی است که اخابر مربوطه می گویند: ملا اختر محمد منصور قبل از رسيدن به بیمارستان،  بر اثر جراحات شديد جان داده است، اما به دليل اينکه افشاى اين موضوع تاثيرمنفى برصفوف طالبان نگذارد، جراحت ملا منصور خبررسانی شده است.

تحلیل رویداد
ملا اختر محمد منصور، بعد از انتشار خبر مرگ ملا محمد عمر، از سوی شماری از اعضای گروه طالبان در مرداد ماه سال جاری به عنوان رهبر جدید این گروه انتخاب شد. شماری از اعضای گروه طالبان در همان آغاز مخالفت خود را با رهبری ملا منصور اعلام کرده بودند.
ملا منصور ۵۵ ساله، از ولایت قندهار است و در دوران حاکمیت طالبان بر افغانستان، به عنوان وزیر هوانوردی کار می‌کرد. بعد از سقوط رژیم طالبان او در ۲۰۰۱، به عنوان والی نام‌نهاد این گروه در ولایت قندهار فعالیت داشت.
مقامات افغان روز جمعه تایید کردند، ملا اختر منصور سرکرده طالبان براثر جراحات وارده کشته شده است. مقامات افغان تایید کردند که ملا اختر در درگیری مسلحانه روز چهارشنبه که پس از مشاجره لفظی با فرماندهان این گروه ستیزه جو آغاز شد به شدت زخمی شده بود.
این حادثه در حالی اتفاق افتاده است که گروه طالبان پس از قرار گرفتن ملا اختر در سمت سرکردگی شان، به شدت دچار اختلاف شده بود. پس از اعلام مرگ ملا عمر، ملا اختر منصور که از دستیاران وی بود به عنوان سرکرده جدید طالبان معرفی شد، اما برخی از اعضای بلندپایه طالبان با جانشینی ملا اختر مخالفت کردند و این مسئله باعث اختلاف و کشمکش شدید در درون این گروه شبه نظامی شد.
معرفی فوری ملا اختر منصور به عنوان سرکرده جدید گروه طالبان، باعث عصبانیت بسیاری از اعضای بلندپایه این گروه شد، زیرا آن ها معتقدند وی بیش از دو سال مرگ ملا عمر را مخفی کرده بود. پیشتر نیز بر اثر درگیری بین طرفداران و مخالفان ملا اختر در بخش هایی از استان زابل افغانستان، 56 جنگجوی طالبان کشته شده بودند. سرکردگی مخالفان ملا اختر را ملا منصور دادالله به عهده داشته است.
مرگ رهبر طالبان شاخه ملا اختر منصور و حتی خبر زخمی شدن ملا دادالله و اخبار مربوط به درگیری های درون گروهی و از همه مهم تر اعلام آمادگی طالبان شاخه ملا محمد رسول برای همراهی با داعش از جمله اخبار و تحولاتی است که نشان از دگردیسی جریان افراط در افغانستان دارد و به نظر می رسد با کشته شدن ملا منصور و به حاشیه راندن برخی دیگر از سرکردگان طالبان، زمینه برای نفوذ و گسترش داعش در افغانستان فراهم خواهد شد.
درگیری داعش با طالبان، به ویژه پس از اعلام خبر مرگ ملاعمر خود حاکی از این است که حامیان داعش به طور جدی به فکر انتشار داعش در بستر جغرافیایی افغانستان هستند.
مرگ ملا منصور و انشعاب طالبان به دو شاخه، باعث تضعیف روحیه طالبان و تقویت داعش خواهد شد. به هر حال وقوع رویداد درگیری طالبان ها و اعلام چنین اخباری در مقطع کنونی موجب تفویت سناریوی تضعیف طالبان است. به نظر می رسد کشته شدن ملا منصور، پیامدهایی برای آینده این گروه و کشور افغانستان داشته باشد.

پیامدهای مرگ ملااختر منصور
1- چنددستگی و انشعاب مجدد در گروه طالبان: با کشته شدن ملا منصور احتمال انشعاب دوباره در درون طالبان قابل پیش بینی است، به ویژه که طرفداران ملا رسول، ملااختر را عامل آی.اس.آی (سرویس جاسوسی پاکستان)، دانسته و رهبری وی را قبول نداشتند. با انشقاق و دودستگی طالبان، دوباره زمینه برای فعالیت گروه های رقیب همچون داعش که به تازگی وارد افغانستان شده اند، فراهم خواهد شد.
2-  پیچیده شدن مذاکرات صلح با طالبان: نمایندگان دولت افغانستان و گروه طالبان اوایل مرداد ماه سال جاری نخستین گفت وگوی رو در رو با یکدیگر را در پاکستان برگزار کردند. هدف از این مذاکرات پایان دادن به 14 سال درگیری بین طالبان و دولت افغانستان بود. این نشست با حمایت بین المللی روبرو شد و مقامات افغان متعهد شدند این روند را ادامه دهند و دور دوم  مذاکرات را با نمایندگان طالبان برگزار کنند. پیش‌بینی می شد دور دوم مذاکرات با طالبان برگزار شود که اعلام خبر مرگ ملاعمر مانع این مذاکرات شد. با اعلام رهبری ملا اختر منصور، ابهامات در خصوص پنهان نگهداشتن مرگ ملاعمر و اختلافات بر سر رهبری وی افزایش یافت و به طور حتم مرگ ملا منصور در این مقطع به پیچیده تر شدن مذاکرات صلح با طالبان منجر خواهد شد. 
3- تقویت داعش در افغانستان: درگیری طالبان با طالبان و همچنین کشته شدن ملا منصور زمینه تقویت داعش خواهد شد و این احتمال که بدنه طالبان، به ویژه شاخه ملامنصور به سمت داعش گرایش پیدا کند، بسیار زیاد است. به نظر می رسد پاکستان نیز در مقطع کنونی علاوه بر دنبال کردن تضعیف طالبان، درصدد تقویت و قدرت یافتن داعش در مقابل این گروه است. هرچند اسلام آباد خود از طالبان شاخه ملا اختر منصور حمایت می کند، اما برای این که متهم به حمایت از طالبان نشود، ترجیح می دهد این بار طالبان به نام داعش و زیر پرچم این گروه تروریستی، اما با همان اهداف سابق در افغانستان فعال باشد.

نتیجه گیری
واقعیت این است که خروج نیروهای آمریکایی و انعقاد قرارداد امنیتی کابل _ واشنگتن، نه تنها به ثبات و امنیت افغانستان کمک نکرده است، بلکه سیاست های مبهم و چندگانه غربی ها در افغانستان همچنان تداوم دارد و به نظر می رسد کشورهای غربی و برخی کشورهای منطقه، برای مقابله با هم پیمانی روسیه با کشورهای ایران، عراق و سوریه، در تلاشند تا بار دیگر افغانستان را به جغرافیا و سنگر افراط گرایان تکفیری تبدیل کرده و بیش از گذشته ایجاد اختلاف و تفرقه بین شیعه و سنی را در این کشور دنبال کنند که نمونه آن ربودن شیعیان و سربریدن گروگان ها و یا احتمالا حمله انتحاری حتی در میان سنی ها باشد.
اما بروز درگیری و اختلاف در درون طالبان روند مذاکرات با طالبان پیچیده تر خواهد شد و  به نوعی مذاکره به حاشبه رانده می شود؛ امری که مطلوب برخی از کشورهای منطقه ای است که خواهان پایان جنگ در افغانستان نیستند. به نظر می رسد با کشته شدن سرکردگان طالبان شاخه ملا منصور و ملا دادالله، بیش از پیش قضایای مربوط به طالبان مبهم تر شده و زمینه برای پیوستن افراط گرایان در افغانستان، به گروه تروریستی داعش فراهم می شود./