برجام رشد علمي كشور را كند مي‌كند

(روزنامه جوان - 1394/07/06 - شماره 4637 - صفحه 9)

* آقاي كارخانه‌اي؛ ‌با تشكر از زماني كه در اختيار روزنامه جوان قرار داديد، براي اولين سؤال بفرماييد كه با توجه به عضويت شما در كميسيون ويژه برجام، در اين مدت جلسات كميسيون چطور برگزار شد و به چه نتايجي رسيديد؟

** در طول چند هفته گذشته كه جلسات كميسيون برجام برگزار شد، تيم مذاكره‌كننده قبلي و تيم مذاكره‌كننده فعلي در جلسات حضور پيدا كردند و توضيحاتي پيرامون ابعاد مختلف برجام ارائه دادند. آقاي دكتر جليلي نيز به همراه تيم خود كه در آن زمان هدايت مذاكرات را بر عهده داشتند، ديدگاه خود را پيرامون برجام بيان كردند و آقاي ظريف به همراه آقايان عراقچي و تخت‌روانچي نيز چندين‌بار در جلسات كميسيون حاضر و توضيحات مختلفي را در حمايت از سند برجام و ابعاد آن به نمايندگان ارائه دادند. همچنين آقاي دكتر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي نيز چند جلسه‌اي در كميسيون حضور پيدا كردند و در خصوص مسائل فني توضيحاتي به نمايندگان ارائه دادند و در تمام جلسات نيز اعضاي كميسيون برجام سؤالات خود را از مدعوين طرح كردند و پاسخ‌هاي خود را دريافت كردند.

نمايندگان نيز همواره بر ابهامات خود تا گرفتن پاسخي شفاف تأكيد مي‌كردند و در برخي موارد هم اين مسائل به بحث و جدل كشيده شد. كميسيون برجام همچنين يك نشست هم با حقوقدانان برگزار كرد كه اين جامعه حقوقدانان از اساتيد برجسته دانشگاه در رشته حقوق بين‌الملل از دانشگاه تهران، دانشگاه علامه، دانشگاه امام صادق و دانشگاه قم بودند و هر كدام هم نظرات مختلفي داشتند كه به بيان همين نظرات پرداختند. در مجموع اين جلسات كه مشروح برخي از آنها نيز از صدا و سيماي جمهوري اسلامي پخش شد، باعث شد كه مردم و نمايندگان بيشتر در روند ابعاد مختلف و جزئيات اين گفت‌وگوها قرار بگيرند. اين خود يك حركت مثبت بود كه بحمدالله به خوبي برگزار شد و نمايندگان نيز توانستند تحليل‌هاي مختلف را گوش دهند و نتيجه‌گيري كنند.

هم‌اكنون نيز در مرحله جمع‌بندي جلسات هستيم و قرار است گزارشي تنظيم شود كه در صحن علني مجلس شوراي اسلامي ارائه و قرائت شود. جلسات نيز پيرامون تدوين اين گزارش است و قرار است كه تا پايان همين هفته و روز سه‌شنبه يا چهارشنبه اين گزارش به صحن علني ارائه و در صورت نياز قرائت شود.

* در موضوع تدوين اين گزارش براي ارائه به صحن، اعضاي كميسيون ويژه چه مواردي را در دستور كار خود قرار خواهند داد؟

** ما در تدوين گزارش خود مفاد برجام را مد نظر قرار خواهيم داد. همچنين مطالب، گفت‌وگوها و تحليل‌هايي كه در رسانه‌هاي داخلي و خارجي منتشر شده نيز يكي ديگر از منابعي است كه در تدوين گزارش نهايي مورد توجه كميسيون ويژه است. همچنين حاصل مذاكراتي كه ساعت‌ها در جلسات مختلف كميسيون داشتيم نيز در تدوين گزارش تأثير‌گذار خواهد بود. علاوه بر اين قرار است اسنادي نيز در جهت شفاف‌سازي توسط دستگاه‌هاي مختلف در اختيار كميسيون ويژه قرار بگيرد و اين اسناد نيز كه برخي از آنان محرمانه است در روند تدوين گزارش مورد توجه قرار خواهد گرفت. علاوه بر اين يكسري سؤالات نيز در همين رابطه از واحدهاي ذيربط طرح و پاسخ‌هاي برخي از آنان دريافت شده است. ما براي مستندتر شدن گزارش كميسيون به تمامي اين پاسخ‌ها نيز استناد خواهيم كرد. در مجموع در تدوين گزارش به تمام اين پنج موضوع توجه و گزارشي شفاف به صحن علني مجلس ارائه خواهد شد.

* آيا فرصت براي تدوين اين گزارش كافي بود؟

** گزارشي كه ما به صحن مجلس ارائه خواهيم داد يك گزارش مختصر است و مستندات پشتيبان نيز در اين خصوص وجود دارد كه بالغ بر چند صد صفحه است كه در ادامه تدوين و بعدها به عنوان اسناد پشتيبان نگهداري خواهد شد. اين نكته را بايد بگويم كه اكثر قريب به اتفاق اين اسناد نيز در گذشته و آينده به صورت جسته و گريخته منتشر شده اما هيچ‌گاه اين چنين در كنار هم قرار نگرفته بود.

* مهم‌ترين ابهاماتي كه در روند بررسي برجام با آن مواجه بوديد، چه ابهاماتي بوده است؟

** ما ابهامات مختلفي در اين خصوص داشتيم و همين ابهامات باعث طرح سؤال از گروه‌هايي شد كه پيشتر به آن اشاره كرده بودم. به عنوان نمونه يكي از ابهامات در موضوع سانتريفيوژها است. آنچه در ماده 63 مفاد برجام وجود دارد عنوان شده كه پس از پايان سال دهم، سالانه 200 عدد سانتريفيوژ IR6 و IR8 ساخته شود. بنابراين اگر قرار باشد بعد از سال دهم فقط 200 عدد سانتريفيوژ توليد كنيم، قطعاً براي رسيدن به توان 190 هزار سو سال‌ها با مشكل روبه‌رو خواهيم بود و زمان زيادي براي رسيدن به اين توانمندي نياز داريم. اين يك ابهام بزرگ است و صنعت هسته‌اي براي ما دست نيافتني خواهد بود. با اين حال آقاي دكتر صالحي رئيس سازمان انرژي اتمي معتقد است كه بعداً ما مي‌توانيم بر اساس برنامه دراز مدت خود به تعدادي كه سانتريفيوژ نياز داريم، توليد كنيم. ما از آقاي صالحي خواستيم برنامه خود را در اين خصوص ارائه دهد تا ابهامات ما نيز بر‌طرف شود.

البته اين برنامه بايد بر اساس ماده 52 برجام، با اعضاي گروه 1+5 و اتحاديه اروپا در ميان گذاشته شود كه اين هم جاي يك ايراد است چراكه برنامه طولاني مدت بر اساس قواعد آژانس بايد به عنوان يك اظهاريه همراه با پروتكل الحاقي به آژانس ارائه شود. حال اشكال اينجاست كه ما موظف هستيم برنامه هسته‌اي خود را در كنار ارائه به آژانس به كميسيون مشترك نيز ارائه كنيم كه قطعاً اين موضوع مي‌تواند يك مانع ايجاد كند. اين در حالي است كه ما پس از يك محدوديت 10 ساله بايد بتوانيم فعاليت‌هاي صلح‌آميز خود را تحت نظر آژانس ارائه دهيم اما بر اساس برجام پس از 10 سال نيز بايد برنامه‌هاي توسعه‌اي خود را با اين كميسيون مشترك در ميان بگذاريم.

همچنين پس از محدوديت 15 ساله ديگر نيز كه در برجام وجود دارد، ما بايد باز هم بتوانيم برنامه فعاليت‌هاي صلح‌آميز خود را انجام دهيم اما برجام تأكيد مي‌كند كه بايد پس از 15 سال نيز در اين خصوص به كميسيون مشترك گزارش دهيم. اين محدوديت‌ها بسيار ايرادات جدي است و با توجه به سرعت شتابان علم در جهان و با توجه به آنكه تقريباً هر پنج سال يك‌بار داده‌هاي علمي در جهان دوبرابر مي‌شود، آيا درست است برنامه‌هاي خود را دچار محدوديت‌هاي 10 و 15 ساله كنيم؟ در همين ارتباط آيا صحيح است برنامه تحقيق و توسعه خود را معطوف به چند سانتريفيوژ كنيم كه سال‌ها نيز خود دانشمندان جمهوري اسلامي روي آن كار كرده‌اند و اطلاعات علمي آن تخليه شده است؟ ‌به راستي آيا به اين ترتيب از رشد شتابان علمي جهان عقب نمي‌مانيم؟ همين اروپايي‌ها كه امروز ما را تحت فشار قرار داده‌اند و كشورمان را به عنوان يك تهديد هسته‌اي معرفي مي‌كنند، سانتريفيوژهاي تي 610 با قدرت جداسازي 80 تا 100 سو در اختيار دارند.

همچنين امريكا نيز در حال توليد دستگاه‌هاي سانتريفيوژي است كه قدرت جداسازي آنها 300 سو است. اما اينكه بيايند ما را محدود كنند و بعد از 15 سال تازه اجازه بدهند كه سانتريفيوژهاي IR8 با قدرت 20 سو مورد تحقيق قرار بگيرد و تا وارد مدار توليد اورانيوم نيز بشود سال‌ها طول مي‌كشد، درست نيست. من معتقدم اين محدوديت‌ها باعث عقب ماندن جمهوري اسلامي از داده‌هاي علمي جهان مي‌شود. هم‌اكنون بر اساس گفته مقام معظم رهبري سرعت پيشرفت علمي در كشور ما 13 برابر ميانگين جهاني است و همين سرعت بالا بوده كه باعث شده افق‌هاي روشني در برابر كشور ترسيم شود.

يكي ديگر از مشكلاتي كه در موضوع برجام مشاهده مي‌شود و به نظر من مانع بزرگي بر سر راه جمهوري اسلامي ايران براي توسعه علمي است، موضوع مربوط به كالاها با كاربرد دوگانه است. بر پايه ليستي كه شوراي امنيت تهيه كرده و همواره توسط اين شورا به‌روز‌رساني مي‌شود، جمهوري اسلامي دچار محدوديت در دسترسي به كالاها با كاربرد دوگانه است. در اين ليست عملاً دستگاه‌ها، تجهيزات و موادي قرار گرفته كه در مسير رشد علمي كشور مورد نياز است و براي رسيدن به قله‌هاي علمي بايد امكان دسترسي به اين كالاها وجود داشته باشد. بر اساس بند موجود در برجام در اين خصوص، جمهوري اسلامي براي دسترسي به اين كالاها بايد با شوراي امنيت و كميسيون مشترك هماهنگي كند.

به عنوان مثال در اين ليست فلزاتي مانند آلومينيوم، منيزيم، تنگستن، پودر نيكل، استيل مارژي و بسياري از عناصر ديگر قرار دارد كه در مسير تحقيق و توسعه براي پيشرفت‌هاي علمي كشور به آنها نياز داريم و بايد با شوراي امنيت در خصوص گرفتن آنها صحبت كنيم. چارچوب پيشرفت علمي كشور را شوراي امنيت تعيين خواهد كرد، بنابراين نمي‌توانيم اين سرعت علمي را حفظ كنيم يا به طور مثال ماشين‌ها و تجهيزاتي با دقت زير 6 ميكرون جزو كالاهايي با كاربرد دوگانه است كه در صنايع هايتك مورد نياز است و مراكز تحقيقاتي ما بايد از آن استفاده كنند. همچنين مراكز حساس صنعتي و دفاعي ما نيز به اين ماشين‌ها نياز دارند. ما در خصوص در اختيار‌گيري اين ماشين‌ها بايد با شوراي امنيت سازمان ملل صحبت كنيم و از آنها اجازه بگيريم.

متأسفانه در سندي عنوان شده كه شركت يا كشوري كه چنين كالاهايي به ايران فروخته است بايد ظرف مدت 10 روز آدرس و نوع كاربري اين دستگاه‌ها در داخل كشور را در اختيار كميسيون مربوطه در شوراي امنيت و كميسيون مشترك قرار دهد، همچنين اين‌ها بايد بتوانند از مكان نهايي كاربري اين دستگاه و نوع به كارگيري دستگاه‌ها بازديد كنند. حال اگر فرض را بر اين بگذاريم كه با دراختيار‌گيري اين ماشين‌آلات حساس موافقت كنند و ما آنها را خريداري و بخواهيم از اين دستگاه‌ها در مراكز نظامي خود استفاده كنيم، آنها چطور بايد بيايند و اين كاربري را از نزديك مشاهده كنند؟ بنابراين واقعيت آن است كه موانع و محدوديت‌هاي زيادي بر سر راه تحقيقات و توسعه علمي كشور به وجود آمده و اين در حالي است كه تحقيق و توسعه و كند نشدن پيشرفت علمي كشور جزو خطوط قرمز ما در مذاكرات بود.

* آيا در جلسات كميسيون ويژه به اين موضوعاتي كه اشاره فرموديد هم پرداخته شد؟

** تا حدودي اين موضوعات طرح شد و بحث‌هاي متقابلي در اين خصوص صورت گرفت.

البته ممكن است بگويند كه محدوديت‌ها در كالاهاي با كاربرد دوگانه پيشتر هم وجود داشته است. بله وجود داشته اما در آن زمان ما قطعنامه‌هايي را كه اين محدوديت‌ها را اعمال مي‌كرد غير‌مشروع مي‌دانستيم و آن را قبول نمي‌كرديم اما حال ما رسماً قطعنامه‌اي را پذيرفته‌ايم كه تمامي اين موارد را مورد تأكيد قرار مي‌دهد. اين در حالي است كه پيشتر اگر ما اين قطعنامه را نقض مي‌كرديم و به اين تجهيزات دست پيدا مي‌كرديم، ‌تخلف محسوب مي‌شد اما امروز اگر ما به دنبال دستيابي به اين اقلام باشيم، اين موضوع را نقض برجام و قطعنامه شوراي امنيت سازمان ملل معرفي مي‌كنند و طبعات سنگين و سختي را براي كشور به دنبال خواهد داشت.

بنابراين اين محدوديت‌ها شديد است و به نظر من يكي از راه‌هايي كه بايد توجه جدي به آن شود و آينده علمي كشور را با خطر جدي مواجه كرده همين مسئله كالاها با كاربرد دوگانه است. من تنها چند مورد از چالش‌هاي برجام را عنوان كردم و از اين دست مشكلات در برجام در حوزه‌هاي امنيتي، نظامي و سياسي كم نيستند.

* جلسه كميسيون ويژه با آقاي آمانو دبير كل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي چطور بود و در اين جلسه چه مواردي مطرح شد؟

** آقاي آمانو در اقدامي پيش‌دستانه اكثر سؤالاتي كه در ذهن اعضاي كميسيون بود، را پاسخ داد تا از اين طريق از زير بار مسئوليت شانه خالي كند و رفع اتهام شود.

البته اين نكته خوبي بود كه از آنها برائت جست و به عنوان نمونه اظهار كرد كه برخورد دوگانه ندارد و هيچ تفاوتي ميان اعضا در اين خصوص قائل نيست. همچنين در خصوص افشاي اسناد محرمانه نيز عنوان كرد كه ما رژيم خاصي را در اين خصوص اجرا مي‌كنيم و اجازه افشاي اسناد را نخواهيم داد. در خصوص PMD نيز عنوان كردند كه ما تا آخر سال ميلادي جاري پرونده اين موضوع را براي هميشه خواهيم بست. همچنين اعضاي كميسيون نيز سؤالاتي در همين خصوص داشتند و به عنوان يك ايراد و نقد به دبير كل آژانس عنوان كردند. من معتقدم كه رد و بدل شدن اين موضوعات توسط نمايندگان مجلس با آقاي آمانو تأثيري مثبت خواهد داشت و ايشان در جريان نظرات و ديدگاه‌هاي اعضاي مجلس قرار گرفت.

البته قطعاً آمانو در راستاي سياست‌هاي از پيش تعيين شده حركت مي‌كند و ديديم كه بلافاصله پس از بازديد از سايت نظامي پارچين، در خصوص ساخت‌و‌ساز در اين سايت نظامي اظهاراتي را بيان مي‌كند و مي‌گويد كه اين ساخت‌و‌سازها جايگاه آژانس را تضعيف مي‌كند.

بنابراين ما بايد قدم‌هاي خود را محكم برداريم و به افراد و نهادهايي تحت تأثير دشمنان نظام در مقابل جمهوري اسلامي ايران بودند، ‌نبايد اعتماد كنيم و قدرتمندانه حركت كنيم. كما اينكه در طول 36 سال گذشته نيز همين طور بوده و رمز پيروزي ما در جهان اين بود كه بدون وابستگي به اين قدرت‌ها و تحت رهبري مقام معظم رهبري حركت كرديم. مقام معظم رهبري به عنوان ديده‌بان نظام اسلامي آسيب‌ها را مشخص مي‌كنند و راه‌ها را نشان مي‌دهند و اين مسئولان هستند كه بايد در اين مسير حركت و آسيب‌ها را خنثي كنند. كما اينكه ايشان به صورت مداوم در اين خصوص اشاره‌هايي نيز دارند. معظم له راه‌هاي نفوذ سياسي و اقتصادي را ديده‌اند و امروز اين‌ها را گوشزد مي‌كنند.

* شما گفته‌هاي آقاي آمانو در ديدار با اعضاي كميسيون را تا چه حد صادقانه ديديد؟

** آقاي آمانو عنوان كرد كه من ديپلمات هستم. بنابراين يك ديپلمات بر اساس منافعي كه خودش تشخيص مي‌دهد حركت مي‌كند. كما اينكه ايشان قبلاً هم اين سخنان را عنوان كرده و طبيعي است كه ژست حفظ اسناد و اسرار آژانس را بگيرد اما بايد اين گفته‌ها را در عمل ثابت كند و ما در ادامه ببينيم كه تا چه حد در گفته‌هاي خود صادق بوده است. متأسفانه در همين قطعنامه جايگاه آژانس بين‌المللي انرژي اتمي در خصوص برجام بسيار محكم شده و مورد تأييد قرار گرفته كه ايران بايد همكاري كامل را در خصوص هر آنچه آژانس مي‌خواهد انجام دهد. اين آژانس همان نهادي است كه 12 سال ظالمانه با ما برخورد كرد و هيچ‌گاه نخواست به رغم بازرسي‌ها، صلح‌آميز بودن برنامه هسته‌اي ما را تأييد كند.

* در حوزه PMD كه به آن اشاره كرديد، با توجه به اينكه نقطه اصلي فشار در خصوص موضوع هسته‌اي در همين حوزه است، ‌آيا بسته شدن پرونده موضوع را تا آخر سال ميلادي امكانپذير مي‌دانيد؟

** در حوزه PMD ما نبايد تمام تعهدات خود را تا پيش از اعلام نظر نهايي در اين خصوص انجام دهيم. زيرا بر اساس برجام، جمهوري اسلامي ايران تا روز اجرا بايد تمام تعهدات خود را انجام دهد و نبايد هيچ موضوعي باقي بماند. تنها موضوع پذيرش پروتكل باقي مي‌ماند كه آن را نيز ما در حال اجرايش هستيم. خب اگر ما تمام تعهدات خود را انجام دهيم و ما مواد هسته‌اي خود را از 9 تن و 700 كيلو به 300 كيلو برسانيم و قلب رآكتور اراك را بيرون بياوريم و آنها دست ما را در پوست گردو قرار دهند، ‌چه مي‌شود؟ ‌ما با اين كار دست خود را خالي كرده‌ايم و آن وقت اگر آژانس موضوع PMD را حل و فصل نكند با مشكل روبه‌رو خواهيم بود.

نبايد به گفته‌هاي امريكا دل خوش كرد كه ما آماده اجراي برجام هستيم. ما بايد با تدبير جلو برويم و به صورت گام به گام پيش برويم و متناظر عمل كنيم. اين موضوع را بايد به صورت جدي مورد توجه قرار دهيم و نبايد براي انجام تعهدات خود عجله كنيم. ما 90 روز فرصت داريم و پس از 90 روز نيز بندي وجود ندارد كه ما را ملزم كند تمام تعهدات خود را اجرا كنيم. نبايد اين نكته را فراموش كرد كه طرف مقابل غير قابل اعتماد است و حتي برخي از آنان دشمنان ما هستند كه بارها تلاش كردند تا نظام را سرنگون كنند. از اين رو دليل ندارد كه ما همه تعهدات خود را يكباره انجام دهيم و دست خود را خالي كنيم. قطعاً اين اقدام به نفع منافع ملي كشور نيست.

* در خصوص موضوع نمونه‌برداري از سايت پارچين هم جنجال‌هاي مختلفي وجود دارد. از يكسو آقاي كمالوندي، ‌سخنگوي سازمان انرژي اتمي عنوان كرده كه نمونه‌برداري از سايت پارچين بدون حضور كارشناسان خارجي و توسط كارشناسان ايراني صورت گرفته، اما آقاي آمانو عنوان كرده‌اند كه اين نمونه‌برداري تحت نظارت آژانس بوده است. شما گفته‌هاي كدام طرف را تصديق مي‌كنيد؟

** نمونه‌برداري از سايت پارچين يك مورد نبوده اما اجازه دهيد در اين خصوص صحبتي نكنم و از اين سؤال عبور كنيم.

* در خصوص موضوع مصاحبه با دانشمندان هسته‌اي چطور؟ آيا در ديدار با آقاي آمانو در اين خصوص نيز صحبت شد و ايشان در اين خصوص چه گفتند؟

** من از اين سؤال هم عبور مي‌كنم و نمي‌توانم در اين خصوص صحبتي كنم.

* نشست سران قوا با كميسيون برجام به چه نتيجه‌اي رسيد؟

** اين موضوع هم در دست بررسي و اقدام است و اميدواريم بتوانيم آن را برگزار كنيم.

* به عنوان سؤال پاياني، همزمان با كميسيون برجام، برخي كميسيون‌هاي مجلس نيز در حال بررسي موضوع برجام هستند. آيا اين موضوع موازي‌كاري در مجلس نيست؟

** كميسيون‌هاي ديگر به عنوان كميسيون فرعي هستند و نظرات خود را به كميسيون اصلي كه همان كميسيون برجام است بايد ارائه دهند و اين كميسيون برجام است كه گزارش نهايي را به صحن علني مجلس ارائه خواهد داد. اين موضوع بر اساس قوانين و آئين‌نامه‌هاي داخلي مجلس است.

http://javanonline.ir/fa/news/742630

ش.د9402844