مسیر متفاوت اروپا و آمريكا در اجرای «برجام»

نگاه متفاوت به رفع موانع اجرای «برجام»، ایران را به عامل ایجاد شکاف میان آمريكا و اتحادیه اروپا تبدیل کرده است. در حالی که کنگره تحت سیطره جمهوریخواهان، تلاش دارد با استفاده از هر وسیله ممکن کاخ سفید را از هموارسازی راه اجرای توافق هسته‌ای بازدارد و بر این اساس، تهدید و تحریم‌های جدیدی را مطرح می‌کند؛ مقام‌های عالیرتبه کشورهای عضو اتحادیه اروپا با هیأت‌های پرتعداد سیاسی و اقتصادی به ایران سفر می‌کنند تا در رقابتی تنگاتنگ با یکدیگر، سهم مناسبی از تجارت با ایران و سرمایه‌گذاری‌های مشترک را نصیب خود سازند.

اروپا در قامت مدافع نخست برجام

تلاش اروپا برای گسترش روابط سیاسی و اقتصادی‌اش با ایران در حالی است که همزمان با فشار زیاد جمهوریخواهان کنگره، برخی قوانین داخلی آمريكا و از جمله تحریم‌های مربوط به مبادلات دلاری آمريكا که در فهرست تحریم‌های اولیه بوده، مانع شکل‌گیری تأثیر مطلوب اجرای «برجام» در مناسبات اقتصادی تهران- واشنگتن شود. البته مقابله با مانع‌تراشی تندروهای آمريكا از سوی مقامات سیاست خارجی ایران با جدیت در دستور کار قرار گرفته تا منافع ملی کشورمان تأمین شود.

در جدیدترین گام محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران در دیدار با همتای آمريكایی خود موضوع «مداخله نکردن آمريكا در ارتباطات ایران با سایر کشورها» و «ضرورت عمل آمريكا به تعهدات خود در برجام» را مورد تأکید قرار داد؛‌ اما «متعهد کردن آمريكا به اجرای تمام و کمال برجام و جلوگیری از تأثیر سوء قوانین داخلی این کشور بر روابط بانکی و اقتصادی دیگر کشور‌ها با ایران»، تنها دغدغه جمهوری اسلامی ایران نیست. اتحادیه اروپا به عنوان یکی از منتفعان برجام خود یکی از دنبال کنندگان جدی حل این مسأله است و این واقعیت را می‌توان به دقت در اظهارات «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در سفر هفته گذشته‌اش به تهران پیگیری کرد.

موگرینی که در دومین سفر خود به ایران، هیأتی 7 نفره از کمیسیونرهای اقتصادی و فرهنگی اروپا را همراه داشت و به گفته خود «همکاری ساختار یافته بین تهران با اتحادیه اروپا» را پیگیری می‌کرد،‌ در اظهارات خود مواضعی را اعلام کرد که به دقت سیاست‌های آمريكا درباره برجام را نشانه رفته بود.

وی در حالی که همکاری بخش‌های بانکی و اقتصادی ایران و اروپا را در راستای منافع دو طرف تلقی می‌کرد، ‌با طرح هشداری که بیش از هر چیز دولتمردان آمريكا را مخاطب قرار می‌داد،‌ گفت: «آنهایی که در پی شکست برجام هستند؛ بدانند که شکست برجام شکست همه است و همه کشورها از این رهگذر متضرر می‌شوند.» مسئول سیاست خارجی اروپا همچنین از برنامه‌های تشویقی خبر داد که اتحادیه اروپا برای حمایت از سرمایه‌گذاران اروپایی که قصد همکاری با ایران دارند، تدوین کرده است.

اقدامی که شاید تا حدود زیادی تحت تأثیر سیاست‌های تحذیری آمريكا و پاسخی به مانع‌تراشی مصوبات این کشور برای شرکت‌های اروپایی همکاری کننده با ایران باشد و حکایت از آن دارد که اتحادیه اروپا قدم در مسیر انجام اقدامات عملی در برابر کارشکنی‌های آمريكا گذاشته است و حتی «مذاکره در سطوح بالا» با مقامات آمريكایی را پیگیری می‌کند. موگرینی در این باره تصریح کرده است که این مذاکرات برای دفاع از منافع بانک‌ها و سرمایه‌گذاران اروپایی انجام شده تا آنها بتوانند بدون دغدغه کار خود را در ایران آغاز کنند.

موگرینی همچنین در قبال موضعگیری‌های تبلیغاتی نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری آمريكا که بعضی چهره‌های تندروشان حتی از پاره کردن برجام سخن گفته بودند، موضع گرفت که «تعهدات برجام در سطح دولت‌ها ازجمله دولت آمريكا انجام شده است و اشخاص نمی‌توانند آن را نفی کنند.»

این مواضع قاطع مسئول سیاست خارجی اروپا حکایت از آن داشت که نه تنها ایران در برابر آمريكا در مسیر اجرای برجام تنها نیست که در سطحی بالاتر این خود اروپا است که در منازعه رو در رو با آمريكا بر سر اجرای درست برجام ایستاده است.

در عمل هم موضع صریح مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در حمایت از اجرای برجام و بر حذر داشتن آمريكایی‌ها از خلف وعده در اجرای تعهدات‌شان نخستین تأثیراتش را در مواضع وزیر خارجه آمريكا نشان داد. موضع توضیح دهنده جان کری که تأکید داشت «سیاست دولت آمريكا ایجاد مانع در استفاده دلاری بانک‌ها برای روابط با ایران نیست» و «بانک‌ها نباید از تنظیم قراردادها با ایران ترس داشته باشند»، نشان دهنده آن بود که انتقاد جدی اروپا نسبت به مانع‌تراشی‌های آمريكا چندان بی تأثیر نبوده است و دولتمردان آمريكایی خطر افزایش شکاف آمريكا و اروپا بر سر ایران و بی تأثیری مصوبات تحریمی‌شان را دریافته‌اند.

دیوار فروریخته تحریم‌ها

وجه دیگر اهمیت موضعگیری مقامات اروپایی در این خصوص تأیید این واقعیت است که هدفگذاری دولت روحانی و تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران در به سرانجام رساندن برجام اشتباه نبوده زیرا اکنون، به تعبیر روحانی زنجیر تحریم‌ها گسسته شده و حتی در صورت تداوم مانع‌تراشی تندروهای آمريكایی هم نشانی از بقای ساختار تحریم علیه ایران دیده نمی‌شود و واشنگتن در اتخاذ مواضع ضد برجام، همراهان چندانی نخواهد داشت. پیش‌تر نیز اعضای تیم مذاکره کننده در پاسخ منتقدان برجام بارها تأکید کرده بودند که بیش از اصرار بر لغو همه تحریم‌های آمريكایی، ‌این فرو ریختن ساختار تحریم‌هاست که اهمیت دارد. امری که گسترش روابط اقتصادی با کشورهای اروپایی در روندی مستمر بر قوام و بقای آن می‌افزاید و خود به تضمینی مضاعف در اجرای درست برجام تبدیل می‌شود.

حالا هر چه سناتورهای آمريكایی به بهانه آزمایش‌های موشکی ایران برای تصویب مصوبه‌های جدید علیه ایران تقلا کنند یا سخنگوی وزارت خارجه آمريكا به بهانه انتقال سامانه پدافند موشکی اس300 از روسیه به ایران از احتمال تحریم ایران سخن بگوید، مهم آن است که سرمایه‌گذاران و شرکت‌های اروپایی به مدد همین «برجام» از بند حصار تحریم‌ها رسته‌اند و دست و پاگیری مصوبات و تحریم‌های آمريكایی آنها را به تنگنای پیشین باز نخواهد گرداند. فضاسازی مناسب در ایران برای افزایش مناسبات سیاسی و اقتصادی با کشورهای اروپایی علاوه بر منافعی که در نوع خود دارد، در لایه پنهان خود به افزایش شکاف و تضارب منافع اروپا و آمريكا بر سر ایران و بیمه شدن اهداف واقعی برجام در مقابل سیاست‌های احتمالی رئیس جمهوری آینده آمريكا خواهد انجامید.

http://iran-newspaper.com/newspaper/page/6197/3/126547/0

ش.د9500042