سفري براي پايان رابطه‌هاي تشريفاتي

(روزنام اعتماد – 1394/11/05 – شماره 3449 – صفحه 10)

حسن روحاني راهي رم، واتيكان و پاريس شد

تور معوقه اروپايي آقاي رييس‌جمهور از امروز و از مقصد ايتاليا آغاز خواهد شد. حسن روحاني در قالب نخستين سفر به اروپا از زمان تكيه بر كرسي رياست دولت يازدهم به ايتاليا، واتيكان و البته فرانسه خواهد رفت. اين سفر نخستين‌هاي بسياري را به خود اختصاص داده است: نخستين سفر اروپايي رييس دولت يازدهم، نخستين سفر رييس‌جمهور ايران به قاره سبز براي ديدارهاي دوجانبه در يك دهه گذشته، نخستين سفر رييس‌جمهور ايران به خارج از مرزهاي كشور پس از ورود ايران و ١+٥ به فاز اجرا. قاره سبز در روزهايي ميزبان رييس‌جمهور ايران است كه پيش از اين قرار بود اين سفر در روز ٢٨ آبان ماه جامه عمل بپوشد كه مصادف شد با حمله تروريستي بي‌سابقه در قلب فرانسه و برقرار شدن شرايط امنيتي شديد و بي‌سابقه در سرتاسر قاره سبز.

حالا حسن روحاني يك ماه و‌نيم پس از آن تاريخ اعلام شده و در حالي كه رم، واتيكان و پاريس خود را در آن مقطع براي پذيرايي از رييس‌جمهور ايران مهيا كرده بودند در روزهاي اطمينان يافتن جامعه جهاني به اجراي برنامه جامع اقدام مشترك بار سفر بسته است. حسن روحاني كه با شعار اعتدال گرايي در رابطه با شرق و غرب به رياست دولت يازدهم رسيده بود در دو سال گذشته به امريكا، چين، تركيه، افغانستان، روسيه و برخي كشورهاي آسيايي به كرات سفر كرده است اما گويا براي سفر به اروپا يك مقدمه لازم بود و آن هم حصول توافق هسته‌اي ميان ايران و شش كشور روبه‌روي آن بود. پيش از اين نيز در سال ٢٠١٥ حسن روحاني براي شركت در اجلاس داووس راهي اروپا شده بود اما در داووس ٢٠١٦ اين‌بار محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران به عنوان نماينده كشورمان حاضر شد تا نخستين حضور روحاني در اروپا هم در دو سال گذشته و هم در نخستين ماه سال نو ميلادي، حضوري براي ديدارهاي دوجانبه و سرنوشت ساز در روابط باشد.

حسن روحاني امروز صبح پنجم بهمن ماه در راس هياتي بلندپايه براي ديدار با نخست‌وزير و رييس‌جمهور ايتاليا به رم مي‌رسد. حضوري كه به دعوت همتاي ايتاليايي رييس‌جمهور صورت گرفته است. ناگفته پيداست كه حضور روحاني در پايتخت‌هاي اروپايي تنها براي رايزني‌هاي سياسي نيست بلكه بخش اعظمي از ديدارها و حتي سوژه‌هاي مورد بحث در رايزني‌هاي سياسي هم رابطه اقتصادي ايران با قاره سبز است. بر همين اساس روحاني در مدت زمان حضور در رم هم ملاقات‌هايي با رييس‌جمهور، نخست‌وزير و ساير مقامات بلندپايه ايتاليا خواهد داشت و هم با تعدادي از سرمايه‌گذران و صاحبان صنايع بزرگ ايتاليا ديدار خواهد كرد.

سفر روحاني به اروپا پس از توافق هسته‌اي به معناي بازگشت ايران به صحنه سياست و اقتصاد بين‌الملل پس از دفع اتهام‌هاي امنيتي به بهانه برنامه هسته‌اي است. ايران اندك اندك از پشت ابرهاي تحريم سياسي و اقتصادي كه در اين سال‌ها بر آسمان كشورمان تحميل شده بود بيرون مي‌آيد و در اين ميان اروپا جاي خاص خود را در دستگاه سياست خارجي دولت يازدهم دارد. پس از رم هم نوبت به واتيكان و شخص پاپ فرانسيس مي‌رسد كه در روزهاي بحران‌هاي مذهبي و دعواهاي ايدئولوژيك رييس‌جمهور روحاني ايران را ميزبان باشد. در واتيكان روحاني علاوه بر ديدار با پاپ با نخست وزير واتيكان هم ديدار و رايزني‌هايي خواهد داشت. مردي كه رسانه‌هاي غربي چون اينديپندنت از وي با عنوان سياستمداري كه زبان سياست را فهميده و با طمانينه سخن مي‌گويد ياد مي‌كنند در سفر به اروپا مي‌خواهد به جهان بگويد كه رييس‌جمهور كشوري مدرن و امن در قلب خاورميانه متشنج و ناامن است.

چند موضوع در راس دستوركارهاي روحاني در سفر به اروپا قرار گرفته است: تاكيد بر لزوم عبور از جنجال‌هاي هسته‌اي ساخته و پرداخته غرب با ورود ايران و ١+٥ به فاز اجرا، اطمينان بخشي به اروپا در خصوص وفاي به عهد ايران در قالب برجام، توضيح و تبيين سياست‌هاي ايران در منطقه، ضرورت مبارزه فراگير و همگاني با تروريسم و جريان‌هاي تكفيري، رايزني در خصوص پرونده سوريه و اما و اگرهاي اين پرونده. رييس‌جمهور چهارشنبه هفتم بهمن‌ماه، رم را به مقصد پاريس ترك مي‌كند. فرانسوي‌ها آخرين بار در سال ٢٠٠٥ و زماني كه سيد محمد خاتمي، رييس‌جمهور ايران بود ميزبان دولتمردان كشورمان بودند و اكنون پس از ١٠ سال دوباره مردي در جامه روحانيت از پله‌هاي اليزه بالامي رود تا شعار تعامل با تدبير ايران در سطح بين‌المللي را تكرار كند. خاتمي در آن روزها ابتدا به وين و سپس پاريس رفت و روحاني اين‌بار پس از يك دهه از رم راهي پايتخت فرانسه مي‌شود.

نخستين سفر سيدمحمد خاتمي به اروپا به سال ١٩٩٩ بازمي‌گردد كه وي به عنوان نخستين رييس‌جمهور ايران پس از انقلاب اسلامي ايران به قاره سبز رفت. در همان زمان هم خاتمي در واتيكان با پاپ وقت ژان پل دوم ديدار و رايزني‌هايي داشت. پس از استقبال رسمي از سوي رييس‌جمهور فرانسه و رايزني‌هاي روساي دولت‌هاي ايران و فرانسه‌ در اليزه، هيات‌هاي عاليرتبه دو كشور نيز مذاكراتي اقتصادي و سياسي را با هم تجربه خواهند كرد. ملاقات و گفت‌وگو با مديركل يونسكو، بازوي فرهنگي سازمان ملل متحد از ديگر برنامه‌هاي رييس‌جمهور در پاريس است. همچنين روحاني با تعدادي از سرمايه‌گذاران، مديران اقتصادي و صاحبان ارشد صنايع بزرگ فرانسه ديدار خواهد داشت. ملاقات‌هاي دوجانبه و چندجانبه، نشست و مصاحبه با سردبيران ارشد رسانه‌هاي اروپايي، ايتاليايي و فرانسوي، ديدار با نخبگان و انديشمندان، نشست مشترك با صاحبان صنايع و سرمايه‌گذاران از ساير برنامه‌هاي پيش‌بيني شده براي رييس‌جمهور در اين سفر چهار روزه است. پيش‌بيني مي‌شود كه اسناد متعددي براي همكاري‌هاي دوجانبه در عرصه‌هاي مختلف در اين سفر امضا شود.

واتيكان، ميزبان دو روحاني ديني

پس از سيدمحمد خاتمي، روحاني‌اي كه در روزهاي رياست‌جمهوري با رهبر كاتوليك‌هاي جهان ديدار كرد نوبت به حسن روحاني، رييس‌جمهور ديگري از ايران و باز هم در جامه روحانيت رسيده است كه اين‌بار با پاپ فرانسيس در واتيكان ديدار كند. ديدار روحاني با پاپ فرانسيس در قالب نخستين سفر وي به اروپا صورت مي‌گيرد و همين مساله بر اهميت اين ديدار هم افزوده است. هيچ منبع خبري از آنچه كه ممكن است در پشت درهاي بسته در واتيكان ميان دو روحاني ديني مطرح شود خبر ندارد اما به نظر مي‌رسد كه ديدار با رهبر كاتوليك‌هاي جهان براي رييس‌جمهوري كه شعار سياسي وي در روزهاي انتخابات اعتدال و تدبير بود از همين حيث هم قابل بررسي است. در روزهايي كه خاورميانه در تب اختلاف‌هاي فرقه‌اي مي‌سوزد و اسلام ستيزي به سنتي در جهان غرب بدل شده است ديدار دو روحاني مي‌تواند تقويت‌كننده شعار تعامل ميان مذاهب باشد. سفر برنامه‌ريزي شده روحاني به اروپا در ماه نوامبر به دليل حمله تروريستي به فرانسه برهم خورد و از پس آن اتفاق بود كه موج اسلام‌ستيزي در ميان كشورهاي اروپايي به نوعي روند صعودي خود را طي كرد. در ميان دستوركارهاي اقتصادي سفر روحاني به اروپا، سياسي‌ترين ديدار وي در واتيكان رخ خواهد داد. ديدار با پاپي كه در سال ٢٠١٥ در سخنراني خود در سازمان ملل و همچنين كنگره امريكا از توافق هسته‌اي با ايران استقبال كرده بود.

پاپ فرانسيس را همگان سياسي‌ترين پاپ حاضر در تاريخ معاصر واتيكان مي‌دانند و بر همين اساس ديدار روحاني با وي هم مي‌تواند تفاسير خاص خود را داشته باشد. در اين ميان واتيكان نيز از برنامه‌ريزي براي ديدار پاپ با روحاني اهداف خاص خود را دنبال مي‌كند. ٢٢ هزار مسيحي حاضر در ايران چشم به ديدار رييس‌جمهور خود با رهبر ديني خويش در واتيكان دوخته‌اند و پيش‌بيني مي‌شود كه در اين ديدار پاپ با روحاني در خصوص اين جمعيت هم گفت‌وگوهايي داشته باشد. البته تنها دغدغه مطرح شده در ديدار پاپ با روحاني به كاتوليك‌هايي كه در ايران زندگي مي‌كنند مختصر نخواهد شد. ايران در منطقه‌اي از منظر جغرافيايي قرار گرفته است كه قريب به سه ميليون كاتوليك را در خود جاي داده است و واتيكان در تب سياسي و امنيتي خاورميانه اين روزها نگران جان و آزادي مذهبي هواداران خود در خاورميانه است. ديدار با رهبري از خاورميانه مي‌تواند نشان‌دهنده نگراني پاپ از اوضاع جاري در اين منطقه باشد.

سفر در روزهاي بدون تحريم هسته‌اي

سفر روحاني به تعويق افتاد تا وي از روزهاي پساتوافق در روزهاي پسا تحريم به اروپا سفر كند. قريب به دو هفته پيش بود كه ايران و ١+٥ عملا با اتمام اجراي تعهدهاي ايران در سايه برجام، به روزهاي پس از روز اجرا وارد شدند. روزهايي كه در آنها از تحريم‌هاي هسته‌اي ايران خبري نيست و جهان مي‌تواند به سرمايه‌گذاري ايمن در ايران فكر كند. بر همين اساس شايد تحليل‌هاي اقتصادي از سفر روحاني به اروپا در اين مقطع بيشتر از برداشت‌هاي سياسي آن باشد. انتخاب فرانسه و ايتاليا به عنوان نخستين مقاصد چندان هم از بعد اقتصادي تعجب آور نيست. پيش از آنكه تحريم‌هاي اقتصادي و به تبع آن اما و اگرهاي سياسي رابطه با ايران بيشتر شود يعني چيزي در حدود سال ٢٠١٢ميلادي، اين دو كشور مهم‌ترين شركاي اقتصادي ايراني بودند كه هم در گاز و هم در نفت دست بالارا در بازارهاي انرژي دارد.

هر دو اين كشورها هم از فرداي ١٤ جولاي كه توافق هسته‌اي ميان ايران و ١+٥ به دست آمد عزم خود را براي بازگشت به روزهاي خوب گذشته در دوستي با ايران به تصوير كشيدند. اين تنها دو كشور فرانسه و ايتاليا نيستند كه در دو سال گذشته از دولت روحاني مترصد فرصت توافق هسته‌اي بودند تا بتوانند به بازارهاي ايران بازگردند بلكه پس از به دست آمدن برجام روساي بزرگ‌ترين نهادهاي اقتصادي در كشورهاي اروپايي و همچنين شركت‌هاي وابسته به نهادهاي دولتي اين كشورها يك به يك به ايران سفر كرده‌اند. وزراي امور خارجه فرانسه و ايتاليا در زمره نخستين روساي دستگاه‌هاي ديپلماسي كشورهايي بودند كه از ماه جولاي تاكنون از بليت‌هاي رزرو شده خود به مقصد ايران استفاده كرده‌اند.

اقتصاد ايران و ايتاليا در حال حاضر براي بازگشت به روزهاي اوج خود پيش از تشديد تحريم‌ها در سال ٢٠١٢ مشتاق هستند. معاون وزير توسعه اقتصادي ايتاليا در ماه نوامبر در راس هياتي كه نمايندگاني از ١٧٨ كمپاني و ١٢ گروه بانكي در آن حضور داشتند به تهران آمد. سفر روحاني به فرانسه هم مي‌تواند خبر خوبي براي صنعت خودروسازي اين كشور باشد هرچند كه در بازار روزهاي بدون تحريم، رقبايي از آلمان، چين، ژاپن و كره‌جنوبي هم در برابر كمپاني‌هاي فرانسوي قد علم كرده‌اند. مجيد روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزارت امور خارجه در خصوص رابطه اقتصادي ايران و اروپا در روزهاي پسابرجام به «اعتماد» مي‌گويد: برجام مي‌تواند زمينه تعاملات اقتصادي بين ايران و اروپا را گسترش دهد. ايران ظرفيت بسيار بالايي براي كار اقتصادي با دنيا دارد. سرزمين پهناور و غني، جمعيت جوان و با‌استعداد و تحصيلكرده، موقعيت استراتژيك و كشوري با ثبات: همه اينها عواملي است كه انگيزه بسيار بالايي به طرف‌هاي تجاري ما براي فعاليت‌هاي اقتصادي با ايران مي‌دهد. روانچي با اشاره به اينكه ايران در برخي حوزه‌ها نياز به سرمايه‌گذاري خارجي دارد كه حتما بايد با انتقال فناوري همراه باشد، مي‌گويد: وضعيت اقتصادي امروز ايران با سال‌هاي قبل متفاوت است.

ما اكنون نمي‌خواهيم صرفا وارد‌كننده كالاهاي خارجي به ويژه كالاهاي مصرفي باشيم. لذا تاكيد داريم كه در كنار سرمايه‌گذاري خارجي بايد فناوري‌هاي جديد نيز به كشور وارد شود. نكته ديگر مشاركت شركت‌هاي خارجي با شركت‌هاي داخلي در توليد محصولاتي است كه قابليت صادرات به كشورهاي ديگر را نيز دارد. به عبارت ديگر ما اين توانايي را در شركت‌هاي خود مي‌بينيم كه با مشاركت شركت‌هاي خارجي محصولات با كيفيت بالا توليد كنند تا قابل رقابت در سطح جهاني باشد. همه اينها زمينه‌هاي كار اقتصادي بيشتر بين ايران و اروپا است كه در نتيجه آن هر دو‌طرف از اين نوع تعامل بهره‌مند خواهند شد. روانچي با تاكيد بر اينكه نبايد از روزهاي پسابرجام انتظار معجزه اقتصادي داشته باشيم و بايد به سر و‌سامان دادن به اقتصاد خود از داخل فكر كنيم مي‌گويد: چنانچه اقتصاد ما سرحال بوده و از بنيه داخلي قوي برخوردار باشد، همان‌گونه كه از آن به عنوان اقتصاد مقاومتي ياد مي‌شود، عنصر روابط اقتصادي خارجي مي‌تواند كمك‌كننده باشد در غير اين صورت چنانچه پايه‌هاي اقتصادي كشور از داخل مستحكم نباشد نمي‌توان اميد داشت كه همكاري اقتصادي با ديگر كشورها تاثير چنداني بر بهبود وضعيت اقتصادي كشور داشته باشد.

رابطه با ايران بدون ترس از آمريكا

حسن روحاني در حالي به عنوان نخستين رييس‌جمهور ايران در يك دهه گذشته به اروپا سفر مي‌كند كه فضاي سياسي حاكم بر رابطه تهران و غرب پس از توافق هسته‌اي كاملا تغيير كرده است. مجيد تخت‌روانچي، معاون اروپا و امريكاي وزارت امور خارجه پيش از اين در خصوص رابطه ميان ايران و اروپا در روزهاي پسابرجام به «اعتماد» گفته بود: بعد از برجام روابط ايران و اروپا در آستانه ورود به مرحله جديدي است. اين روابط بر مبناي احترام متقابل و از موضع برابر و عدم دخالت در امور يكديگر شكل مي‌گيرد. در طول سال‌هايي كه تحريم‌هاي ظالمانه و غيرقانوني عليه كشورمان وضع شد لطمات زيادي به روابط تجاري و بازرگاني دو طرف وارد شد. در حقيقت امريكا سردمدار تحميل اين تحريم‌ها بود و اروپايي‌ها نيز خواسته يا ناخواسته به آن پيوستند و عمدتا اين اروپا بود كه از اعمال تحريم‌ها ضربه ديد زيرا امريكا كه عملا رابطه تجاري با ايران نداشت.

سوريه بي‌شك يكي از پرونده‌هاي مهمي است كه در رايزني‌هاي سياسي روحاني با همتاهاي فرانسوي و ايتاليايي بخش قابل توجهي را به خود اختصاص خواهد داد. در حال حاضر وضعيت سوريه، ناامني‌ها در عراق، بي‌ثباتي‌هاي سياسي در منطقه، بحران سياسي در يمن، گسترش دامنه فعاليت داعش و تنش‌هاي ميان بازيگران منطقه‌اي هركدام از دغدغه‌هاي منطقه‌اي خارج و به دغدغه‌هاي فرامنطقه‌اي و بين‌المللي بدل شده است. در روزهاي پسابرجام و در حالي كه ايران و غرب اصلي‌ترين اختلاف خود را به حاشيه رانده و مراحل اجراي راهكار حل و فصل آن را هم آغاز كرده‌اند، اروپا به ايران به عنوان بازيگري كه مي‌تواند در اين مسير ايفاي نقش كند، نگاه مي‌كند. روانچي با اشاره به اينكه روابط ايران و اروپا در دوران پسابرجام منحصر به حوزه اقتصادي نيست بلكه دو طرف علاقه‌مندند در حوزه‌هاي ديگر دوجانبه نيز گسترده‌تر كار كنند، مي‌گويد: همكاري‌هاي ايران و اروپا در حوزه مسائل منطقه‌اي نيز از زمينه‌هاي مهم همكاري دو طرف است.

الان همه بازيگران مهم بين‌المللي اذعان دارند كه ايران بخشي از راه‌حل معضلات منطقه‌اي است و بدون ايران نمي‌توان راه‌حل عملي و با‌دوام براي اين معضلات يافت. همان‌هايي كه قبلا ايران را به عنوان بخشي از مشكلات منطقه‌اي معرفي مي‌كردند اكنون اصرار دارند كه ايران نقش خود را در يافتن راه‌حل‌ها ايفا كند. سفر رييس‌جمهور محترم به اروپا فرصت مغتنمي براي دو طرف است تا با انجام گفت‌وگوهاي محتوايي و دقيق درباره همه اين موضوعات تبادل نظر كرده و به راه‌حل‌هاي عملي برسيم. مسائل مورد علاقه طرفين آنقدر زياد و متنوع است كه بايد از كوچك‌ترين فرصت براي تبادل‌نظر استفاده كرد. لذا ما به دنبال گفت‌وگو‌هاي تشريفاتي نيستيم و هر دو طرف اعتقاد دارند كه بايد از فرصت‌ها براي تعميق روابط در همه زمينه بهره جست.

روحاني در روزهايي به اروپا سفر مي‌كند كه تندروهاي امريكايي، لابي‌هاي صهيونيستي و برخي همراهان منطقه‌اي آنها تمام تلاش خود را براي تخريب برجام از طريق وضع تحريم‌هاي غيرهسته‌اي بي‌شمار و همچنين سدسازي‌هاي منطقه‌اي در برابر ايران آغاز كرده‌اند. عمر برنامه جامع اقدام مشترك ١٠ سال تعيين شده است و به نظر مي‌رسد آنچه حيات اين برنامه را تضمين مي‌كند رابطه خوب، معقول و دو طرف برد ايران با تروييكاي اروپايي، چين و روسيه در يك دهه آتي است. در شرايطي كه ايران رابطه حسنه سياسي و پيوندهاي اقتصادي محكم با پنج كشور حاضر در اين مذاكرات داشته باشد براي دولت آتي امريكا و تندروهاي اين كشور زيرپاگذاشتن برجام كه تعهدي بين‌المللي و در سايه شوراي امنيت به حساب مي‌آيد آسان نخواهد بود.

http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=35898

ش.د9405438