جهش دیپلماسی و اقتصاد در «پسابرجام»

عملیاتی شدن «برجام» و لغو تحریم‌ها در 26دی ماه سال جاری پس از عبور ایران و کشورهای گروه 1+5 از گردنه چند مرحله‌ای اجرای توافق هسته ای، ورود کشورمان به دورانی تازه در حیات بین‌المللی را رقم زد. این در حالی بود که بعد از عبور موفقیت‌آمیز دولت یازدهم از فراز و نشیب مذاکرات هسته‌ای و غلبه بر بحران‌های مختلف داخلی و خارجی که به بن بست کشاندن رویکرد اعتدالی دولت را هدف قرار داده بود، بازیگران عرصه جهانی به رهبری غرب از نقطه تحریم و سیاست منزوی کردن ایران به ایستگاه لغو تحریم و مشارکت دادن آن در همکاری‌های بین‌المللی رسیدند.

نقطه‌ای که بلافاصله از زمان کلید خوردن اجرای برجام به لغو همه تحریم‌های گسترده یکجانبه و دوجانبه علیه ایران منتهی شد و از سرگیری رفت وآمد هیأت‌های بلندپایه سیاسی و اقتصادی کشورهای بزرگ جهان به تهران و همچنین سفر تاریخی رئیس جمهوری ایران به دو کشور مهم اروپا یعنی ایتالیا و فرانسه و امضای توافقنامه‌های رنگارنگ سیاسی و اقتصادی را رقم زد و زمینه را مهیای آن کرد تا مقام‌های دولت با درکی صحیح از مرحله حساسی که بعد از عملیاتی شدن توافق هسته‌ای به وجود آمده است، برای بهره بردن از ثمرات این توافق لحظه‌ای درنگ نکنند. این گونه بود که بازار رفت و آمدهای دیپلماتیک جان دوباره‌ای گرفت و گفت‌و‌گو درباره تقویت همکاری‌های دوجانبه و بین‌المللی در زمینه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی شکل گرفت.

دیدارهای تاریخی بعد از اجرای برجام

تاریخ طلایی 26 دی ماه در تقویم روزهای مهم توافق هسته‌ای با لغو همه تحریم‌های اقتصادی، مالی و بانکی اتحادیه اروپا همراه بود. روزی که امریکا، شورای امنیت و کشورهای اتحادیه اروپا با مهر تأیید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر پایبندی ایران به تعهدات هسته‌ای اش در چارچوب برجام، همه تحریم‌های اقتصادی، نفتی، مالی و بانکی را لغو کردند تا روزهای مهم‌تری در تقویم دیپلماسی ایران ثبت شود. رفت و آمد هیأت‌های بلندپایه سیاسی و اقتصادی که بعد از اجرای برجام با حضور رئیس جمهوری چین کلید خورد، سرآغازی برای توافقات مهمی شد که از رهاورد یکی از مهم ترین وجوه دیپلماسی یعنی دیدار و گفت‌و‌گوی رو در روی سیاستمداران ایران و قدرت‌های بزرگ جهان به دست آمد.

«شی جین پینگ» در قامت رئیس جمهوری یکی از 5 کشور عضو دائم شورای امنیت و کشوری که شریک ثابت اقتصادی قریب به اتفاق کشورهای جهان به حساب می‌آید، نخستین رئیس جمهوری بود که بعد از کلید خوردن برجام عازم تهران شد. سفر او به ایران که در هفته دوم پس از لغو تحریم اتفاق افتاد، نشان از آن داشت که چینی‌ها به گسترش روابط راهبردی خود با ایران در قلب انرژی جهان حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند. در واقع با عملیاتی شدن توافق هسته ای، تهران و پکن که با برخورداری از روابط فرهنگی و تاریخی طولانی، در دو دهه اخیر دوستان نزدیکی به حساب می‌آیند، بر آن شدند تا با دستیابی به توافقات گسترده، روابطی مبتنی بر «مشارکت جامع راهبردی» بنا کنند.

کمی بعد از حضور «شی جین پینگ» این بار دکتر حسن روحانی بود که بار سفر بست و دعوتنامه‌هایی را پاسخ گفت که «لوران فابیوس» و «پائولوجنتیلونی» وزیران خارجه فرانسه و ایتالیا تابستان امسال و پس از انعقاد توافق هسته‌ای در سفرهای خود به تهران تسلیم رئیس جمهوری ایران کرده بودند. سفری که در دوره جدید به واسطه پذیرش رویکرد جدید دولت ایران از سوی طیف گسترده‌ای از کشورهای فرامنطقه با استقبال متقابل مواجه شد و کشورهای دیگر را هم در فضای جدید و پررونق تعاملات اقتصادی به سوی ترمیم و حتی گسترش رابطه با ایران ترغیب کرد. به امضا رسیدن سند نقشه راه میان مدت و بلندمدت همکاری‌های تهران با «رم» و «پاریس» از مهم‌ترین دستاوردهای دیدار تاریخی روحانی از اروپا بود که مسیر رابطه ایران و غرب را دو طرفه کرد.

رونق اقتصاد در پرتو گشایش سیاسی

گشایش سیاسی رابطه ایران و اروپا تنها پیامد دستیابی به توافق هسته‌ای نبود. با وجود آنکه حل چالش هسته‌ای و از سرگیری رفت و آمدهای دیپلماتیک میان مسئولان ایران و دیگر کشورها از دیدگاه اغلب ناظران و در نگاه اول به معنای عینیت یافتن بیشتر سیاست خارجی مبتنی بر تعامل و گسترش روابط در دولت یازدهم تعبیر شد اما در دل خود هدف‌های مهم‌تری را در ترمیم روابط اقتصادی و احیای مناسباتی دنبال می‌کرد که به واسطه تنش چندین ساله ذیل پرونده هسته‌ای دچار انقباض شده بود. این در حالی بود که هیأت‌های بزرگ اقتصادی کشورهای غربی در حالی که برجام هنوز به مرحله اجرا نرسیده بود، به استقبال تعاملات اقتصادی بین‌المللی ایران رفته و سفرهای خود به کشورمان را آغاز کرده بودند.

با این حال اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها، انتظار چندساله فعالان اقتصادی برای حضور دربازارهای جهانی را به پایان رساند و سفر رئیس جمهوری وهیأت بلندپایه سیاسی و اقتصادی به ایتالیا وفرانسه، چشم انداز روشنی را برای تحولات بزرگ در مناسبات اقتصادی داخلی و خارجی کشورمان آشکار ساخت. نخستین سفر رئیس جمهوری به اروپا در پسابرجام، با دستاورد قابل ملاحظه‌ای برای اقتصاد ایران همراه بود. سفری با همراهی هیأتی ٢٠٠ نفره در بالاترین سطوح سیاسی و اقتصادی، که هدف گذاری بلند دولت برای ارتقای روابط اقتصادی و جلب سرمایه گذاری خارجی را نشان می‌داد.

در واقع اجرایی شدن برجام و دو سفر مهم رئیس جمهوری چین به ایران و سفر روحانی به اروپا مسیری را هموار کرد تا از طریق آن طرف‌های اروپایی به درک درست از مزیت‌های همکاری نزدیک اقتصادی با ایران رسیده و در نتیجه شرایطی فراهم شود تا موانع مهم از سر راه بده بستان برد- برد اقتصادی کنار رود. اگرچه نباید این نکته را از نظر دور داشت که به سرانجام رساندن قراردادهای اقتصادی با کشورهای کلیدی اروپا، به تنهایی در بطن خود حاوی منفعت اقتصادی نیست بلکه می‌تواند به حوزه‌های دیگری از سیاست تسری یابد. چه آنکه اروپای بعد از حل چالش هسته‌ای اکنون مهیای آن است تا با مقایسه دو موقعیت ایران در دوره «تحریم» و «همکاری اقتصادی» راه را برای عبور از سطح همکاری‌های اقتصادی باز کرده و وارد عصر تازه‌ای از رابطه راهبردی با ایران شود.

http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/6146/8/116047/0

ش.د9405672