آیا روابط تهران و مسکو راهبردی است؟

پایگاه بصیرت

به گزارش گروه بین الملل بصیرت به نقل از خبرگزاری مهر، نشست تاثیر مناسبات ایران و روسیه بر آینده نظام بین الملل صبح روز شنبه در محل موسسه مطالعات راهبری اندیشه سازان نور با حضور کارشناسان ارشد این حوزه و اصحاب رسانه برگزار شد.

در این نشست دکتر سعداله زارعی رییس موسسه مطالعات اندیشه سازان نور و دکتر شعیب بهمن کارشناس ارشد اوراسیا به تحلیل روابط ایران و روسیه و تاثیرات احتمالی آن بر اینده نظام بین الملل پرداختند.

سعداله زارعی در ابتدای این نشست با تحلیل شرایط این روزهای منطقه غرب اسیا گفت: ما در شرایط ویژه ای به سر می بریم. اینکه در منطقه ما قدرت ها و نیروهایی تلاش می کنند با دست یازیدن به یک جبهه و یا گروه سیاسی تصمیمات خود را اعمال و منافع خود را پیگیری کنند  نشان دهند تحول کیفی استراتژیکی در مسائل بین المللی و خصوصا مسائل منطقه ما است.

وی گفت: در گذشته آمریکایی‌ها وقتی می خواستند در باره منطقه تصمیمی اتخاذ کنند به تنهایی این تصمیم را اتخاذ و اجرا می کردند و با هیچ کشور منطقه ای و بین المللی هم هماهنگ نمی کردند اما امروز همین آمریکایی ها برای اینکه سیاست های خود را در خاورمیانه پیگیری کنند خود را نیازمند هماهنگی با دیگران و تشکیل جبهه می دانند.
زارعی تصریح کرد: این نشان می دهد که ما در منطقه با یک تحول کیفی در همه سطوح از جمله سطح امنیتی مواجه هستیم و لذا چنین شرایطی برای ایران هم می تواند فرصت تعریف شود هم تهدید. اینکه تهدید تفسیرش کنیم یا فرصت بستگی دارد به اینکه ما چگونه ظرفیت های منطقه ای را برای تحقق اهداف استراتژیک جمهوری اسلامی ایران پای کار بیاوریم.

وی در ادامه با اشاره به فرمایشات اخیر مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای دولت در خصوص ماهیت دفاعی موشک اس 300 و هجمه غربی ها به ایران در این خصوص و اینکه معلوم است غربی ها برای ناامن کردن ایران برنامه دارند افزود: جمهوری اسلامی ایران علاوه براینکه باید به تقویت توان دفاعی و قدرت ملی خود بیفزاید در عین حال باید به سمت شکل دادن یک سیستم همگرایی با حضور و مشارکت یک قدرت منطقه ای خود حرکت کند. باتوجه به اینکه بیشتر کشورهای منطقه ای همگرا با آمریکا هستند و در بازیهای منطقه ای در یک قاعده مشخص بازی می کنند نظیر عربستان و اردن و... بنابراین ما در بحث همگرایی منطقه ای جهت ایجاد ثبات نمی توانیم به این کشورها که بنیادا با ما تعارض دارند  نگاه کنیم چون اینها با ما قابل جمع نیستند و لذا باید به کشورهایی نگاه کنیم که در خمیر مایه آنها عناصری وجود دارد که ما با نگاه به این عناصر می توانیم به یک همکاری جمعی فکر کنیم.

زارعی افزود: با توجه به ظرفیت های بالقوه و بالفعل ما به روسیه، هند، چین و ترکیه می توانیم یک همچین نگاهی داشته باشیم و این چشم اندازی است که پیش روی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. در این بین روسیه آمادگی بیشتر و بالفعلی دارد که با ما به یک همگرایی و همکاری منطقه ای دست پیدا کند. ایران و روسیه دارای دغدغه های مشترک، دشمن مشترک، مصالح و منافع مشترک و دوستان مشترک هستند بنابراین با لحاظ ملاحظاتی می توانند مقدمات یک همکاری دراز مدت را با روسیه ایجاد کنند.
 
وی در خصوص موانع این همکاری بین ایران  و روسیه هم اشاره کرد و گفت: هم در روسیه کسانی وجود دارند که به بد بینی روابط میان دو کشور ایران و روسیه دامن می زنند و هم در ایران چه بیرون از سیستم و چه درون سیستم کسانی هستند که دائما بر روی نکته های منفی روابط ایران و روسیه تکیه می کنند و بر بی اعتمادی دامن می زنند که در هردو یک نگاه تاریخی وجود دارد. در روسیه تصویری که از ایران وجود دارد به این صورت است که ایران را کشوری وابسته به غرب می دانند و تصویری که در ایران از روسیه ارائه می شود نگاهی تاریخی است و بیشتر مناسبات ایران و روسیه  در دوران تزاری و موضوعاتی چون عهد نامه های ترکمانچای و گلستان را یاد اوری می کنند. اینها منطق تاریخی است که بر واقعیت منطقی سایه انداخته است .

این در حالی است که باید یک نکته مهم را فراموش نکنیم و ان اینکه این نگاه که ایران و روسیه باید یک رابطه راهبردی داشته باشند نگاهی نیست که متعلق به امروز باشد و از قبل این تلاش ها وجود داشته است البته باید تاکید کرد که روابط راهبردی دارای یک وضعیت رو به اشتداد است ومثل هر موجود زنده دیگری یک نقطه ضعف و نقطه تکامل دارد یعنی یک رابطه راهبردی به این صورت است که در عین اینکه دو کشور اختلافاتی بر سر یک سری مسائل دارند می توانند برسر یک سری مسائل مشترک به رابطه راهبردی برسند و لازم نیست که برای راهبردی کردن روابط حتما همه مسائل مورد اختلاف با روسی ها را حل کنیم.

زارعی تاکید کرد: راهبردی کردن روابط ایران و روسیه در اغاز راه است که نیاز به مراقبت دارد و این تلاش باید از سوی هر دو طرف صورت گیرد که در صورت مراقبت از ان راه رسیدن به یک رابطه راهبردی کوتاه تر خواهد شد.

رییس موسسه مطالعات اندیشه سازان نور در ادامه با اشاره به وجود برخی مشکلات در روابط میان روسیه و ایران  تصریح کرد: برای طرف مقابل رابطه با ایران اولین و آخرین گزینه نیست و برای ایران هم رابطه با روسیه اولین و آخرین گزینه نخواهد بود. بنابراین در تعاطی این حوزه ها همیشه یک مشکلات و مسائلی بین دو کشور بوجود می اید هنر اینجاست که کشوری که منافع استراتژیکش را با این رابطه منطبق می داند بتواند مشکلات را از پیش رو بردارد. چنین مشکلاتی فقط در خصوص رابطه میان ایران و روسیه نیست بلکه در رابطه سایر کشورها با هم نیز وجود دارد.

وی انگاه در خصوص استفاده روسیه از پایگاه هوایی شهید نوژه هم گفت: آنچه بین روسیه و ایران اتفاق افتاد یک توافق نظامی بود که جای تصمیم آن نیز در شورای عالی امنیت ملی است و طبیعتا سطح حساس عملیاتی این توافق به گونه ای بود که باید حداکثر خویشتن داری  در انتشار اطلاعات انجام می شد.این همکاری چارچوبی کاملا قانونی داشت و براساس اصل 176 قانون اساسی (بند یک و سه - تعیین سیاستهای دفاعی-امنیتی کشور، در محدوده سیاستهای کلی تعیین شده از طرف رهبر ایران و بهره‌گیری از امکانات مادی و معنوی کشور برای مقابله با تهدیدهای داخلی و خارجی) در حوزه وظایف شورای عالی امنیت قرار داشت.

زارعی در ادامه با اشاره به برخی سوالها در خصوص اینکه ایا با پایان یافتن استفاده روش ها از پایگاه هوایی شهید نوژه رابطه استراتژیک ایران و روسیه هم پایان یافته است تصریح کرد: ما و روسیه در حال حاضر روابط استراتژیک نداریم بلکه در حال ایجاد رابطه استراتژیک هستیم. این رابطه استراتژیک در متن خود مقولاتی دارد آنچه در پایگاه شهید نوژه اتفاق افتاد یکی از مقولات یک رابطه استراتژیک است که اگر موقتا متوقف شود به معنای پایان یافتن یک رابطه استراتژیک نیست اینجور همکاری ها در حکم تاکتیک محسوب می شود نه استراتژی و لذا ممکن است در آینده این تاکتیک مجددا ادامه پیدا کند.

این کارشناس ارشد مسائل غرب اسیا در پاسخ به سوال خبرنگاری که پرسیده بود چرا ایران به جای کشورهای عربی و اسلامی مثل عربستان برای همکاری منطقه ای از کشورهای غیر اسلامی استفاده می‌کند و اساسا دین اسلام هم چنین توصیه ای به ما نمی‌کند گفت: ایجاد یک رابطه استراتژیک یک تصمیم سیاسی است که یک حکومت براساس ظرفیت های خود و دیگران تصمیم می گیرد. در دوره صدر اسلام هم پیغمبر اکرم (ص) با حکومت حبشه در دوره نجاشی یک همکاری فعال داشت  اما با خانواده خود یعنی قریش چنین رابطه ای نداشت. در خصوص این موضوعی هم که شما گفتید باید طرف مقابل به این سوال پاسخ دهد که چرا این همکاری با ما را نمی پذیرد.

در جغرافیای ایران و در فرهنگ ملی ما ایرانی ها ستیزی به نام شیعه و سنی وجود ندارد و ما هیچگاه با اهل سنت خودمان درگیری نداشته ایم ازدواج هایی که بین شیعه و سنی صورت می گیرد مصداق این مدعا است که در درون ما با اهل سنت مان همگرا هستیم و مشکلی نداریم. کجا مشکل بوجود میآید؟ جایی که پای یک طرح سیاسی در میان باشد جایی که یک عده ای می خواهند در ایران مسجد ضرار بسازند ما اینجا مشکل پیدا می کنیم و مخالفت می کنیم.

وی ادامه داد: آنجا که توطئه نباشد شیعه و سنی با هم نماز می خوانند ولی انجا که توطئه باشد نظام جمهوری اسلامی ایران زیر بار نمی رود.

زارعی در بخشی از این سخنرانی در باره تاثیر رابطه ایران و روسیه بر آینده نظام بین الملل گفت: ایران و روسیه هم منافع و هم تهدید مشترک دارند. تردیدی نیست که منطقه غرب آسیا به دلایل فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و ژئوپلتیک  نقطه کانونی تحولات باقی خواهد ماند. یعنی تاثیر این منطقه بر سیستم بین الملل کماکان ادامه خواهد یافت و بر سیستم کلی نظام بین الملل اثر خواهد گذاشت به همین دلیل هر قدرتی که بتواند در این منطقه یک ظرفیتی را با خود همراه کند این کشور در اینده تاثیر گذار خواهد بود و لذا هم روس ها، هم ایرانی ها،‌هم آمریکایی ها و هم ترکیه به این منطقه نگاه استراتژیک دارند.

وی افزود: بنابراین خود جاذبه استراتژیک این منطقه ایران و روسیه را ترغیب می کند که شکل دهنده یک قدرت باشند و به همین دلیل هم این همه حساسیت نسبت به این رابطه وجود دارد زیرا این رابطه فراتر از یک رابطه استراتژیک است بلکه شکل دهنده  یک رابطه استراتژیک در آینده منطقه است به گونه ای که می تواند هند و چین را نیز ترغیب نماید و لذا حساس است و انچه که ضمانت می کند این رابطه را استراتژیک بودن و ظرفیت خود منطقه است.

وی در پایان این نشست به تحلیل اوضاع در سوریه خصوصا بحث مربوط به ورود ارتش ترکیه به شهر جرابلس و اشغال این شهر پرداخت و تصریح کرد که اگر قرار باشد در این تحولات بحث دایر باشد بین کردها و داعش بدون شک ما کردها را ترجیح می دهیم اما اگر بحث دایر باشد بر به اینکه تکه ای از خاک سوریه از حاکمیت این کشور خارج شود مثل انچه که در جرابلس اتفاق افتاد بدون شک ما تجزیه سوریه را قبول نداریم و با آن برخورد می کنیم. آنچه در این زمینه مهم است اینکه باید مراقب بود که در این گیرودار یک طرح سیاسی نیاورند و زحمات همه را از بین ببرند.باید مراقب باشیم  که اتفاقی نیفتد که در خارج از سوریه بنشینند و تعیین و تکلیف کنند. دستگاههای سیاسی و امنیتی ما باید این تحولات را مدیریت کنند.