مروری بر رویدادهای جهان عرب در یکسال گذشته (بخش اول)

(روزنامه جمهوري اسلامي ـ 1394/10/13 ـ شماره 10493 ـ صفحه 12)

سال 2015 میلادی برای جهان عرب به ویژه مردم عراق، سوریه و یمن جز جنگ و خونریزی چیزی به همراه نداشت. تمامی تحولات مهمی که در این کشورها رخ داده خیلی سریع اتفاق افتاد و شاید هرگز پیش‌بینی نمی‌شد که مردم یمن به یکباره شاهد جنگی خانمان سوز باشند و داعش با این قساوت به ریختن خون ملت عراق و سوریه ادامه دهد.

جهان عرب در سال «2015» شاهد تحولات زیادی بوده که بی‌تردید بر شرایط در سال جدید نیز تاثیر خواهد گذاشت. از جمله این تحولات تجاوز عربستان به یمن بود. در سوریه نیز عملیات روسیه علیه تروریست‌ها آغاز شد که تا حدودی امید سوری‌ها به از میان رفتن این گروه را بیشتر کرد.

به گزارش ایسنا، سال 2015 میلادی در جهان عرب به ویژه در کشورهای عراق، سوریه و یمن شاهد تحولات بسیار مهمی بوده‌ایم. در طول این سال دیدیم که چگونه داعش به بسیاری از مناطق نفوذ کرد و پس از عراق و سوریه کنترل شهرها و مناطقی در لیبی و یمن را در دست گرفت و به انتشار نفوذ خود در این کشورها پرداخت.

اگر بخواهیم به طور خلاصه سال 2015 را توصیف کنیم باید بگوییم که سال 2015، سالی بود سرشار از خشونت، خونریزی، تروریسم. مردم عراق، سوریه، یمن و لیبی این سال را در سایه اوضاع وخیم انسانی و در زیر بمباران‌هایی به پایان می‌رسانند که هنوز مشخص نیست تا چه زمانی ادامه خواهد داشت. کشورهایی همچون کویت و تونس نیز از موج تروریسم در امان نماندند و شاهد حملات انتحاری داعش علیه شیعیان بودند. اکنون به اختصار مهم‌ترین حوادث در کشورهای عربی در سال 2015 را در زیر ذکر می‌کنیم:

* سوریه

6 بهمن؛ شاید مهمترین رخ داد اوایل سال 2015 در سوریه که در طول یک سال پیش از آن با پیشروی‌های افسارگسیخته داعش، شاهد یکی از بدترین سال‌های خود بود، آزادسازی شهر کرد نشین کوبانی و متوقف کردن داعش در دروازه‌های این شهر بود.

نیروهای کرد سوریه با حمایت حملات ائتلاف ضد داعش در 26 ژانویه توانستند پس از چهار ماه درگیری شدید با داعش کوبانی در مرز با ترکیه را پس بگیرند که هم شکست سختی برای تروریست‌ها محسوب می‌شد و هم هیبت پوشالی داعش را در هم شکست و نشان داد، آنگونه که داعشی‌ها فکر می‌کنند شکست ناپذیر نیستند.

8 اسفند؛ استفان دی میستورا، فرستاده سازمان ملل به سوریه پس از مذاکرات با نظام سوریه موافقت دمشق با آتش بس موقت در حلب را اعلام کرد که تا حدودی روزنه‌هایی از امید را در دل مردم جنگ زده سوریه ایجاد کرد اما دیری نپایید که با مخالفت گروه‌های شبه نظامی سوری با این طرح امیدها برای پایان دادن به درگیری‌ها در این شهر کمرنگ شد.

29 اسفند؛ بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه رستم غزاله، رئیس دستگاه اطلاعات سیاسی و رفیق شحاده، رئیس سازمان اطلاعات نظامی را در پی اختلافات شدید برکنار کرد. رستم غزاله که یکی از بانفوذترین چهره‌های امنیتی سوریه بود یک ماه پس از برکنار شدن، درگذشت.

17 فروردین؛ شورای امنیت داعش و النصره را به ارتکاب جنایت‌های جنگی خطرناک در اردوگاه الیرموک متعلق به آوارگان فلسطینی در جنوب دمشق متهم کرد.

در سال گذشته داعش و النصره که در بخش‌هایی از اردوگاه رخنه کرده بودند توانستند پس از مدتی کنترل اردوگاه را به دست بگیرند. در این بین درگیری‌های زیادی میان النصره و داعش از یک سو و گروه‌های مسلح فلسطینی از سوی دیگر رخ داد که وضعیت این اردوگاه را بسیار وخیم کرد.

1 خرداد؛ داعش کنترل شهر باستانی پالمیرا را در دست گرفت. پالمیرا (تدمر) شهری باستانی در مرکز سوریه است که دروازه شامات محسوب می‌شد و در فاصله 205 کیلومتری شرق دمشق قرار دارد.

داعش پس از کنترل بر پالمیرا آثار باستانی و ستون‌های تاریخی آن را تخریب کرد و بسیاری از آثار باستانی آن را از بین برد.

1 مرداد؛ آمریکا کشته شدن محسن الفضلی، رهبر برجسته القاعده و رهبر گروه خراسان در حمله هوایی ائتلاف ضد داعش در سوریه را اعلام کرد. مسئولان آمریکایی مدعی شدند که "محسن الفضلی" رهبر گروه خراسان و از جمله اعضای القاعده‌ بوده که از پاکستان به سوریه برای اجرای حملات اعزام شده بود.

به گفته مسئولان آمریکایی گروه خراسان بخشی از جبهه تروریستی النصره، شاخه القاعده در سوریه است که تنها ماموریت آن ضربه زدن به منافع آمریکا و غرب تعیین شده است.

17 مرداد؛ شورای امنیت در قطعنامه‌ای خواهان اجرای تحقیقات درخصوص حملات شیمیایی در سوریه و مسوولان آن شد. قطعنامه شورای امنیت پس از آن صادر شد که طرف‌های سوری یکدیگر ار به استفاده از سلاح شیمیایی در حملات متهم کردند.

دوم شهریور؛ داعش معبد بعل شمین در شهر باستانی پالمیرا (تدمر) را ویران کرد، اقدامی که یونسکو آن را جنایت جنگی خواند. قدمت بعل شمین به قرن اول میلادی برمی‌گردد.

شهر باستانی پالمیرا و تدمر، شهر مدرن مجاور آن، در یک ناحیه مهم استراتژیک نزدیک میادین گازی در مسیر جاده میان دمشق و شهر دیرالزور قرار دارند که برای داعش از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این شهر 21 مه به کنترل تروریست‌های داعش درآمده بود.

10 مهر؛ نیروی هوایی روسیه از اجرای اولین حملات هوایی خود علیه پایگاه‌های داعش در سوریه خبر دادند. این حملات با موافقت دولت سوریه و با درخواست رسمی دمشق از مسکو صورت گرفت. روسیه تاکید داشت که حملاتش تنها تروریست‌ها را هدف قرار خواهد داد اما غربی‌ها معتقدند که مسکو مخالفان میانه‌رو سوری را هدف گرفته است؛ حملاتی که به نظر می‌رسد در سال 2016 نیز ادامه داشته باشد.

حملات روسیه برخلاف حملات ائتلاف ضد داعش که بدون موافقت دمشق انجام می‌شد، تاثیر زیادی در از بین بردن تروریست‌ها و توانایی‌های آن‌ها داشته است.

25 مهر؛ ارتش سوریه با همکاری نیروی هوایی روسیه حمله‌ علیه پایگاه‌های داعش در شهر حلب را آغاز کرد. حملات ارتش سوریه گسترده و جدی بود که با کمک جنگنده‌های روسیه انجام می‌شد. ارتش سوریه بعدها دامنه حملات خود را گسترش داد و به جنگ با تروریست‌ها در چندین جبهه اقدام کرد. حملات ارتش سوریه برای آزادسازی این مناطق هنوز ادامه دارد.

30 مهر؛ اسد در سفری کاری به مسکو با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه درباره بحران سوریه گفت‌وگو کرد. این نخستین سفر اسد به خارج از کشور از زمان آغاز درگیری‌ها در سوریه از سال 2011 بوده و پس از آغاز حملات هوایی روسیه علیه تروریست‌ها در سوریه انجام شد.

سفر غیر منتظره اسد به روسیه واکنش‌های متعددی را به دنبال داشت. این سفر در شرایطی اتفاق افتاد که برخی گروه‌ها و کشورها از جمله عربستان، قطر و ترکیه خواهان براندازی اسد هستند.

15 آبان؛ سازمان منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی تاکید کرد که داعش در حمله خود به شهر مارع در استان حلب از گاز سمی خردل استفاده کرده است. بعدها نیز کردها و برخی منابع دیگر تایید کردند که داعش از سلاح شیمیایی در حملات خود علیه نیروهای کرد استفاده کرده است.

19 آبان؛ ارتش سوریه در راستای عملیات نظامی گسترده خود توانست پس از دو سال محاصره پایگاه هوایی کویرس در شرق حلب را بشکند. این عملیات در چارچوب عملیات ارتش برای آزادسازی مناطق حومه حلب انجام شد.

23 آبان؛ طرف‌های بین‌المللی در دور جدید مذاکرات وین درباره سوریه توانستند این بار با جدول زمانی انتقال سیاسی در این کشور و آغاز گفت‌وگوها میان دولت دمشق و مخالفان برای تشکیل دولت انتقالی توافق کنند. این توافق دستاورد مهمی بود چراکه در نشست‌های قبلی وین به دلیل اختلافات درباره سرنوشت بشار اسد هیچ نتیجه‌ای حاصل نشده بود هرچند برخی از این اختلافات همچنان به قوت خود باقی است.

سوم آذر؛ جنگنده‌های ترکیه یک جنگنده روسی را در نزدیکی مرزهای خود با سوریه سرنگون کردند. این اقدام واکنش شدید مسکو و سوریه را به دنبال داشت. آنکارا مدعی شد که بارها به این جنگنده اخطار داده اما خلبان روس به این اخطارها هیچ توجهی نشان نداده است.

در پی سرنگونی این جنگنده روابط میان مسکو و آنکارا تیره شد و روسیه تحریم‌های اقتصادی را علیه ترکیه اعمال کرد. تنش میان دو کشور بر سر این مسئله همچنان ادامه دارد و به نظر می‌رسد به این زودی‌ها پایان نیابد.

18 آذر؛ نشست مخالفان سوری در ریاض برای "هماهنگی تلاش‌ها و تشکیل جبهه‌ای متحد برای مذاکره با دولت سوریه" برگزار شد و در این نشست مخالفان باز هم بر برکناری بشار اسد تاکید کردند.

شرکت‌کنندگان در این نشست «بر پایبندی خود به تمامیت ارضی سوریه و ایمانشان به مدنی بودن دولت سوریه و حاکمیت آن بر تمامی اراضی این کشور و همچنین حفظ نهادهای کشور با لزوم بازسازی و تشکیل مجدد نهادهای امنیتی و نظامی» تاکید کردند.

27 آذر؛ اعضای شورای امنیت سازمان ملل متحد به قطعنامه‌ای که گفته شده هدفش برقراری صلح در سوریه است، رای مثبت دادند. در ابتدای متن این قطعنامه ضمن اشاره به برخی از قطعنامه‌های مصوب قبلی، بر اهمیت استقلال، یکپارچگی و تمامیت ارضی سوریه تاکید شده است.

در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل درباره سوریه از سازمان ملل درخواست شده است تا ظرف مدت یک ماه از زمان تصویب قطعنامه، گزینه‌هایی برای سازوکار نظارت بر آتش‌بس ارائه کند.

سال 2015 برای سوریه درحالی به پایان می‌رسد که جامعه جهانی چشم به نشست فراگیر آتی درباره سوریه بسته؛ به این امید که سال 2016 پایانی باشد بر کابوس 5 ساله ملتی که جنگ را با تمام وجود خود چشیده‌ است.

* یمن

دوم بهمن؛ به دنبال اعتراض انصارالله به سیاست‌های عبدربه منصور هادی، رئیس جمهوری مستعفی یمن که خواسته‌های خصمانه برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس در یمن را اجرا می‌کرد، درگیری‌هایی در شهر صنعاء، پایتخت یمن روی داد و این شهر به کنترل کامل انصار‌الله درآمد.

در پی حمله به نهاد ریاست جمهوری یمن و به دنبال آن درگیری‌ها در مناطق مختلف صنعاء منصور هادی، چند دقیقه پس از دریافت استعفای دولت یمن، خود نیز استعفا داد. عبد ربه منصور هادی و خالد بحاح نخست‌وزیر یمن پس از استعفا در حبس خانگی در صنعاء به سر بردند.

16 بهمن؛ انصارالله بیانیه قانون اساسی را با مشارکت وزرای دفاع و کشور یمن صادر کرد که شامل تشکیل شورای ریاستی، شورای ملی و انحلال پارلمان بود. براساس این بیانیه به کمیته‌های انقلابی این اختیار داده می‌شد که مدیریت امور کشور را برعهده بگیرند.

این بیانیه همچنین شامل انحلال پارلمان و تشکیل شورای انتقالی متشکل از 551 عضو و تشکیل شورای ریاست جمهوری متشکل از پنج عضو می‌شد.

21 بهمن؛ سفارتخانه‌های آمریکا، فرانسه و انگلیس در صنعا بسته شد و پاریس و لندن از اتباع خود خواستند یمن را ترک کنند.

23 بهمن؛ آلمان، عربستان، ایتالیا، هند، اسپانیا و امارات نیز بستن سفارت خود در صنعا را اعلام کرد.

3 اسفند؛ شورای امنیت قطعنامه 2204 را صادر کرد که براساس آن تحریم گروه‌ها و افرادی که در روند انتقال سیاسی کارشکنی کنند، تمدید شد.

29 اسفند؛ دو انفجار انتحاری مساجد شیعیان در صنعاء را هدف قرار داد که به کشته شدن 137 تن و زخمی شدن 357 تن انجامید.

6 فروردین؛ پس از آنکه منصور هادی و اعضای دولت مستعفی یمن صنعاء را ترک کردند و به ریاض رفتند عملیات طوفان قاطع در یمن به رهبری عربستان آغاز شد. به دنبال آغاز عملیات آمریکا حمایت لجستیکی و اطلاعاتی خود را از ائتلاف عربستان اعلام کرد. امارات نیز در روز بعد حملات هوایی خود را برای کمک به ائتلاف مذکور را آغاز کرد.

24 فروردین؛ شورای امنیت قطعنامه 2216 را درباره خروج انصارالله از یمن صادر کرد. پیش‌نویس قطعنامه مذکور از سوی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس تهیه شده بود و اردن، به عنوان تنها کشور عرب حاضر در شورای امنیت آن را ارائه کرد.

شورای امنیت در قطعنامه خود ارسال سلاح برای حوثی‌ها و نیروهای علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهور پیشین یمن را ممنوع کرد. قطعنامه شورای امنیت از همه کشورهای جهان خواست تا کشتی‌هایی را که به طرف یمن حرکت می‌کنند، بازرسی کنند.

این قطعنامه که با لابی عربستان تهیه و ارائه شده بود، همچنین تحریم‌هایی را علیه عبدالملک الحوثی، رهبر انصارالله و نیز فرزند ارشد علی عبدالله صالح، رئیس‌جمهوری پیشین یمن در نظر گرفت.

1 اردیبهشت؛ ائتلاف عربی پایان عملیات "طوفان قاطع" و آغاز تجاوزی دیگر تحت عنوان عملیات "احیای امید" را اعلام کرد.

6 اردیبهشت؛ بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل به شورای امنیت اعلام کرد که قصد دارد اسماعیل ولد شیخ احمد را به عنوان فرستاده ویژه خود به یمن تعیین کند. شورای امنیت نیز با تعیین اسماعیل ولد الشیخ احمد موافقت کرد. طرف‌های یمنی و شورای همکاری خلیج فارس نیز از تعیین اسماعیل ولد الشیخ احمد استقبال کردند.

29 اردیبهشت؛ کنفرانس نجات یمن به فعالیت‌های خود در ریاض پایان داد و در پایان آن بیانیه ریاض صادر شد. در این کنفرانس در خصوص مسائل اصلی از جمله حفظ امنیت و ثبات در یمن بحث و گفت‌وگو و در راستای پایبندی به مشروعیت قانون اساسی و تحویل سلاح‌ و تجهیزات نظامی به "دولت مشروع" برگزار شد.

چهار مرداد؛ بان کی مون اعلام کرد که طرف‌های یمنی به توافق آتش‌بس انسانی به مدت پنج روز دست یافته‌اند. با وجود اینکه آتش بس اعلام شد اما ائتلاف متجاوز عربی همچنان به نقض آتش بس می‌پرداخت و در نتیجه ارتش و کمیته‌های مردمی یمن نیز مجبور به مقاومت در برابر حملات ائتلاف بودند.

13 شهریور؛ کشته شدن 45 سرباز اماراتی، 10 عربستانی و نیروهای دیگری از ائتلاف عربی در عملیات منحصر به فرد انصارالله در استان مارب که طی آن پایگاه نظامی و انبار مهمات نیروهای متجاوز هدف حمله موشکی مقاومت قرار گرفت.

عملیات ارتش و کمیته‌های مردمی یمن از همان آغاز تجاوز عربستان به این کشور آغاز شد و نیروهای یمنی همواره پایگاه‌های نظامی سعودی در مرزها و مواضع ائتلاف در داخل را هدف موشک‌های خود قرار می‌دهند.

21 آذر؛ دولت مستعفی یمن و حوثی‌ها رسیدن به توافق آتش بس را اعلام کردند تا فضای مناسب برای برگزاری مذاکرات صلح در ژنو ایجاد شود. با این حال طی حملات ائتلاف در دوره‌ای که آاتش بس اعلام شده بود ده‌ها یمنی کشته و زخمی شدند.

24 آذر؛ مذاکرات صلح ژنو 2 در سوئیس میان هیات دولت مستعفی با هیات مشترک جنبش انصارالله یمن و نمایندگان علی عبدالله صالح آغاز شد. این مذاکرات پس از چند روز بدون دستیابی به نتیجه مشخص و پیشرفت خاصی پایان یافت. پس از این نشست طرفین تعدادی از اسرای خود را با هم مبادله کردند.

یمن در سال 2015 شاهد جنگ، خونریزی، بمباران، کمبود مواد غذائی، سوخت، دارو و در کل بحران و فاجعه‌ای بود که هزاران قربانی گرفت و در صورت متوقف نشدن جنگ یمنی‌های بیشتری را نیز به کام مرگ می‌کشد. در این سال یمن به عنوان فقیرترین کشور جهان عرب به جرگه کشورهای شاهد بحران و جنگ مانند عراق و سوریه پیوست و این بحران راه را برای نفوذ و گسترش گروه‌های تروریستی همچون القاعده و داعش هموار کرد.

تمام امید یمنی‌ها در این مدت به آتش بس‌های چند روزه‌ای بود که هرچند وقت یک بار در این کشور برقرار می‌شد. کسری بودجه شدید عربستان و نیز تلفاتی که به نیروهای متجاوز عربی وارد شده از یک سو و تمایل انصارالله برای پایان دادن به درگیری‌های نظامی در مقابل به دست آوردن امتیازات سیاسی از سوی دیگر، نوید بخش این است که سال جدید شاهد پایان درگیری‌ها در این کشور باشیم.

http://jomhourieslami.net/?newsid=75631

ش.د9405088