- صفحه نخست
- |
- استان ها
- |
- بین الملل
- |
- سیاسی
- |
- چند رسانه ای
- |
- اقتصادی
- |
- فرهنگی
- |
- حماسه و جهاد
- |
- صبح صادق
- |
- صدای انقلاب
- |
- محرومیت زدایی
(روزنامه اطلاعات ـ 1394/09/29 ـ شماره 26330 ـ صفحه 12)
تنش مسکو-آنکارا، فرصتي براي تروريست‌ها
تداوم وضعيت تنش در روابط روسيه و ترکيه و بي حاصل بودن تلاش‌هاي دوجانبه و چندجانبه براي برونرفت از اين وضعيت، آسيب‌هاي بسياري را به ويژه در عرصه مبارزه با تروريسم به بار خواهد آورد.
بي نتيجگي ديدار اخير وزيران امور خارجه روسيه و ترکيه در حاشيه نشست امنيت و همکاري اروپا در بلگراد و تاختن دوباره «ولاديمير پوتين» رييس جمهوري روسيه بر ترکيه در سخنراني سالانه در دوما نشان داد تنش بين دو کشور دورنمايي از فروکش پيش‌روي خود نمي‌بيند.پوتين در اين سخنراني تصريح کرد، مسئوليت کامل سرنگوني هواپيماي روسيه بر عهده ترکيه است و اين کشور از اقدام خود پشيمان خواهد شد. چند روز پيش از اين سخنراني، پوتين فرمان اجراي تحريم‌هاي اقتصادي عليه ترکيه را امضا کرد.همانگونه که اقدام‌هاي مسکو در برابر سرنگوني جنگنده روسي نشان مي‌دهد، رويکرد کرملين در قبال رفتار ترکيه شامل دو بعد نظامي‌و اقتصادي است .
رئيس جمهوري روسيه در پاسخ به سرنگوني جنگنده سوخو24، با صدور فرماني خواهان وضع تحريم‌هاي اقتصادي عليه ترکيه شده است. اين تحريم‌ها شامل دو بخش اقتصادي و گردشگري است. در بخش اقتصادي، واردات برخي کالاهاي ترکيه به روسيه ممنوع شده و شرکت‌هاي سرمايه گذاري ترکيه با محدوديت‌هايي براي انجام فعاليت‌هاي اقتصادي خود در روسيه مواجه خواهند شد.در بخش گردشگري فرايند صدور ويزا بين دو کشور با سختگيري‌هاي بيشتري روبرو خواهد شد و آژانس‌هاي مسافرتي روسيه موظف مي‌شوند از ابتداي سال 2016 ميلادي تورهاي ترکيه را متوقف کنند.
در اين پيوند، به دلايلي چون مساله وابستگي اقتصادي ترکيه به روسيه در خريد گاز (نزديک به 60 درصد گاز مصرفي ترکيه از روسيه تامين مي‌شود)، گردشگري (نزديک به سه و نيم ميليون گردشگر روس هر ساله از ترکيه ديدن مي‌کردند)، ايجاد نيروگاه اتمي(ترکيه قراردادي به ارزش 20 ميليارد دلار با شرکت روس اتم براي ايجاد يک نيروگاه اتمي‌دارد) و صادرات مواد غذايي به روسيه، تحريم اقتصادي مسکو فشارها را بر ترکيه افزايش مي‌دهد. البته روس‌ها نيز از پيامدهاي نامطلوب تحريم اقتصادي ترکيه برکنار نخواهند ماند و برخي منافع خود را از دست خواهند داد.
پيش از اين روسيه با استقرار سيستم دفاع موشکي «اس-400» در پايگاه «حميميم» و اعزام رزمناو «مسکو» مجهز به سامانه دفاع هوايي «فورت» به بندر لاذقيه سوريه خشم خود را از اقدام نظامي‌جنگنده‌هاي ترک در سرنگون کردن جنگنده روسي اعلام کرده بود. همزمان، روس‌ها عمليات نظامي‌خود در سوريه را افزايش و با بمباران شديد محل سرنگوني جنگنده روسي، نشان داده اند که در پاسخگويي به اقدام ترکيه قاطع و جدي هستند.
همچنين، روسيه اعلام کرده است قصد دارد در روزهاي آتي عمليات بزرگي عليه اهداف تروريست‌ها در سوريه انجام دهد.در مجموع تلاش‌هاي روسيه در جهت بهره گيري از شيوه‌هاي غيرمستقيم و استفاده از ابزارهاي نرم جهت پاسخگويي به اقدام ترکيه موجب شده دامنه تنش تا اندازه‌اي کنترل شود و طرف‌ها بر بحران پيش آمده مسلط باشند. بنابراين مي‌توان گفت:روسيه با تحريم اقتصادي ترکيه نشان داد که همزمان از دو ابزار گسترش عمليات نظامي‌و تحريم اقتصادي براي افزايش فشارها بر ترکيه بهره مي‌برد. اين مساله از آن جا بيشتر اهميت مي‌يابد که مي‌بينيم پس از سرنگوني جنگنده روسي و موضع گيري شديد پوتين عليه اين اقدام، بسياري از تحليلگران احتمال مي‌دادند رئيس جمهوري روسيه دست به اقدام متقابل فوري بزند. شايد بر پايه چنين برآوردي بود که رئيس جمهوري ترکيه پس از سرنگوني جنگنده روس به سرعت اعلام کرد جلسه اي با سران ناتو خواهد داشت.
ترکيه عضوي از ناتو است و بر پايه بند پنجم اساسنامه اين سازمان، حمله به هر عضو حمله به همه اعضا به شمار مي‌آيد و اين سازمان بايد به کمک عضو مواجه با هجوم بشتابند. از اين رو، نگراني از پاسخ متقابل و فوري پوتين به ترکيه و اجبار ناتو در پاسخ به اقدام روسيه موجب واکنش فوري بسياري از سران ناتو شد که دو طرف را به حفظ آرامش و جلوگيري از تشديد تنش‌ها دعوت کردند.
اين نکته را نيز بايد در نظر داشت که ترکيه هر چند عضوي موثر در سازمان ناتو است اما روسيه نيز از نظر نظامي‌يک قدرت بزرگ به شمار مي‌آيد که به غير از آمريکا، هيچ يک از اعضاي ناتو قادر به هماوردي نظامي‌با اين کشور نيست. به همين دليل، هرگونه درگيري مستقيم نظامي‌ميان ترکيه و روسيه خسارت‌هاي بسيار سنگيني بر ترکيه تحميل مي‌کند و براي جلوگيري از شکست اين کشور، ناتو مجبور به مداخله خواهد شد.
در مقابل، روسيه نيز به پيامدهاي درگيري نظامي‌هر چند محدود با ناتو به خوبي آگاه است و مي‌داند در شرايطي که بخشي از توان سياسي و نظامي‌اين کشور در مساله اوکراين درگير است و بخشي نيز در سوريه، هرگونه تشديد تنش با ناتو باعث افزايش فشارهاي بين المللي بر اين کشور و نيز هزينه‌هاي سياسي و اقتصادي مسکو مي‌شود. اين در حالي است که روسيه به دليل تحريم‌هاي اقتصادي غرب و به دليل کاهش قيمت نفت با فشارهاي اقتصادي زيادي روبرو است.شايد ترکيه نيز با چنين محاسبه اي دست به سرنگوني جنگنده روسيه زد و خواست از فضاي پيش آمده در راستاي افزايش نقش خود در سوريه بيشترين بهره را ببرد. در برابر، روس‌ها نشان دادند با وجود اين که در پاسخگويي به اقدام ترکيه جدي و قاطع هستند اما به محذوريت‌هاي محيطي خود نيز آگاهي کافي دارند و در شرايطي که اروپا و روسيه نيازمند تقويت همکاري‌ها جهت مقابله با داعش هستند، از باز شدن جبهه تازه اي از اختلاف‌ها نظير بحران اوکراين گريزانند.
مساله مهمي‌که در اين ميان وجود دارد قرار گرفتن متن تحولات منطقه زير حاشيه سرنگوني هواپيماي روس است؛ روندي که حتي بازيگران غيردرگير در تنش ميان مسکو و آنکارا را نيز نگران ساخته است. در فضايي که روس‌ها بر اقدام‌هاي نظامي‌خود در سوريه شدت بخشيده اند و کشورهاي غربي نيز از اراده خود براي عملياتي کردن برنامه‌هاي ضدتروريسم رونمايي مي‌کنند، همچنين در شرايطي که به نسبت سال‌هاي گذشته چشم‌اندازهاي روشني براي مديريت بحران سوريه از طريق ديپلماسي و رايزني‌هاي سياسي بين بازيگران منطقه اي و جهاني اين بحران پديدار شده، گسترش اختلاف‌ها ميان روسيه و ترکيه و معطوف شدن بخش مهمي‌از توان دو کشور به عقب راندن ديگري در اين رويارويي تا حد قابل توجهي بر فرايند مبارزه با تروريسم اثرگذار خواهد بود.از اين رو است که از منظر سياست خارجي کشوري چون جمهوري اسلامي‌ايران و حتي مقام‌هاي غربي، تنش اخير بين ترکيه و روسيه پيامدهايي نامطلوب را به بار خواهد آورد و سبب ايجاد شکافي قابل توجه در جبهه مبارزه با تروريسم در منطقه پرآشوب خاورميانه خواهد شد.
نگاه کشورهاي عربي به تنش مسکو- آنکارا
سرنگوني جنگنده روسيه با شليک هواپيماهاي ترکيه تحليل‌هاي گوناگوني را در رسانه‌هاي عربي به دنبال داشته است. در صحنه زورآزمايي آنکارا و مسکو، برخي رسانه‌ها ترکيه را بازنده نهايي و شماري ديگر روسيه را متاثر از پيامدهاي منفي اين رخداد مي‌دانند.
سه شنبه سوم آذرماه يک جنگنده «سوخو24» روسي هدف هواپيماي نظامي‌ترکيه قرار گرفت و در منطقه کوهستاني «زخيا» نزديک مرز سوريه با ترکيه سقوط کرد. پس از اين رخداد، ترک‌ها دليل حمله به جنگنده روسي را ناديده گرفتن حريم هوايي کشورشان اعلام کردند. اين در حالي است که،روس‌ها گفتند،هواپيماي روسيه وارد قلمرو هوايي ترکيه نشده و در حال انجام ماموريت در آسمان سوريه بوده است.اين اقدام ترکيه با واکنش شديد «ولاديمير پوتين» رئيس جمهوري روسيه روبرو شد. وي اين رويداد را خنجر زدن پشتيبانان تروريست‌ها به روسيه از پشت توصيف کرد. اين گزارش در بردارنده مهم ترين محور تحليل‌هايي است که در رسانه‌هاي عربي درباره سقوط هواپيماي روسي در مرزهاي سوريه منتشر شده است.
رسانه‌هاي عربي و بررسي چرايي اقدام ترکيه
روزنامه‌هاي «العرب» چاپ لندن و «النهار» لبنان هدف قرار دادن جنگنده روسي را هم راستا با تلاش ترکيه براي برپايي منطقه حائل در مرزهاي سوريه ارزيابي کردند.
روزنامه العرب چهارم آذرماه نوشت، ترکيه بار ديگر با کمک فرانسه و رضايت آمريکا براي احياي انديشه برپايي منطقه حائل در مرزهاي خود و عمق خاک سوريه تلاش مي‌کند. سرنگوني هواپيماي روسيه پيامي به روسيه و متحدانش است که ترکيه در تلاش خود جدي است و روس‌ها بايد هواپيماهاي خود را از منطقه پرواز ممنوع مورد نظر دور کنند.ترکيه مي‌خواهد با چنين اقدامي‌روسيه را در سوريه در شرايط بغرنجي قرار دهد.
روزنامه النهار نيز نوشت: اردوغان با سرنگون کردن جنگنده روس
حد و مرز نقش روسيه را با آتش مشخص کرد. به نوشته النهار، نخستين پيام برخورد موشک‌هاي اف 16 ترکيه به سوخو24 روسيه اين است که خط قرمز را ترکيه و همپيمانان آن از جمله ناتو و آمريکا در مرزهاي سوريه و ترکيه ترسيم مي‌کنند. روايت اردوغان از سرنگون شدن جنگنده روسي به سرعت از تاييد و حمايت «باراک اوباما» رييس جمهوري آمريکا برخوردار شد و به همين دليل او بار ديگر بر تصميم خود براي برپايي منطقه حايل در سوريه تاکيد کرد.
اين تصميم ترکيه براي برپايي منطقه حايل با سياست روسيه در تعارض است. روسيه از ارتش سوريه پشتيباني مي‌کند تا بتواند مناطقي از لاذقيه، ادلب و حلب را از دست گروه‌هاي تروريستي خارج کند.روزنامه‌هاي «الاخبار» لبنان و «الدستور» اردن در بخشي از گزارش خود هدف قرار دادن جنگنده روسيه را تلاشي براي گرفتار کردن روسيه دانستند. روزنامه لبناني الاخبار در گزارشي با عنوان «تنش آفريني اردوغان» نوشت، با وجود جوش و خروش پس از سرنگون شدن جنگنده روسيه، آمريکا در اقدامي‌تنش زدايانه تلاش کرد دست کم تماس آمريکا و روسيه درباره بحران سوريه را وارد مرحله‌اي تازه‌اي کند. البته نمي‌توان منکر شد که آمريکا به ترکيه براي رويارويي نظامي‌با روسيه و به چالش کشاندن مسکو چراغ سبز نشان داده است.
تنش‌هاي فزاينده در روابط ترکيه و سوريه
روزنامه العرب چاپ لندن و روزنامه‌هاي لبناني الاخبار و «السفير» با پوشش خبر سرنگوني جنگنده روسيه پيش بيني کردند روابط آنکارا و مسکو پس از اين رخداد وارد دوره اي پرتنش شود.
روزنامه العرب يک روز پس از اين رويداد نوشت: حادثه سقوط جنگنده روسيه بر تيرگي روابط روسيه و ترکيه به سبب اختلاف موضع دو کشور درباره مساله سوريه، خواهد افزود. البته دور از ذهن است اين رخداد به درگيري مستقيم منجر شود زيرا در اين صورت دامنه جنگ افزايش خواهد يافت و تلاش‌ها براي تشکيل ائتلاف بين المللي گسترده در جهت رويارويي با گروه تروريستي داعش ناکام خواهد ماند. در برابر، هدف قرار گرفتن جنگنده سوريه پيامدهاي مستقيمي‌بر اوضاع سوريه دارد و مسکو در واکنش به اين اقدام تلاش خواهد کرد با حضور نظامي‌بيشتر در سوريه و هدف قرار دادن تروريست‌هاي طرفدار ترکيه کفه ترازو را به سود دمشق سنگين و از اين برگ برنده در راه حل سياسي استفاده کند.
بر پايه گزارش چهارم آذرماه روزنامه الاخبار، اکنون پس از سرنگوني جنگنده روسي اين سئوال مطرح است که آيا ترکيه توان تحمل پيامدهاي نظامي، سياسي و اقتصادي اين اقدام خود را دارد؟ با توجه به اينکه مسکو روابط نظامي‌با آنکارا را قطع کرده و ترکيه بيشتر گاز طبيعي و بخشي از نيازهاي نفتي خود را از روسيه وارد مي‌کند، اين مساله اي جدي است. روزنامه السفير نيز در همين روز در گزارشي با عنوان «پوتين و اردوغان؛ نخستين رويارويي هوايي» نوشت: شراره‌هاي درگيري‌هاي پردامنه در آسمان منطقه شعله ور شده است. همه در انتظار پاسخ روسيه به سقوط جنگنده سوخو 24 هستند که «رجب طيب اردوغان» رييس جمهوري ترکيه در لحظه‌هاي ملتهب منطقه آن را سرنگون کرد. براي پوتين بسيار سخت است از اين اهانت ترکيه در لحظه‌هاي حساس منطقه‌اي و بين‌المللي چشم‌پوشي کند به ويژه که اين رخداد هم بر روند جنگ عليه تروريسم در سوريه و هم بر روند ورود قدرتمندانه کرملين به منطقه از دروازه‌هاي سوريه، عراق و مصر آثار منفي برجاي خواهد گذاشت.
اين روزنامه لبناني افزود،در برابرِ پوتين گزينه‌هاي سختي از جمله حق پاسخگويي و ادامه رويارويي سرد به شيوه روسي اما با شدت بيشتر وجود دارد.ترکيه نه تنها با يک روسيه خشمگين روبرو است بلکه بايد به همپيمانان خود در پيمان آتلانتيک شمالي «ناتو» هم که نگران فعال شدن آتشفشان سوريه هستند، پاسخگو باشد .اين روزنامه لبناني با بيان اينکه رفتارهاي شتاب زده ترکيه بيانگر حتمي‌بودن درگيري با روسيه است تصريح کرد: روسيه که اکنون در معرض امتحاني سخت قرار گرفته است، به سرعت به سرنگون شدن جنگنده خود واکنش نشان داد و وزارت دفاع اين کشور ضمن اعلام قطع روابط نظامي‌با آنکارا دستور داد تا سامانه موشکي براي دفاع هوايي در شمال سوريه مستقر شود.
دشواري‌هاي پيش روي آنکارا
تارنماي «البديل» مصر با اشاره به اشتباه ترکيه در هدف قرار دادن جنگنده روسي پيامدهاي اين اقدام را براي آنکار ناگوار ارزيابي کرد. به نوشته اين تارنما، لغو سفر «سرگئي لاوروف» وزير امور خارجه روسيه به ترکيه پس از سرنگوني جنگنده اين کشور اقدامي‌است که نشان مي‌دهد تنش سياسي ميان دو کشور به اوج خود رسيده است. به نظر مي‌رسد ترکيه با سرنگوني جنگنده روسيه به اشتباهي دست زده که به طور مستقيم به آنکارا زيان خواهد رساند.
بر پايه گزارش اين رسانه مصري، توافقنامه‌هاي تجاري که ميان ترکيه و روسيه برقرار است اکنون با اين اقدام ترکيه بر باد خواهد رفت. در اين پيوند، «ديمتري مدودوف» نخست وزير روسيه اعلام کرد سرنگوني جنگنده روسيه برخي از طرح‌هاي مشترک ميان دو طرف را تعليق خواهد کرد و شرکت‌هاي ترکيه سهم خود را در بازارهاي روسيه از دست خواهند داد .
البديل در ادامه آورد: با وجود اينکه شتاب رشد اقتصاد ترکيه بالا است اما اين کشور هنوز هم از مسائلي مانند بيکاري، کمبود بودجه و بدهکاري خارجي رنج مي‌برد. شايسته است يادآوري کنيم دو ماه پيش اردوغان در سفر به روسيه قراردادهايي بازرگاني با مقام‌هاي روسيه امضا کرد به طوري که پيش‌بيني مي‌شد طي پنج سال آينده حجم مبادله تجاري 2 کشور به بيش از 30 ميليارد دلار برسد.
ترکيه حدود 60 درصد از گاز طبيعي مصرفي خود را از روسيه وارد مي‌کند. آنکارا و مسکو همچنين قرارداد سرمايه گذاري در زمينه راکتورهاي هسته اي ترکيه به ارزش 20 ميليارد دلار را امضا کرده اند که در نتيجه اقدام ترک‌ها در سرنگوني جنگنده روسيه اين توافق‌ها هم با خطر روبرو خواهد شد.
به گزارش اين رسانه مصري، پس از اين رخداد اتحاديه گردشگري روسيه از شرکت‌هاي عامل در بخش گردشگري خواسته است تا فروش بليط سفرهاي گردشگري به ترکيه را متوقف کنند. آمارها نشان مي‌دهد در سال 2014 ميلادي از کل 4 ميليون و 380 هزار گردشگري که به ترکيه وارد شده اند 42 هزار تن شهروند روسي بودند که سودآوري بالايي براي اقتصاد ترکيه داشتند.
به نوشته البديل، درگيري دولت ترکيه با پ.ک.ک از مسايلي است که خواب را از چشم مقام‌هاي ترکيه ربوده است. ترکيه اين حزب را يک سازمان تروريستي مي‌داند. اين در حالي است که مسکو با چنين ديدگاهي مخالف است. ماه گذشته «اندري کارلوف» سفير روسيه در ترکيه گفت: روسيه پ.ک.ک را در فهرست گروه‌هاي تروريستي قرار نمي‌دهد. در نتيجه، روسيه مي‌تواند از برگ کردها در ترکيه استفاده کند و بدون اين که به طور مستقيم با ترکيه تن به جنگ دهد اين کشور را آزار دهد.
البديل نوشت: سرنگوني جنگنده روسيه پوتين را از ادامه اهداف خود در سوريه باز نخواهد داشت بلکه اين مساله سبب شده تا وي براي رسيدن به اهداف خود جدي تر شود به طوري که او تصميم گرفت سامانه موشکي پيشرفته روسي را در پايگاه «حميميم» سوريه مستقر کند. روسيه با چنين اقدامي‌مي‌تواند هواپيماهاي ترکيه را در آسمان سوريه هدف قرار دهد. در نتيجه پس از اين ديگر هواپيماهاي ترکيه قدرت مانور بر فراز سوريه را نخواهند داشت. همچنين ترکيه با سرنگوني جنگنده روسيه يکي از منابع مهم تامين سلاح خود را دست داد.
اکنون ترکيه فقط مي‌تواند از آمريکا سلاح خريداري کند. در نتيجه اگر در آينده ميان ترکيه و آمريکا اختلافي به وجود آيد آنکارا براي تامين سلاح در تنگنا خواهد بود.البديل افزود: ترکيه از راه شبه جزيره کريمه که روسيه آن را به خاک خود ملحق کرده با روسيه هم مرز است. به جاي اينکه آنکارا تلاش کند اين منطقه را براي خود به منطقه اي امن تبديل کند با سرنگوني جنگنده روسيه طوري عمل کرد که روسيه مي‌تواند اين کشور را در محاصره قرار دهد. با توجه به اينکه روسيه در عراق و سوريه هم حضور دارد اين کشور مي‌تواند ترکيه را به طور کامل در محاصره قرار دهد. ادامه دارد...
ش.د9404995
