ضرورت دستیابی به الگو برای انقلاب اسلامی

گروه اجتماعي - نشست هم‌اندیشی «پیشرفت اسلامی ایرانی؛ نقشه راه تمدن نوین اسلامی» طی روزهای دوم و سوم اردیبهشت‌ماه به همت جمعی از مؤسسات فعال در حوزه الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در آستان قدس رضوی برگزار شد. به گزارش «وطن امروز» حجت‌الاسلام رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در این نشست با اشاره به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، بیان داشت: دستیابی به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برای انقلاب اسلامی امری حیاتی محسوب می‌شود، یعنی تداوم انقلاب و تحقق رسالت الهی و تاریخی انقلاب جز با جاری ‌کردن احکام و ارزش‌های مترقی اسلام در جامعه و شکل‌گیری پیشرفت اسلامی ممکن نیست. حقیقتی که باید به آن توجه و سعی در غفلت‌زدایی از آن داشته باشیم، امکان رسیدن به الگویی است که بتواند با الگوهای پیشرفت غربی رقابت کند.

به گفته وی، نفس اینکه انقلاب اسلامی به شرایطی برسد که بتواند از لزوم الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت صحبت کند، به این معناست که دستگاه اسلامی قابلیت ورود به این صحنه خطیر را دارد، بنابراین نباید حضور را ساده کرد، بلکه در لفظ تقلیل آن دارای یکسری بایدها و نبایدهای اخلاقی و شرعی هستیم. دبیر علمی این نشست با تاکید بر اینکه الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت یکی از عالی‌ترین جلوه‌های سیستم تعالیم اسلامی است، افزود: این سیستم تعالی اسلامی جز با کار همه‌جانبه و پیچیده اجتهادی محقق نمی‌شود. اگر اجتهاد در اسلام و تشیع را قوه محرکه در نظر بگیریم، این قوه محرکه باید نقش خود را در اینجا به صورت حداکثری انجام دهد. برخی این تصور را دارند که اگر خارج از فرآیند اشتغال، به یک چنین الگویی برسیم، می‌توان این موضوع را از حوزه‌ها و مسیر استنباط جدا کرد اما این تفکرغلطی بوده که آثار آن را در برخی محصولات تولید شده مشاهده می‌کنیم.

سؤالات کلیدی نقشه راه

در ادامه علیرضا علی‌احمدی، رئیس دانشکده مهندسی پیشرفت دانشگاه علم و صنعت‌ ایران نیز طی سخنانی به تبیین ابعاد الگوی پیشرفت اسلامی- ایرانی مبتنی بر سوالات کلیدی و نقشه راه طراحی و دستیابی به آن پرداخت.

وی با اشاره به چیستی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت و اهداف و دستاوردهای آن بیان داشت: الگوی پیشرفت مجموعه‌ای از اصول، ارزش‌ها، قواعد، سازوکارها، تدابیر، فرآیندها، ساختارها، نهادها، نیروی انسانی و منابعی است که‌ ایجاد تحول و پیشرفت در جمهوری اسلامی‌ایران در جهت تحقق جامعه اسلامی را طراحی، سازماندهی و پیاده‌سازی و رهبری کرده و جامعه مورد نظر را محقق می‌کند.

علی‌احمدی پیش‌نویس قانون اساسی جدید، چشم‌انداز آرمانی و چشم‌انداز مطلوب ‌ایران ۱۴۲۴، نظریه‌های مبنایی برای اعمال حاکمیت اسلام در عصر حاضر و معماری و پیکربندی نظام اعمال حاکمیت اسلامی را از جمله دستاوردهای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برشمرد و افزود: تعیین نقش و روابط حقوقی دولت، مردم و بخش‌های خصوصی، عمومی و تعاونی در آن، ارکان جهت‌ساز برنامه‌ها با افق بلندمدت و راهبردهای تحول اساسی برای اعمال حاکمیت عادلانه و اثربخش برای پیشرفت کشور نیز از دیگر دستاوردهای الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت است.

الگوی حرکتی زیربنایی برای تحقق تمدن اسلامی

همچنین حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند، دبیر هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی قم درباره ضرورت نقشه راه دستیابی به الگوی پیشرفت، اظهار داشت: دستیابی به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، حرکتی زیربنایی، عظیم و تأثیرگذار در نیل به تمدنی است که ظرف تحقق آرمان‌های اسلامی قرار می‌گیرد. گستردگی و تنوع عرصه‌هایی که الگوی پیشرفت باید آنها را سامان دهد و نیز مراقبت بر در نغلتیدن به الگوهای توسعه غربی ایجاب می‌کند تا قبل از پرداختن به الگوی پیشرفت، «نقشه راه دستیابی به الگو» مورد دقت قرار گیرد.

وی با اشاره «الگوی تدوین نقشه راه» افزود: این الگو مشخص می‌کند نقشه راه از چه ارکان و اجزایی تشکیل یافته و چگونه به هم ارتباط می‌یابند. جامعیت، انسجام، اعتبار و اسلامیت «روش‌شناسی»، «نقشه» و «الگوی پیشرفت» پیشنهادی بر این امر متوقف است. از این رو می‌توان آن را راهنمای برنامه‌ریزی و سازماندهی حرکت از آغاز تا انجام دانست.

الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت فرآیندی تکاملی است

مرتضی فیروزآبادی، مدیر شبکه کانون‌های تفکر ایران نیز در این نشست با اشاره به مأموریت‌های این کانون، گفت: حمایت از ایجاد و شبکه‌سازی کانون‌های تفکر، کادرسازی و جریان‌سازی در حوزه فناوری، صنعت، اقتصاد و تصمیم‌سازی و کمک به فرآیندهای تصمیم‌گیری در کشور از جمله مأموریت‌های شبکه کانون‌های تفکر ایران است.

وی با بیان اینکه 2 نگاه نسبت به الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت وجود دارد، یادآور شد: یک نگاه معتقد است تدوین الگو باید با تمام جزئیات یا به دست آمدن الگو در فرآیند تدریجی و به‌کارگیری و اصلاح آن باشد. فیروزآبادی با اشاره به این مطلب که الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت یک فرآیند تکاملی است، تصریح کرد: این الگو حاصل طراحی براساس داشته‌های فعلی، اجرا و بازخورد آن است. در بعد فکری، نظری یا بینشی معتقدیم داشته‌های فعلی کشور بسیار ارزشمند است. همچنین حجت‌الاسلام سیدحسین میرمعزی، عضو شورای راهبردی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در ادامه با اشاره به الگو اسلامی- ایرانی پیشرفت، عنوان کرد: نخستین قدم جهت طراحی الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، تدوین نظام مسائل الگو بوده که فرآیند تدوین آن از فلسفه الگو شروع، به نظریه اسلامی پیشرفت و الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، سپس به نقشه راه اجرا و نقشه راه پایش منتهی می‌شود.

فلسفه الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت از نوع فلسفه‌های مضاف به امور و نه علوم است که با نگاه فرانگر عقلانی به توضیح مباحث کلی پیرامون این الگو می‌پردازد، البته باید به این نکته توجه داشت که هر مساله نیز خود می‌تواند موضوعی برای انشقاق مسائل دیگر باشد. حجت‌الاسلام میرمعزی در قسمت چیستی به تعریف، امکان و گستره پرداخت و افزود: تعریف در بردارنده مباحثی چون مفهوم اجزا، تمایزات و مفهوم کل الگو بوده که در ضمن آن زمینه‌های پیدایش و پیشینه نیز بررسی می‌شود، گستره نیز شامل عرصه، گونه و سطوح می‌شود. در بخش چرایی به موضوعاتی چون اهداف، ضرورت و کارکرد الگو پرداخته‌ایم. به خاطر اهمیت مبانی در بخشی جداگانه با دیدی رتبی مبانی خداشناختی، هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی الگو دیده شده است. در بخش چگونگی نیز موضوعاتی چون روش‌شناسی و مناسبات مورد بررسی قرار می‌گیرد.

احساس عقب‌ماندگی نسبت به غرب

در ادامه این نشست عطاءالله رفیعی‌آتانی، معاون مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا به تبیین رویکردهای گوناگون ایرانی از اواخر دوره قاجار پرداخت و گفت: احساس عقب‌ماندگی نسبت به غرب، احساس عقب‌ماندگی و تأخر تاریخی، اصالت و ریشه‌داری تاریخی ایرانیان، آموزه‌های دینی، رویکرد مثبت به تجربه غربی توسعه در ذیل مفهوم ترقی، رویکرد مثبت به چارچوب نظری مارکسیستی در ذیل مفاهیم انقلاب و تکامل، رویکرد ملی با تلاش برای بازتولید ایران قبل از اسلام و رویکرد دینی با 2 جلوه اساسی، رویکردهای گوناگون ایرانی به حساب می‌آید.

این استاد دانشگاه علم و صنعت در ادامه سخنانش نظریه اسلامی پیشرفت را اینگونه تعریف کرد و بیان داشت: نظریه مجموعه‌ای از مفاهیم و قضایایی است که در یک سیستم قیاسی به هدف تبیین، پیش‌بینی و تجویز ارتباطات جنبه‌های معینی از جهان، سازماندهی شده است؛ اسلامی‌ بودن نیز اسلامی به مثابه خصوصیت موضوع، به مثابه غایت، به مثابه خصوصیت‌ نظریه‌پرداز و به مثابه خصوصیت نظریه (مبنای این پژوهش) است. ماهیت پیشرفت یا توسعه با هر تعریفی، بر حرکت، تغییر و تحول جهت‌دار زندگی فردی و اجتماعی انسان استوار است. رفیعی با بیان اینکه هرعلمی موضوعش را از فلسفه و تفکری فلسفی می‌گیرد؛ فلسفه به معنای معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی را نخستین گام در نظریه‌پردازی برشمرد و یادآور شد: پس از تعیین موضوع، فروض بنیادی و روش نظریه‌پردازی مشخص می‌شود؛ نظریه‌ای که مبتنی بر فروض بنیادی است می‌تواند به نظریه بنیادی بینجامد.

پس از تولید نظریات بنیادی، این نظریات با استفاده از فروض ساده‌سازی به نظریات کاربردی تبدیل شده و نظریات کاربردی نیز با استفاده از فروض عملیاتی (حقایق مشاهده شده) به ارائه مدل (ریاضیاتی، محاسباتی و مفهومی) منجر می‌شود که پس از انجام این مراحل، انتظار می‌رود این مدل، واقعیت را تبیین، پیش‌بینی و طراحی کند.

رفیعی در جمع‌بندی سخنانش در تعریف نظریه اسلامی پیشرفت تصریح کرد: نظریه اسلامی پیشرفت، یک نظریه‌ برآمده از فروض بنیادی اسلامی است که در قالب مجموعه‌ای‌ از مفاهیم و گزاره‌های به هم مرتبط بر آمده از خصوصیات فرد و جامعه‌ انسانی، به نحو قیاسی ماهیت و واقعیت پیشرفت را تبیین و پیش‌بینی می‌کند و برای مدیریت آن تجویز و توصیه نیز خواهد داشت.

http://www.vatanemrooz.ir/newspaper/page/1865/4/156409/0

ش.د9500553