بر اساس محاسبه یک وزیر آلمانی، می‌توان با هزینه ۱۰ میلیارد یورو، ثبات و امنیت را به منطقه بازگرداند. به اعتقاد وی، باید برای حل بحران سوریه یک «طرح مارشال» تهیه و برای اجرای آن تلاش کرد؛ اما آیا طرح مارشال اصولاً در سوریه قابلیت اجرا و تحقق دارد؟
چرا آلمانی‌ها به دنبال اجرای «طرح مارشال» در سوریه هستند؟جنگ داخلی پنج ساله در سوریه و بحران داخلی و ظهور داعش در عراق آنقدر ویرانی و خرابی به بار آورده که بسیاری را از هم اکنون برای بازسازی این کشورها به تکاپو واداشته است. بسیاری از شهرها و روستاها در سوریه و عراق به ویرانه هایی تبدیل شده اند که نه تنها تصور زندگی دوباره در آن ها برای مردمان این نواحی قابل تصور نیست، بلکه شاید هیچ موجود زنده ای رغبت ماندن در این ویرانه های هراس انگیز را نداشته باشد.
با وجود این مسائل، بسیاری از مردمان عراق و سوریه به دلیل دلبستگی هایی که به آب و خاک و جغرافیای خود دارند، هنوز به زندگی و ادامه حیات در این ویرانه ها فکر می کنند. به همین دلیل، لزوم بازسازی این مناطق برای شروع یک زندگی دوباره در آنجا اجتناب ناپذیر است. لذا، از آنجا که دولت سوریه و عراق به عنوان دو دولت ورشکسته و درگیر در بحران نمی توانند هزینه های بازسازی مناطق مخروبه را تأمین کنند، لزوم مشارکت کشورهای دیگر و مجامع و سازمان های بین المللی برای بازسازی این کشورها ضروری است.
در همین راستا، در مواقعی شاهد بوده ایم که برخی کشورها از لزوم کمک به بازسازی سوریه یا عراق سخن گفته اند. جدیدترین و آخرین پیشنهاد در این رابطه را وزیر همکاری‌های اقتصادی و کمک‌های توسعه‌ای آلمان داده است که در آن از کشورهای اروپایی خواسته در برابر اتفاقاتی که در سوریه و عراق می‌افتد، بی‌تفاوت نباشند و خواستار ایجاد طرحی مشابه «طرح مارشال» برای سوریه و عراق شد.
گرد مولر، وزیر همکاری‌های اقتصادی و کمک‌های توسعه‌ای آلمان اخیرا به عراق، اردن و ترکیه سفر داشته و با پناهجویان زیادی گفت‌وگو کرده است. وی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی دویچه وله ضمن بیان اینکه سرگذشت پناهجویان وی را به شدت تحت تأثیر قرار داده است، به سرنوشت سه زن ایزدی که در اسارت داعش بوده و موفق به فرار شده‌اند، اشاره می‌کند و می گوید، افراط گرایان بارها آنان را مورد تعرض قرار داده اند. این سه زن در کمپ پناهجویان به همراه عمویشان بوده‌اند. تروریست‌های داعش چهار پسر مردی مسن را هم کشته و زن و دختر وی را به اسارت برده‌اند.
بر اساس محاسبه این وزیر آلمانی، می‌توان با هزینه کردن ۱۰ میلیارد یورو، ثبات و امنیت را به منطقه بازگرداند. به اعتقاد گرد مولر، باید برای حل بحران سوریه یک «طرح مارشال» تهیه و برای اجرای آن تلاش کرد.
پیش از این نیز مجله فارین افرز در مقاله ای به قلم آدام هفز و نوام ریدان به اجرای طرحی شبیه طرح مارشال برای بازسازی سوریه اشاره کردند و گفتند، با توجه به ویرانی های ناشی از جنگ در این کشور و نابودی بسیاری از زیرساخت های اقتصادی سوریه، لزوم کمک کشورها و تشویق شرکت های بین المللی برای سرمایه گذاری در این کشور ضروری به نظر می رسد.
با این حال، باید به این موضوع پرداخته شود که آیا اجرای طرحی به مانند طرح مارشال در سوریه یا عراق امکان پذیر است و شاهد اجرا یا موفقیت چنین طرحی خواهیم بود؟ پیش از پرداختن به این موضوع باید به چیستی طرح مارشال اشاره کرد.
طرح مارشال طرح استراتژیک امریکا، برای اروپای بعد از جنگ جهانی دوم است. اروپای بعد از جنگ، به تمام معنا، ویرانه‌ای بزرگ بود. کشورهایی که در فاصلۀ اندک دو جنگ بزرگ را پشت سرگذاشته بودند، از نظر اقتصادی و رفاه عمومی در شرایط دشواری قرار داشتند. طرح مارشال چشم‌انداز راهبردی بود که اروپای بعد از جنگ را به مکانی برای زندگی مبدل و زمینه‌های توسعه و پیشرفت‌های اقتصادی این کشورها را برای سال‌های بعد تضمین کرد.
در واقع، بر اساس این طرح که بانی آن جورج سی مارشال، وزیر امور خارجه وقت آمریکا بود، این کشور به اروپاییان کمک‌های گوناگونی کرد تا بتوانند روی پای خود بایستند. جلوگیری از رشد کمونیسم در اروپا و گسترش بازار مصرف برای تولیدات آمریکایی از انگیزه‌های اصلی این طرح به شمار می‌رفت.
به پرسش قبل برمی گردیم. آیا طرحی همانند طرح مارشال در عراق و سوریه امکان اجرا شدن را دارد؟ آیا کشوری حاضر خواهد شد هزینه های بازسازی سوریه و یا عراق را متحمل شود؟ و مهم تر اینکه آیا وقتی هنوز کشورها نمی توانند به خاتمه بحران در این کشورها کمکی کنند ارائه طرحی همانند طرح مارشال واقع بینانه به نظر می رسد؟
اگر بخواهیم واقع بینانه به این موضوع نگاه کنیم به نظر می رسد به دلایل مشخصی نمی توان پاسخ مثبتی به این پرسش ها داد.
نخست اینکه، طرح مارشال طرحی بود که بعد از پایان جنگ دوم جهانی و در شرایطی که ویرانی ها مشخص بود و هزینه های بازسازی قابل محاسبه، ارائه و اجرا شد. در واقع، این طرح در زمانی تدوین و محاسبات آن انجام شد که جنگ خاتمه یافته بود و می شد همه خرابی ها، ویرانی ها و هزینه های نهایی ناشی از جنگ را دقیق محاسبه نمود. در مقابل، آیا می توان از طرح و برنامه برای بازسازی سوریه و عراق سخن گفت، در حالی که بحران و جنگ در این کشورها ادامه دارد و روز به روز نیز وضعیت در این کشورها وخیم تر می شود؟
به همین دلیل است که در محاسبه هزینه های بازسازی سوریه، شاهد اختلاف رقمی زیادی هستیم. به طوری که، وزیر آلمانی از 10 میلیارد یورو سخن می گوید، بانک جهانی بر اساس مقاله ای که در فارین افرز منتشر شده از 200 میلیارد دلار و فارس الشهابي معاون وزیر اقتصاد سوریه در مصاحبه با روزنامه السفیر لبنان از 250 میلیارد دلار.
بنابراین به نظر می رسد تا زمانی که شعله های آتش و جنگ در این کشورها خاموش نشود، نمی توان از طرح های مارشالی یا شبه مارشالی سخن گفت.
دوم اینکه به فرض پایان نزاع و بحران در این کشورها، مشخص نخواهد بود چه کشورهایی قرار است هزینه های بازسازی را بر عهده بگیرند؟ اگر با پایان جنگ جهانی دوم ایالات متحده بر اساس طرح مارشال به بازسازی اروپا کمک کرد، به این دلیل بود که اولا می خواست با نفوذ در اروپا از گسترش کمونیسم جلوگیری کند، ثانیاً بازار و اقتصاد اروپا را تحت کنترل خود درآورد و ثالثاً از ظرفیت های عظیم اقتصادی و تجاری برای بازسازی اروپا برخوردار بود.
اما به نظر می رسد آنچه در پایان جنگ و بحران در سوریه و عراق برای ارائه طرح های بازسازی آن ها باید در نظر گرفته شود، برندگان و بازندگان منطقه ای و بین المللی این بحران ها خواهد بود. آیا اگر نظام سیاسی سوریه و بشار اسد حفظ شوند، ایالات متحده، ترکیه، عربستان و حتی اتحادیه اروپا همچنان به دنبال اجرای یک طرح مارشال در سوریه خواهند رفت؟ بهترین کسانی که می توانند به این پرسش پاسخ دهند همین کشورهای مذکور هستند؛ اما به نظر نمی رسد آن ها بخواهند سوریه ای را بازسازی کنند که زیر چتر ایران و روسیه قرار خواهد داشت.
تنها یک دلیل می تواند این کشورها و به ویژه اروپاییان را به کمک برای بازسازی سوریه ترغیب کند و آن هم بحران و معضل پناهندگان و مهاجران است. در واقع آن ها به دلیل مسائل اقتصادی و امنیتی تمایلی ندارند که مهاجران برای مدتی طولانی در اروپا بمانند. به همین دلیل شاهد آن هستیم که بارها و پیش از اینکه بحران در این کشورها خاتمه یابد از لزوم بازسازی این کشورها سخن گفته اند، بدون آنکه توجه داشته باشند که بحران در این کشورها روز به روز گسترده تر می شود و دورنمای مشخصی هم برای خاتمه بحران و منازعه در این کشورها وجود ندارد.
منبع: تابناک
