ورود چین به گزینه نظامی مقابل «تاد»

(روزنامه جوان – 1395/06/20 – شماره 4907 – صفحه 6)

یازدهمین اجلاس سران گروه20 عصر روز یک‌شنبه اول سپتامبر در شهر هانگ‌جو، مرکز استان جه جیانگ چین برگزار شد. این اجلاس یکی از مهم‌ترین نشست‌ها در اقتصاد جهانی به شمار می‌رود، چراکه کشورهای شرکت‌کننده در آن با در دست داشتن قریب به 85 درصد اقتصاد جهانی نقش اساسی در افت‌وخیزهایی دارند که اقتصاد جهانی از 8 سال گذشته تا کنون داشته است و البته عمده همین کشورها هم درگیر آن هستند. به همین دلیل، موضوع رکود اقتصادی و چگونگی برون رفت از آن اصلی‌ترین موضوع این اجلاس را تشکیل می‌داد اما قبل از تشکیل جلسه رسمی و در همان ابتدای ورود باراک اوباما، رئیس‌جمهور امریکا، به فرودگاه هانگ جو، معلوم شد که تنش سیاسی بین امریکا و چین حرف اول در این اجلاس را می‌زند. اوباما چند ماهی به ریاست جمهوری‌اش باقی نمانده و آخرین باری بود که در این اجلاس شرکت می‌کرد اما خروج او از هواپیما برخلاف دیگر رؤسای اجلاس از در اصلی و در مقابل خبرنگاران و عکاسان منتظر نبود، بلکه مجبور شد از در مخصوص خدمه و بدون فرش قرمزی از هواپیما خارج شود. این موضوع جدای از تنش لفظی شدید بین مأموران تشریفات چینی با مقامات و مأموران اطلاعاتی امریکا بود كه ورود اوباما به هانگ‌ جو را پررنگ کرده بود.

زمینه‌های تنش

هر چند زمینه‌های تنش بین چین و امریکا در دو دوره از ریاست جمهوری اوباما کم نبوده اما یازدهمین اجلاس گروه20 فرصتی برای طرح دو زمینه تنش را فراهم آورد که تقابل بین چین و امریکا را به فراتر از رقابت در عرصه‌های اقتصادی و سیاسی کشانده و حتی می‌توان گفت که این دو زمینه تقابل را به حد و مرز خطرناکی از تقابل نظامی کشانده است. یکی از این زمینه‌ها مربوط به استقرار سامانه موشکی ضد بالستیک امریکا موسوم به تاد (Terminal High Altitude Area Defense) در کره‌جنوبی می‌شود که روزنامه مردم، ارگان حزب کمونیست چین، ابتدای تشکیل اجلاس گروه20 اقدام امریکا برای استقرار تاد در کره‌جنوبی را به شدت مورد انتقاد قرار داد و اعلام کرد پکن چنین اقدامی را تحمل نخواهد کرد. دومین زمینه تنش مربوط به وضعیت دریای جنوبی چین می‌شود که اوباما قبل از سفر به چین گفته بود به مقام‌های پکن درباره منازعات دریای جنوبی هشدار خواهد داد و به آنها خواهد گفت باید به حکم دیوان لاهه احترام بگذارند که به نفع فيلیپین و بر ضد ادعای ارضی چین صادر شد اما گویا نحوه استقبال از اوباما آن قدر وضعیت را برای او سخت کرد که ترجیح داد برای آرام کردن اوضاع زیاد در این مورد مانور ندهد. با این وجود، او چند روز بعد از اجلاس جی 20 به اجلاس سران گروه آ سه آن در شهر وینتیان، پایتخت لائوس رفت تا با شدت و حدت موضع ضد چینی خود بر سر منازعات دریای جنوبی چین را اعلام کند.

«تاد» و بهانه‌جویی آمریکا

سامانه تاد ساخته شده در شرکت لاکهید مارتین امریکا است و موشک‌ آن کلاهک حمل نمی‌‌کند بلکه با ایجاد انرژی جنبشی اهداف خود را در ارتفاع بالا و فاصله 2 هزار کیلومتری ردیابی و مورد هدف قرار می‌دهد. امریکا فعالیت‌های موشکی کره‌شمالی را دستمایه استقرار این سامانه در شهر سئونگ‌جو و در فاصله 300 کیلومتری جنوب شرق سئول، پایتخت کره‌جنوبی، قرار داده اما با توجه به دامنه تحت پوشش این سامانه، چین و روسیه فعالیت‌های موشکی کره شمالی را تنها بهانه‌جویی امریکا می‌دانند، چراکه امریکا با استقرار تاد در کره‌جنوبی بیشتر منافع روسیه و چین را مورد هدف قرار داده تا فعالیت‌های موشکی کره‌شمالی را. دلیل روسیه و چین برد سامانه تاد است که علاوه بر کره شمالی، دامنه آن خاک روسیه به واسطه مرز دریایی‌اش با کره شمالی و خاک چین را هم دربرمی‌گیرد.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، استقرار تاد در کره‌جنوبی را واکنش نامتناسب امریکا در برابر تهدید کره‌شمالی ارزیابی کرده که باعث می‌شود نیروی نظامی در آسیا و اقیانوس آرام به صورتی نامتعارف گسترش یابد. لاوروف ادعای امریکا مبنی بر هدف تاد در برابر کره‌شمالی را به چالش کشیده و گفته است اگر تاد بنابر ادعای امریکایی‌ها تهدیدی علیه روسیه نیست پس امریکا باید تعهد حقوقی در این مورد بدهد. باید گفت حساسیت تاد برای پکن بیشتر از مسکو است، چراکه این سامانه هرگونه فعالیت موشکی چین در خاک خود را ردیابی کرده و زیر ذره‌بین دارد. شی‌جی‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، به دلیل همین حساسیت بود که در اجلاس جی 20 تمام تلاش خود را کرد تا در اغلب دیدارهای خود با دیگر رهبران اجلاس مثل رؤسای جمهور روسیه، امریکا،‌ کشورهای عضو گروه بریکس، ترکیه، مصر و نخست‌وزیر بریتانیا موضوع تاد و نگرانی‌های کشورش در این مورد را گوشزد کند.

آمریکا و آ سه آن

اوباما در لائوس و اجلاس سران آ سه آن گفت: «من در دوران مسئولیتم هشت مرتبه با سران گروه آسه آن دیدار و بیش از دیگر رؤسای جمهور امریکا به منطقه جنوب شرق آسیا سفر کرده‌ام. این مسئله نشان دهنده اهمیت فزاینده آسه آن و این منطقه است. آسه آن در تغییر سیاست امریکا و چرخش به شرق، اهمیت اساسی دارد.» این حرف اوباما به روشنی گواه بر مداخله‌جویی امریکا در حوزه دریای جنوبی چین است که کشورهای عضو آ‌سه‌آن این حوزه را در برگرفته‌اند. اهمیت اقتصادی این حوزه با عبور حدود 5 تریلیون دلار تجارت جهانی از آب‌های آن و منابع عظیم نفت و گاز جدای از منابع غنی دریایی روشن است و این اهمیت باعث رقابت کشورهای حاشیه این حوزه با یکدیگر شده که هر کدام مدعی حاکمیت بر بخشی از آن هستند و در این میان، چین خواهان سهم عمده است که ادعای ارضی خود را با تأسیس جزایر مصنوعی و پایگاه‌های دریایی در این جزایر پیش می‌برد. فيلیپین در سال 2013 شکایتی را در مورد وضعیت حقوقی جزایر پراکنده صخره‌ای و مرجانی و جزایر مصنوعی چین در این حوزه به دیوان بین‌المللی لاهه تقدیم کرد که این دیوان حکم خود را در جولای امسال و به نفع فیلیپین صادر کرد. هر چند این حکم الزام‌آور نیست و چین هم از قبول آن سر باز زده اما مستمسکی به دست امریکا داده تا مداخله خود در منازعات دریای جنوبی چین را وجهه قانونی بدهد و اوباما هم در همین اجلاس لائوس از این مستمسک در برابر چین استفاده کرد.

راهکار چینی

پکن بعد از اعلام حکم دیوان لاهه نه تنها از گشت‌زنی دریایی خود در دریای جنوبی چین نکاست بلکه با انجام رزمایش بزرگ نظامی پیام روشنی را به مدعیان منطقه‌ای و امریکا به عنوان حامی اصلی این مدعیان داد. هر چند وزارت دفاع چین برگزاری آن رزمایش را امری معمولی دانست و اعلام کرد این رزمایش برای مقابله با هیچ کشوری نیست اما حجم مانور و تسلیحات به کار رفته در آن چیز دیگری می‌گفت. نیروی دریایی چین در این رزمایش از هر سه ناوگان دریای شمالی، جنوبی و شرقی خود استفاده کرد و روزنامه تایمز چین قابلیت‌های رزمایش را در هر دو جهت تهاجمی و دفاعی ارزیابی کرد. جدای از استفاده از صدها ناو و زیردریایی، نیروی دریایی چین اعلام کرد هدف از رزمایش آماده‌سازی برای جنگی «ناگهانی، بی‌رحمانه، کوتاه و مدرن» است تا معلوم شود که پکن چقدر بر سر منافع خود در دریای جنوبی چین جدی است و دیگر مثل گذشته به روش‌های ساخت جزایر مصنوعی و گشت‌زنی‌های محدود دریایی اکتفا نمی‌کند و خود را برای جنگی تمام عیار آماده می‌کند.

حالا به نظر می‌رسد که پکن به فکر مقابله با تاد افتاده و خبرهایی از ساخت سومین نسل از سامانه‌ موشک‌های سطح به هوای چینی به گوش می‌رسد.

شن جینگ،‌سخنگوی نیروی هوایی ارتش چین، در این مورد گفته که «نیروهای پدافند سطح به هوا قادر هستند تا با موشک‌های دوربرد، میان‌برد و کوتاه‌برد با ارتفاع پروازی بالا، متوسط و کوتاه مقابله کنند.» هر چند او اشاره مستقیمی به استقرار تاد در کره جنوبی نکرد اما معلوم است که پدافند جدید چینی برای مقابله با این سامانه امریکایی طراحی و راه‌اندازی شده و به این ترتیب، رقابتی بین امریکا و چین با تاد و این سامانه به راه افتاده است. گفتنی است روزنامه اینترنتی آسیا تایمز در گزارشی خبر از افزایش هشداردهنده ذخایر موشکی چین و امریکا داده که باعث می‌شود این رقابت به نحو گریزناپذیری به تعارض بینجامد. در هر صورت، چین در دو زمینه حساس از استقرار سامانه تاد و منازعات دریای جنوبی چین دیگر از حد و مرز آن نوع رفتار مسالمت‌آمیز فراتر رفته و نحوه مداخله‌جویی امریکا کار را به جایی رسانده که پکن به صورت جدی گزینه‌های نظامی و آمادگی برای یک درگیری تمام عیار را در نظر بگیرد و همین نگرش هم بر اجلاس جی 20 سایه انداخت و آن استقبال تحقیرآمیز از اوباما و هشدارهای رئیس جمهور چین در آن اجلاس را به دنبال داشت.

http://javanonline.ir/fa/news/810655

ش.د9502195