خودزني آل‌خليفه

(روزنامه اعتماد ـ 1395/04/02 ـ شماره 3558 ـ صفحه 11)

وزارت كشور بحرين گمان مي‌كرد با صدور اين بيانيه كار تمام است. بيانيه‌اي چندخطي كه در آن شيخ به اقدام‌هاي فتنه‌گرايانه متهم شده بود اما اين انتشار بيانيه دولتي بود كه جرقه فتنه را زد. شيعيان از نخستين ساعات انتشار حكم، كفن بر تن كردند و مقابل منزل شيخ بر زمين نشستند. چندكشور انگشت شمار منطقه‌اي كه چشم به دهان آل‌سعود در هر بيانيه و حركتي هستند مهر تاييد بر اقدام دولت سعودي نشانده‌اند اما اقدام آل‌خليفه حتي صاحبان ناوگان پنجم مستقر در بحرين را هم شوكه كرده است. نهادهاي حقوق بشري كه در چندهفته گذشته چشم خود را بر اقدام‌هاي سركوبگرانه آل‌خليفه در توقف ممنوعيت تنها اپوزيسيون فعال در بحرين بسته بودند، اين‌بار با چنان نقض فاحش حقوق مدني روبه‌رو شدند كه اندكي رساتر اعتراض كردند. امريكايي‌ها كه در پنج سال گذشته ترجيح دادند درخواست‌ها براي اصلاحات در سوريه و يمن را انقلاب بخوانند اما خيزش‌هاي بحرين را به كنج بي‌توجهي خود پرتاب كنند نيز مي‌گويند كه حركت آل‌خليفه منجر به تنش بيشتر خواهد شد.

شهرك الدراز، محل سكونت شيخ عيسي قاسم از نخستين ساعات اعلام حكم وزارت كشور، حالت طبيعي و آرام خود را از دست داد. شب دوشنبه با افزوده شدن بر تعداد معترضان شيعه، شعار‌الله اكبر نيز به‌طور مداوم از بلندگوهاي مسجد پخش مي‌شد. ساعاتي پس از آغاز تجمع، شيخ عيسي قاسم نيز از منزل خود بيرون آمد و در جمع هوادارانش فرياد كشيد: «‌الله اكبر، هيهات من الذله.» مجيد مشغل، رييس شوراي علماي بحرين در جمع معترضان گفت: اين عباي من است كه مي‌توانيد به عنوان كفن به خانواده‌ام تحويل دهيد. ما زندگي در كشوري را كه شيخ عيسي قاسم در آن نباشد، نمي‌خواهيم. همزمان با اين تجمع در مقابل منزل شيخ و گسترده‌تر شدن دامنه آن به خيابان‌هاي اطراف، هلي كوپترهاي آل‌خليفه حدود پنج ساعت بر فراز منطقه به پرواز درآمدند.

اعلام حمايت عربستان، امارات و مصر از حكم عليه آيت‌الله

وزارت امور خارجه مصر اقدام بحرين را حركتي در راستاي عمل به مسووليت‌هايش در قبال شهروندان خود و حفظ حاكميت كشور دانست. در بيانيه قاهره، شيخ عيسي به درهم آميختن فعاليت‌هاي ديني و سياسي متهم شده است. تلاش براي برافروختن آتش طايفه‌گرايي سياسي هم عنوان اتهامي است كه آل‌خليفه به رهبر معنوي جمعيتي زده است كه در پنج سال گذشته تنها به بيان اعتراض‌ها و انتقادهاي خود با توسل به مسالمت‌آميزترين وجه روي آورده بودند.

امارات كشوري كه به كرشمه عربستان سعودي، سطح رابطه خود با تهران را به دليل تنش در رابطه ايران با يك كشور ديگر كاهش داد نيز با توييت وزير مشاور در امور خارجه اين كشور در خصوص اتفاقات بحرين، موضع خود در خصوص اين حكم را مشخص كرد. انور قرقاش در توييتر نوشت: تا كي بايد صبر كرد تا برخي كشورها تحريك به خشونت كنند و به وحدت ملي و همبستگي مذهبي اخلال وارد كنند؟ به نظر ما تصميم دولت بحرين براي لغو تابعيت عيسي قاسم در اين راستاست.

عربستان كه نقش پدرخوانده بحرين در تمام رخدادهاي منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي را بازي مي‌كند و در عمده موارد هم رژيم آل‌خليفه تنها نسخه‌هاي صادر شده از سوي آل‌سعود را امضا مي‌كند، اين‌بار هم براي منامه سنگ تمام گذاشت و حمايت خود از تمامي اقدامات حقوقي و قضايي كه بحرين در سركوب شهروندانش اتخاذ مي‌كند را اعلام كرد.

دري كه به روي اصلاحات بسته شد

حقوق بشر واژه مانوسي براي اكثريت شيعه سركوب شده در بحرين نيست كه اگر بود جواب ٥ سال سركوب بي‌امان الوفاقي‌ها سكوت مجامع به اسم حامي حقوق بشر در سطح بين‌المللي نبود. با اينهمه روز گذشته ديده‌بان حقوق بشر در بيانيه‌اي اعلام كرد كه سلب تابعيت آيت‌الله عيسي قاسم، رهبر شيعيان بحرين اين كشور را با روزهايي سخت مواجه خواهد كرد. مقامات بحرين درها را به روي اصلاح سياسي مي‌بندند و در عين حال آتش خشم مخالفان را برمي‌افروزند. اقدامات مقامات بحرين از جمله سلب تابعيت عيسي قاسم بايد با تبعات و عواقبي روبه‌رو شود نه اينكه فقط نسبت به اين اقدامات ابراز نگراني كرد.

نگرانيم كه آيت‌الله فرصت پاسخگويي نيافت

امريكا مي‌گويد از اقدام آل‌خليفه شوكه شده است اما حقيقت اين است كه روندي كه دولت مركزي در بحرين با توقف فعاليت‌هاي الوفاق از ١٠ روز پيش آغاز كرده بود بايد به چنين نتيجه غيرقابل باوري منتج مي‌شد. جان كربي، سخنگوي وزارت خارجه امريكا مسووليت اعلام موضع واشنگتن را در اين خصوص بر عهده گرفت. اعلام موضعي كه شايد چندان هم مورد انتظار بحرين و عربستان نبود. به گفته منابع مطلع، منامه پيش از اين نيز از سوي امريكايي‌ها براي توقف پاره‌اي از اقدام‌هاي خشونت‌آميز و رويكردهاي تند عليه شيعيان تحت فشار قرار گرفته بود. در بيانيه وزارت امور خارجه امريكا آمده است: ما همچنان نسبت به سلب تابعيت شهروندان بحريني به شكل «ظالمانه» و عواقبي كه به دنبال خواهد داشت و خطرناك بودن احتمال بدون تابعيت ماندن اين افراد شديدا نگرانيم. نگراني ما زماني بيشتر شد كه شنيديم آيت‌الله عيسي قاسم قبل از اينكه تابعيتش سلب شود قادر نبوده به اتهاماتي كه به وي وارد كرده‌اند، پاسخ بدهد يا از طريق يك روند قانوني اعتراض كند. ما اين پرونده را از نزديك پيگيري مي‌كنيم و از تمامي طرف‌ها مي‌خواهيم در برخورد با اين پرونده خويشتندار باشند. ما همچنين نگرانيم كه اين اقدامات به منحرف شدن بحريني‌ها از مسير اصلاح و آشتي بينجامد. راهي كه رهبران بحريني با حكمت در پيش گرفته بودند بهترين وسيله براي تقويت امنيت بحرين و برآوردن خواسته‌هاي شهروندان بود.

سخنگوي دفتر حقوق بشر سازمان ملل نيز در اين باره گفت: اقدام بحرين در لغو تابعيت آيت‌الله شيخ عيسي قاسم با قوانين بين‌المللي غيرقابل توجيه است. با توجه به اينكه نمي‌توان براي صدور اين حكم دليل آورد، اقدامي كاملا غيرقابل توجيه است. مقتدي صدر، رهبر جريان صدر عراق نيز تصميم مسوولان رژيم آل‌خليفه مبني بر سلب تابعيت آيت‌الله عيسي قاسم، بزرگ‌ترين مرجع شيعيان بحرين را «دامن زدن به طايفه‌گرايي بين‌المللي» خواند. رهبر جريان صدر عراق از انقلابي‌هاي بحرين نيز خواست كه به انقلاب خود ادامه دهند. وي از مردم عراق نيز خواست تا براي پشتيباني از مراجع‌شان در تمامي جهان به ويژه آيت‌الله عيسي قاسم در روز جمعه تظاهرات برگزار كنند. حزب‌الله لبنان، شوراي وحدت مسلمين پاكستان، رييس مركز حقوق بشر بحرين، جبهه اسلامي كار لبنان، جبهه كار بحرين و...

سوءاستفاده بحرين از مشكلات منطقه‌اي

انعكاس خبر لغو تابعيت شيخ عيسي قاسم در رسانه‌هاي بين‌المللي به خصوص امريكايي از نيويورك‌تايمز تا هافينگتون پست و واشنگتن پست همه با انتقاد از رويكرد آل‌خليفه و توصيه به امريكا براي اعمال فشار بر منامه همراه بوده است. تحليلگران مسائل منطقه مي‌گويند كه اقدام آل‌خليفه تنها يك نتيجه مشخص دارد: به راه افتادن تظاهرات احتمالا غيرقابل‌كنترل و آميخته به خشونت در بحرين آن‌هم در روزهايي كه نه منطقه و نه جهان تحمل يك آشوب ديگر در منطقه را ندارد. ايران، نخستين كشوري بود كه با بيانيه بي‌سابقه سردار سليماني به اين اقدام دولت بحرين واكنش نشان داد و در تمام تحليل‌ها هم گفته شده است كه اين اقدام بحرين، جرقه تنش بيشتر ميان ايران و عربستان را زده است. وزارت امور خارجه امريكا كه لغو تابعيت شيخ قاسم را به صراحت و با لحن بي‌سابقه‌اي محكوم كرده است مي‌گويد كه اين موضع به معناي ايستادن در كنار ايران در مساله بحرين نيست.

بحرين سال‌هاست كه ميزبان ناو پنجم امريكا در منطقه است و هرگونه تنش سياسي و خيزش فراگير خشونت‌آميز مي‌تواند منافع امنيتي امريكا در منطقه را به شديدترين شكل ممكن تهديد كند. در حالي كه اقدام‌هاي اخير بحرين در سركوب شيعيان با سكوت جامعه جهاني روبه‌رو شده بود و در بسياري از موارد هم نهادهاي حقوق بشري ترجيح داده بودند چشمان خود را بر اين حركات ببندند اما سلب تابعيت از شيخ عيسي مانند نورافكني بود كه تمام اقدام‌هاي پيشين آل‌خليفه را هم به چشم جهان آورد. دستگيري مجدد منتقد اصلي دولت كه از شيعيان است در كنار ممنوع‌الخروج كردن فعالاني كه قرار بود در نشست شوراي حقوق بشر در ژنو شركت كنند همه و همه در ٢٤ ساعت گذشته به دادخواست‌هايي عليه آل‌خليفه بدل شده‌اند. شيخ‌علي سلمان كه دبيركل الوفاق است نيز اخيرا به ٩ سال حبس محكوم شده است و البته كه وزارت كشور بحرين اعلام كرد كه هرگونه حضور رهبران مذهبي در اجتماعات و ان‌جي‌اوهاي سياسي ممنوع است. بي‌بي‌سي در تحليل سلسله اقدام‌هاي جديد بحرين در سركوب معترضان مي‌نويسد كه به نظر مي‌رسد آل‌خليفه دوست داشت پرونده اصلاحات سياسي در كشور را كه به قدرت گرفتن حداكثر شيعه هم منتهي مي‌شد، براي هميشه ببندد.

بي‌بي‌سي در اين خصوص مي‌نويسد: تحريم انتخابات پارلماني سال ٢٠١٤ از سوي الوفاق در اعتراض به ناچيز بودن اقدام‌هاي اصلاح‌طلبانه منجر به قطع حيات سياسي هرچند ناچيز اين حزب در بدنه داخلي بحرين شد. در آن زمان هم يك مقام انگليسي تاكيد كرده بود كه الوفاق با امتناع از ايفاي نقش در چارچوب سياسي موجود در حقيقت به اغما رفتن سياسي خود را پذيرفت. از سوي ديگر ظهور داعش در سوريه و عراق اين ذهنيت را به آل‌خليفه داد كه غرب و امريكا به كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج‌فارس و در راس آنها عربستان بيش از الوفاق نياز دارند. اعراب در ازاي همكاري‌هاي سياسي و نظامي خود با امريكا و اروپا از آنها مي‌خواهند كه در امور داخلي اين كشورها دخالتي نكنند. در خصوص بحرين انتقادهاي غرب از آل‌خليفه كاهش چشمگيري داشته است.

انفعال بس است، واشنگتن كاري بكند

هافينگتون‌پست در گزارشي در خصوص آنچه در بحرين رخ داد، مي‌نويسد: اينكه دقيقا چه چيزي پشت‌پرده خلق بحران جديد سياسي در بحرين بود سخت است اما در سه هفته گذشته بحرين گام‌هاي تنش‌آفرين بسياري برداشته است و به نظر مي‌رسد كه تمام اين گام‌ها براي تحريك مخالفان بوده است. سياست بحرين بسيار پرريسك است كه مي‌تواند به ترويج شديد بي‌ثباتي و به راه افتادن تظاهراتي كه حجم آن غيرقابل پيش‌بيني است، منتهي شود. اقدام‌هاي اخير بحرين توهيني به جامعه مدني و ضربه‌اي به روند اعتراض‌هاي مسالمت‌آميز در اين كشور بود. به نظر مي‌رسد كه ديگر متحدان قدرتمند و پروپاقرص منامه در واشنگتن و لندن نمي‌توانند ادعا كنند كه بحرين در مسير صحيح حركت مي‌كند يا اصلاحات دست و پاشكسته و ناچيز را نشانه پيشرفت در اين كشور بدانند. به نظر مي‌رسد كه تطويل مساله بحرين و خاموش شدن معترضان با تهديدهاي آل‌خليفه عملا جذابيت پرونده بحرين را براي غرب از بين برد. رژيم آل‌خليفه هم سر خود را با مشكلات اقتصادي و همچنين بالا و پايين‌هاي بهاي نفت گرم كرد. اما حقيقت اينجاست كه حكومت‌هاي توتاليتر به دنبال به دست گرفتن تمام قدرت هستند حتي اگر اين اقدام به ضرر خود آنها تمام شود.

گزارش‌هاي وزارت امور خارجه امريكا در خصوص اصلاحات مي‌تواند هر محتوايي داشته باشد اما حقيقت در صحنه آن چيزي است كه ما در سه هفته گذشته در بحرين شاهد آن بوديم. واشنگتن بايد چند سال پيش به بحريني‌ها مي‌گفت: كافي است. همان روزهايي كه جواب اعتراض‌هاي مسالمت‌آميز مردمي، لشكركشي با تانك‌ها بود. يك سال پيش امريكايي‌ها براي تشويق بحرين در‌راستاي آنچه پيشبرد اصلاحات مي‌خواندند ممنوعيت فروش سلاح به اين كشور را برداشتند. اقدامي كه ظاهرا مجوزي براي سركوب‌هاي بيشتر شيعيان بود. وضعيت در بحرين فوق‌العاده‌تر از آن است كه با بيانيه و ابراز نگراني حل شود. امريكا بايد سريعا كاري بكند و تحريم‌هاي تسليحاتي را دوباره اعمال كرده و در خصوص تبعات بيشتر هم هشدار دهد. سفارتخانه امريكا در بحرين بايد با هرآنچه از جامعه و نهاد مدني در اين كشور باقي مانده و كساني كه خارج از زندان‌هاي آل‌خليفه هستند، ديدار كند و استراتژي خود را براي آنها توضيح دهد. بايد به ايده‌هاي آنها گوش كند و مانع از اين شود كه دامنه بحران بسط و گسترش پيدا كند. دولت بحرين فكر مي‌كند كه مي‌تواند با حذف مخالفان و از ميان بردن جامعه مدني كنترل كامل امور را به دست بگيرد اما اين اقدام‌ها تاثير منفي خواهد داشت.

http://etemadnewspaper.ir/?News_Id=47040

ش.د9500982