چین، روزانه 1.2 میلیارد یورو با اتحادیه اروپا مبادله تجاری دارد. سطح استقلال و قدرت بازار چین اکنون به شدت این اتحادیه را مجذوب و در عین حال مرعوب ساخته است. تلاش دو طرف، هم‌اکنون بر گسترش روابط در قالب سرمایه‌گذاری متقابل و تجارت بیشتر استوار است.
گروه بین‌الملل مشرق- همزمان با ورود «شی جین پینگ» -رییس جمهوری چین- به تهران، توجه به نقش این کشور در عرصه دیپلماسی، نظامی، اقتصاد و تجارت از مهمترین نکات مورد توجه رسانه‌های خارجی بوده است. چین، کشوری است که با تمرکز استراتژیک بر پنج قاره و بالاخص آسیا و اروپا و حصول پیشرفت‌های بسیار چشمگیر در عرصه‌هایی چون نیروهای سه‌گانه نظامی، هوا و فضا، سایبری، تجارت، و دیپلماسی عمومی در حال پیشروی به سمت تبدیل شدن به قدرت اول جهان است. قطعا، دریافت اهمیت این شریک استراتژیک و اقتصادی آینده -همانطور که اروپاییان به این درک رسیدند- نفع بسیاری را برای ایران در عرصه‌های تکنولوژیک، اقتصادی، و استراتژیک در بر خواهد داشت. در این گزارش، به بررسی اجمالی توان نظامی و اقتصادی چین از نگاه رسانه‌ها و اندیشکده‌های معتبر جهان پرداخته می‌شود.
نظامی
موشک‌های ضد ماهواره
ارتش چین در حال حاضر به تدریج به سمت جنگ سایبری و فضایی و ایجاد ساختار فرماندهی جدید در حرکت است. به گزارش مشرق به نقل از واشنگتن تایمز، از پاییز گذشته که چین سلاح ضد ماهواره خود را آزمایش کرد، به سمت ساخت جنگ‌افزار جدید فضایی خود رفته است. روزنامه تایمز نیز خبر از امادگی چین برای حملات کینکتی، الکترونیکی، و سایبری علیه ماهواره‌ها و ساختارهای پشتیبانی زمینی داد.
نیروی فضایی، بخش لاینفک نیروهای جدید پشتیبانی استراتژیک است که نه تنها شامل واحدهای جنگ فضایی که شامل نیروهای هسته‌ای، نیروهای جنگ سایبری و الکترونیک، و واحدهای اطلاعات سیگنالی هم می‌شود. این تغییر سریع در خط ستاد نظامی در چین نشان از اتکای چینی‌ها بر چنگ‌افزارهای روز دنیا دارد.
«ریک فیشر» -کارشناس فضایی- معتقد است که کنترل و نظارت بر مدارهای پایین‌تر چیزی است که چین به دنبال آن است تا در رقابت و جدال با آمریکا بر روی زمین نیز فائق آید. به گزارش تایمز، چین در حال تولید دو مدل موشک صعود مستقیم است که قادر به هدف قرار دادن ماهواره در هر دو مدار پایین‌تر و بالاتر هستند. نیروی فضایی، در کنار واحدهای موشکی، شامل نیروهای جنگ الکترونیک است. طبق گزارش اخیر کنگره آمریکا، در ماه اکتبر بود که چین به آزمایش موشک جدید خود که قابلیت واکنش در مقابل ماهواره‌های آمریکایی را دارد اقدام کرد. «دونگ ننگ 3» یک جنگ‌افزار فرا اتمسفری است که هشتمین آزمایش موشک ضد ماهواره‌ای چین محسوب می‌گردد.
زیردریایی پیشرفته
در سایه تنش‌های بین امریکا و چین، اخیرا مقامات واشنگتن اعلام کرده‌اند که چین حمله موشک کروز به ناو یو اس اس ریگان را شبیه‌سازی کرده است.
در روز 24 اکتبر بود که ناو هواپیمابر یو اس اس ریگان پس از حرکت از سمت بندر یوکوسوکا در دریای ژاپن با زیردریایی چینی روبرو شد. به اعتقاد پایگاه «واشنگتن فری بیکن»، پس از تقریبا یک دهه، این نزدیکترین مواجه یک ناو هواپیمابر آمریکا با یک زیردریایی چینی است. اما آنطور که مقامات واشنگتن در گفتگو با پایگاه «فری بیکن» ابراز داشته‌اند، زیر دریایی چینی اقدام به نشانه‌گیری آزمایشی به سمت ناو آمریکایی می‌کند تا موقعیت مواجهه و تصادم را شبیه‌سازی کرده باشد. رندی فوربس -رییس کمیته خدمات نظامی دریایی کنگره- معتقد است که «چینی‌ها می‌خواستند به آمریکا نشان دهند که همواره خطر متوجه نیروهای آنها در منطقه است. این حرکت چین که با آزمایش‌های متعدد موشک‌های ضد ماهواره همراه شده است، نمایانگر میل چین به بی‌ثبات‌سازی وضعیت ثباتی است که آمریکا در منطقه می‌خواهد».
طبق «قانون مواجهات غیرمسلحانه دریایی» (CUES) تمامی کشورهای حوزه آسیا-اقیانوس آرام موظف به رعایت رفتارات صلح‌جویانه و عدم بروز هر گونه رفتار خصومت‌آمیز از قبیل نشانه‌گرفتن فرضی به سمت دشمن هستند. با این حال، واشنگتن نسبت به این ادعا مسئول است. بر همین اساس، اوباما سیاست سکوت را جهت جلوگیری از هر گونه افزایش تنش بین ارتش آمریکا و چین در پیش گرفت. کاپیتان «دارن جیمز» -فرمانده ستاد فرماندهی اقیانوس آرام- بلافاصله پس از آن اعلام کرد: «نمی‌توانم صحت این قضیه را تایید کنم و این شایعه مربوط به فری بیکن می‌شود. در هر حال، در صورت صحیح بودن این شایعه اعلام می‌کنم که ناوهای آمریکایی آماده‌تر از همیشه عمل می‌کنند».
دو روز بعد، آمریکا از طریق ناو «لاسن» اقدام به حرکات تحریک‌آمیز کرد. اعتراض امریکا به ایجاد حریم دفاع هوایی و ساخت جزایر مصنوعی در مجمع‌الجزایر اسپارتلی توسط چین بود. جزایری که در دریای چین واقع شده و مورد ادعای فیلیپین، مالزی، ویتنام، و تایوان است. چین نیز اعلام کرده که هر اقدامی که صلاح بداند در اراضی متعلق به خود انجام می‌دهد. دیوید اوکمانک -از مقامات ارشد سابق پنتاگون- در گفتگو با «فارین پالیسی» اعلام کرده که آمریکا و چین وارد فاز جدی رقابت نظامی شده‌اند.
ساخت یکصد و 10 رآکتور هسته‌ای تا سال 2030
به گزارش چاینا دیلی، هدف این کشور این است که تا سال 2030 به ساخت یکصد و 10 رآکتور هسته‌ای رسیده باشد و تبدیل به یکی از بزرگترین مصرف‌کنند‌گان انرژی هسته‌ای در جهان شود. طبق برنامه‌ریزی دولت چین، تا پنج سال آینده، باید بین شش تا هشت رآکتور بطور سالیانه ساخته شود. چین، در حال حاضر دارای 31 رآکتور هسته‌ای آماده و 21 رآکتور در حال ساخت است.
سلاح جدید فراصوتی چین
«بیل گرتز» -کارشناس اندیشکده واشنگتن فری بیکن- معتقد است که جنگ‌افزار فراصوتی جدید چین موسوم به «DF-ZF» جهت مقابله با دفاع موشکی امریکا ساخته شده است. طبق ادعای این اندیشکده، این جنگ‌افزار فوق‌العاده پیشرفته توسط موشک بالیستیک به مجاورت جو زمین پرتاب شد و پس از جدایی از پرتابگر خود، در غرب چین فرود آمد. طبق اعلام سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا این جنگ‌افزار ردگیری شده و سرعت پیمایش آن پنج برابر سرعت صوت برآورد شده است (5 ماخ - سرعت فراصوت به سرعتی گفته می‌شود که از سرعت صوت (343 متر بر ثانیه) بیشتر باشد. واحد سرعت فراصوت «ماخ» است).
کلاهک DF-ZF توسط یک پیشرونده موشک بالیستیک به منطقه بین فضا و جو زمین وارد شده و با قرار گرفتن در مسیر مسطح با یک شیب قدرتمند سرعت خود را تا 10 ماخ بالا می‌برد. DF-ZF توانایی تغییر سرعت از 5 ماخ (6 هزار و 173 کیلومتر) به 10 ماخ (12 هزار و 359 کیلومتر) در ساعت را دارد. مسلح بودن این جنگ‌افزار به کلاهک متعارف یا هسته‌ای هنوز مشخص نیست.
رقابت بسیار نزدیک با نیروی دریایی آمریکا
«ریچارد مایلز» -مورخ مشهور آمریکایی- معتقد است که امریکا رقابت نیروی دریایی را همچون انگلیس که یکصد سال پیش به آلمان باخت، به چین واگذار کرده است. به ادعای این مورخ، نیروی دریایی چین به شدت پیشرفت کرده و یادآور آلمان در یکصد سال قبل است.
طبق گزارش موسسه رند، کلید تحولات و انقلاب اقتصادی چین در سال 1996 زده شد و نسل جدید زیردریایی‌های SSBN مجهز به موشک بالیستیک JL-2 ساخته شد که اولین بازداری دریایی چین محسوب می‌گردید. چین، به این مقدار اکتفا نکرد و به سمت تولید زیردریایی‌های مجهز کلاس «شانگ» مجهز به کلاهک هسته‌ای حرکت کرد. بین سال‌های 2004 تا 2015 فروند ناوشکن مدرن تولید شد که مجهز به موشک‌های سطح به هوا تا برد 100 کیلومتر هستند.
تا سال 2003، فقط 14 درصد از ناوشکن‌ها و 24 درصد از ناوچه‌های (ناو محافظ) چین قابلیت حضور در مانورهای آفندی و پدافندی را به دلیل مدرن بودن داشتند. اما تا سال 2015، این درصدها به 65 درصد برای ناوشکن‌ها و 69 درصد برای ناوچه‌ها رسید.
چین: چالش بزرگ آمریکا در آسیا
موسسه رند، معتقد است که حالا دیگر باید سامانه عظیم تجهیزات نیروی دریایی چین را بسیار جدی گرفت. نیرویی که توانایی شکست آمریکا در نبرد دریایی را به دلیل پیچیدگی، کیفیت و تعدد امکانات دارد. این اندیشکده، در گزارش دیگری به تاریخ 14 سپتامبر 2015 با اشاره به توانایی نیروی دریایی چین می‌نویسد: «چین دیگر چندان نیازی ندارد که دغدغه رسیدن به آمریکا از حیث پیشرفت تجهیزات دریایی را داشته باشد. سیستم تسلیحاتی و زرادخانه تجهیزاتی چین چیزی است که امروز بیش از هر چیز دیگر به چشم می‌آید.»
اندیشکده مذکور، سپس به ارزیابی عملیاتی توان نظامی دریایی امریکا و چین از 1996 تا 2017 می‌پردازد. در ارزیابی دیگری، از روش منبع باز برای بررسی موازنه قدرت در آسیا که چالش‌هایی را برای آمریکا در آینده خواهد داشت استفاده کرد. «اریک هگینبوتهام» -کارشناس سیاسی ارشد رند- در ادامه می‌آورد: «در حقیقت، هدف ما از این پژوهش جلوگیری از جنگ بین چین و آمریکا است که می‌تواند فاجعه‌ای باشد که به نفع هیچکدام از طرفین نیست. قطع یقین، دو کشور چین و آمریکا در صورت جنگ، از حیث هوایی، موشکی، دریایی، فضایی، و سایبری با هم درگیر خواهند شد. به رغم پیشرفت امریکا در یک حوزه مشخص نظامی، چین در چندین حوزه پیشرفت‌های نسبی داشته است. چین، به راحتی می‌تواند پایگاه‌های هوایی، برتریت هوایی، و ناوهای هواپیمابر آمریکا را به چالش بکشد.
آمریکا در صورت درگیری با چین متحمل هزینه و وقت‌سوزی بسیار زیادی خواهد شد. جغرافیا و نزدیکی یک کشور عامل تعیین‌کننده در ایفای نقش در شرایط بحرانی برای آن کشور است. چین به سبب نزدیکی به کشورهای منطقه خود، دست بالا را در مقابل آنها دارد. آمریکا، عملا با توجه به امکانات پیشرفته نظامی چین در منطقه درگیری این کشور با همسایگانش دچار چالش و ضعف است. دسترسی چین برای نفوذ به مناطق فرامرزی خود طی سالیان اخیر محدود بود اما اخیرا در حال افزایش است. اگر آمریکا و چین در مدار فعلی رقابت باقی بمانند، بدون شک آمریکا بازنده نبرد هژمونیک منطقه آسیا خواهد بود. تنها راه کاهش سرعت چین، این است که آمریکا در چارچوب مفاهیم عملیاتی، ساختار استراتژی و دیپلماسی را به گونه‌ای به کار گیرد که اثربخش باشد».
مسئله برتری نیروی هوایی در چشم‌انداز درگیری تایوان و جزیره اسپارتلی
موسسه رند، در گزارش دیگری در سال 2015 به بررسی سناریویی مواجهه هوایی آمریکا و چین پرداخت و نوشت: «چین در سال 1996، 24 فروند جنگنده نسل چهارم را دارا بود و تاکنون این تعداد را به 700 فروند رسانده است. آمریکا، در این مدت جنگنده‌های نسل پنجم را تولید کرده است و از این حیث دست بالا را دارد. اما دست بالای چین، در نزدیکی این کشور به منطق محل درگیری مصداق می‌یابد. ناوگان عظیم هوایی چین به راحتی به دلیل نزدیکی مسافت می‌تواند در صورت هر گونه درگیری، جنگنده‌های خود را به سرعت به تایوان و یا جزیره اسپارتلی اعزام کند. گرچه جنگنده‌های فعلی چین برای اعزام به جزیره مذکور با مشکل سوخت‌رسانی مواجه هستند اما این کشور در نظر دارد تا با تولید جنگنده‌های موسوم به «سو 27 اس» و «جی اچ 7 اس» این مشکل را تا سال 2017 رفع نماید. در قضیه تایوان هم اگر چه ناوگان جنگنده‌های هوایی آمریکا قدرت بیشتری دارد و از پایگاه‌های آمریکایی مستقر در آسیا نهایت بهره را می‌برد اما اولا قدرت روزافزون نیروی هوایی چین و دوما استفاده از نیروی زمینی برای برتریت نظامی در زمان درگیری می‌تواند آمریکا را کاملا دچار مشکل نماید. چین، قادر به سرعت نیروی زمینی خود را به تایوان انتقال دهد.
اقتصادی
سیاست خارجه اقتصادی چین
چندی پیش چین و اتحادیه اروپا چهلمین سال روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را گرامی داشتند. چین، روزانه 1.2 میلیارد یورو در روز مبادله تجاری دارند. سطح استقلال و قدرت بازار چین اکنون به شدت این اتحادیه را مجذوب و در عین حال مرعوب ساخته است. تلاش دو طرف، هم اکنون بر تقارب بیشتر روابط در قالب سرمایه‌گذاری متقابل و تجارت بیشتر استوار است. اما این روابط، چندی پیش وقتی انگلیس تصمیم به عضویت تصمیم‌ساز در بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت آسیا گرفت و در پی آن فرانسه، ایتالیا، و آلمان هم راه انگلیس را رفتند، دچار خدشه شد. تا اینکه در اکتبر 2015، «شی جین پینگ» -رییس جمهور چین- از انگلیس دیدار کرد. امریکا و اتحادیه اروپا، چشم به برآیند دیدار جین پینگ و کامرون داشتند؛ چرا که بهبود روابط دیپلماتیک و اقتصادی با یکی از ابرقدرت‌های عرصه اقتصادی و نظامی، هر آینه بازداری از بر هم خوردن موازنه قدرت و امنیت خواهد بود.
اهمیت بازار چین برای اروپا
سقوط بازار سهام «شانگهای» و «شن ژن» در تابستان گذشته، به شدت اروپایی‌ها را دچار هراس کرد. ظن آنها بر این بود که حالا دیگر با سقوط بازارهای سهام چین، صادرات به اروپا صورت نمی‌گیرد. چرا که چین دومین بازار جذاب برای اروپا بوده و واردات چینی از اهمیت بسیاری در اقتصاد اروپا برخوردار است. اما، سقوط بازار سهام، موجب کاهش قیمت کالاهای چینی در اروپا شد و این امر کاملا موجب مسرت اروپایی‌ها گردید. به جرات می‌توان گفت که چین دارای بازاری با سریع‌ترین رشد صادرات در جهان است. اما نباید نسبت به تضعیف «یوآن» بی‌توجه باشیم. در صورت تضعیف واحد پول چین، شرکت‌های بزرگ خودروسازی در آلمان و برندهای تولید لوکس در فرانسه و ایتالیا به شدت از ایجاد چالش در صادرات تولیدی‌هایشان به چین دچار ضرر خواهند شد.
گسترش پروژه‌های اقتصادی
پروژه کمربند اقتصادی جاده ابریشم، پروژه بزرگی است که نقش بسیار مهمی برای تجارت جهانی دارد. این کمربند از جنوب شرقی آسیا، آسیای مرکزی، و خاورمیانه گذشته و به اروپا می‌رسد. 55 درصد از تولید ناخالص ملی جهان، 70 درصد از جمعیت جهان، و 75 درصد از ذخایر انرژی شناخته‌شده جهان از این پروژه متنفع خواهند بود. «بانک توسعه» و «بانک صادرات-واردات» چین به عنوان دو اهرم قدرتمند تا 300 میلیارد دلار را به عنوان وام در اختیار دولت چین قرار داده‌اند تا تعهد این دولت برای پوشش 65 کشور با ایجاد زیرساخت و سرمایه‌گذاری تجاری به شرط لطمه نزدن به بخش خصوصی عملی گردد. 40 میلیون دلار از این رقم، در اختیار «بنیاد جاده ابریشم» جهت پیشرفت‌های زیرساختی قرار گرفته است. تا بدین لحظه، کشورهای اروپای شرقی، حوزه بالکان، و بنادر یونان از این بودجه ذینفع بوده‌اند. هم‌اکنون 69 پروژه همکاری تجاری میان چین و 16 کشور اروپای شرقی و مرکزی در جریان است. کنفرانس‌های 2014 بلگراد و 2013 رومانی از جمله کنفرانس‌های مهم در تقویت این پروژه‌ها بودند.
تحلیلگران و کارشناسان معتقدند که چین در حال انجام همان کاری است که آمریکا در آسیا می‌کند: گسترش نفوذ سیاسی از راه بسط روابط تجاری. عجالتا، از خلال همین بسط روابط اقتصادی بود که شاهد خلق پایگاه‌های نظامی آمریکا در آسیا جهت جلوگیری از شکل‌گیری هژمونی چین بودیم. البته، بسط تجارت با چین یک بازی برد-برد برای اروپاییان محسوب می‌گردد؛ بازی که منجر به تقویت سیاسی و نظامی کشورهای اروپایی برای سر برآوردن در مقابل سلطه آمریکا خواهد شد.
هم‌اکنون، اروپا اهمیت چین را برای سرمایه‌گذاری و تجارت متقابل دریافته و نمونه آن را می‌توان تلاش دیوید کامرون برای متقاعد کردن جین پینگ به سرمایه‌گذاری 105 میلیارد یورویی در انگلیس تا سال 2025 در زمینه انرژی دانست. اقدام بموقع و سلیمانه برای ایجاد ارتباط با چین و استفاده از این فرصت طلایی، سیاستی است که در دستور کار 69 کشور حال حاضر جهان قرار دارد.
منابع:
http://www.hcss.nl/reports/scenario-analyse-china-in-2020/56/
http://sputniknews.com/military/20160101/1032564374/china-space-force.html
http://www.rand.org/news/press/2015/09/14.html
http://sputniknews.com/us/20151215/1031800553/china-reagan-targeting-exercise.html
http://thediplomat.com/2015/12/chinas-arctic-strategy-the-geopolitics-of-energy-security/
http://sputniknews.com/asia/20151204/1031227464/china-nuclear-reactors.html
https://www.wilsoncenter.org/article/chinas-inroads-the-west
http://sputniknews.com/military/20151128/1030919618/china-military-hypersonic-glide-vehicle-us-defense.html
http://www.rand.org/pubs/research_briefs/RB9858z3.html
http://sputniknews.com/world/20151117/1030280311/china-us-navy-better.html
منبع: مشرق
