رئيس‌جمهوري چچن، پيك روسيه از عربستان تا اسرائيل

برخی از منتقدان تلاش‌ها و فعالیت‌های رهبر چچن را به حساب تلاش وی برای افزایش قدرت و به دست آوردن مشروعیت بین‌المللی بیشتر برای کشور چچن می‌گذارند.

در سال‌های اخیر چچن به یکی از کشورهای فعال حوزه آسیای میانه و قفقاز تبدیل شده است. جمهوری چچن که زمانی کشوری یاغی و متمرد قلمداد می‌شد، اکنون به یکی از وفادارترین یاران کرملین تبدیل شده است. این کشور با تاثیرگذارترین رهبران منطقه خاورمیانه و بسیاری از دیگر کشورها ارتباطات اقتصادی و سیاسی متعددی را ایجاد کرده است.

«رمضان قدیروف»، رهبر کاریزماتیک چچن خود را "سرباز پیاده نظام" سرسخت و وفادار ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه می‌داند و آماده است از تمامی طرح‌های روسیه حمایت نظامی و سیاسی کند. قدیروف در ماه‌های اخیر از عملیات نظامی روسیه در کشور سوریه به شدت حمایت و پشتیبانی کرده است، به عنوان مثال او از سربازان چچنی که خواهان مبارزه داوطلبانه برای دولت بشار اسد بودند حمایت کرد و تعدادی از نیروهای نظامی خود را برای محافظت از تجهیزات و تاسیسات نظامی روسیه به سوریه فرستاد.

در هفتم آذر، قدیروف به دعوت «شاهزاده محمد بن سلمان»، جانشین ولیعهد عربستان سعودی، وزیر دفاع و نیز رئیس شورای امور اقتصادی و توسعه عربستان سعودی، به این کشور سفر و با وی دیدار کرد. در این دیدار دو طرف درخصوص مسائلی همچون مقابله با تروریسم، افراط گرایی مذهبی و همچنین روابط میان روسیه و عربستان سعودی در منطقه گفتگو و تبادل نظر کردند. سفر قدیروف به عربستان سعودی و دیدار با مقامات این کشور بسیار به جا و به موقع انجام شد؛ چرا که از یک سو روسیه در حال حاضر به دولت بشار اسد کمک می‌کند تا مناطق بیشتری را از کنترل داعش خارج کند و از سوی دیگر برخی از کشورهای منطقه در پی پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تلاش می‌کنند تا بفهمند چه آینده‌ای در انتظار سوریه و آنان است.

مسلماً در چنین شرایطی برخی از کشورهای منطقه (همچون عربستان سعودی) احساس می‌کنند که با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، جایگاه و موقعیت آنان چندان تقویت نخواهد شد و از این رو به دنبال روابط بهتر با مسکو خواهند بود. اگر از این دیدگاه به موضوع بنگریم، قدیروف می‌تواند قاصد و پیام آور کرملین باشد. قدیروف روابط گرم و صمیمانه‌ای با رهبران سعودی دارد، از حسن شهرت و اعتبار خوبی برخوردار است و بدنبال آن است تا حکومت چچن را به یک حکومت اسلامی پرآوازه و مشهور تبدیل کند. به همین دلیل به نظر می‌رسد که وی برای انتقال دیدگاه‌ها و منافع روسیه به مقامات سعودی و همچنین مذاکره بر سر مسائل و موضوعات حساس میان مسکو و ریاض گزینه مناسبی باشد.

قدیروف اخیراً به روسیه اثبات کرده که می‌تواند در زمینه اجرای دیپلماسی این کشور در منطقه مهره مفیدی باشد. در مهرماه سال 1395، قدیروف توانست با میانجی گری موجبات آزادی سه ملوان ربوده شده روس در لیبی را فراهم آورد و همین امر او را در کانون توجهات قرار داد. قضیه از این قرار بود که در شهریور سال 1394، مقامات لیبی سه تن از خدمه و ملوانان ناو نفت کش متعلق به شرکت «مکانیک چبوتارایوف» روسیه را به اتهام قاچاق نفت دستگیر کردند. فرایند آزادسازی این سه ملوان روس نیز بسیار طولانی بود و تلاش‌های دیپلماتیک بسیاری برای آزادی آنان صورت گرفت؛ بدین ترتیب دو تن از ملوانان ربوده شده در مهر سال 1394 و یک ماه پس از دستگیری آزاد شدند اما آزادسازی ملوان سوم در حدود یک سال به طول انجامید.

رهبر چچن در حساب کاربری خود در اینستاگرام جزئیاتی از نقش خود در روند مذاکرات و تلاش‌هایش برای آزادی این سه ملوان روسی را منتشر کرد و در یکی از پُست‌های اینستاگرامی خود نوشت که معاونش، «آدام دلیمخانوف» در طول روند این مذاکرات به صورت مستقیم با رئیس شورای ملی لیبی، رئیس شورای ریاستی عالی این کشور و دبیر کمیته تحقیقات لیبی در ارتباط بوده است. همچنین قدیروف در اظهاراتی به این موضوع اشاره کرد که «سرگئی لاوروف»، وزیر امور خارجه روسیه خود شخصاً در فرایند آزادسازی این سه ملوان روسی شرکت داشت و اعزام هیئت قدیروف نیز با هماهنگی وزیر امور خارجه روسیه صورت گرفته بود. نکته‌ای که در اینجا قابل توجه است این است که گاهی اوقات روسیه برای پیشبرد فعالیت‌های دیپلماتیک خود، از ارتباطات منحصر به فردی استفاده می‌کند که رهبر چچن آنها را ایجاد کرده است.

اما برخی از منتقدان، این تلاش‌ها و فعالیت‌های رهبر چچن را به حساب تلاش وی برای افزایش قدرت و به دست آوردن مشروعیت بین‌المللی بیشتر برای کشور چچن می‌گذارند. یکی از کارشناسان مسائل روسیه در قفقاز که نخواست نامش فاش شود در این رابطه می‌گوید: "در حال حاضر قدیروف به خوبی می‌داند که برای ایجاد یک کشور موفق و مرفه باید برنامه‌های خود را تحت نظر فدراسیون روسیه پیش ببرد. تردیدی نیست که قدیروف هیچ گاه به دنبال ایده‌های جدایی طلبانه نخواهد رفت اما به عنوان رهبر چچن، وی باید آینده را نیز مد نظر قرار دهد. قدیروف به خوبی می‌داند که ممکن است در آینده تغییراتی در روابطش با پوتین به وجود آید، این تغییرات لزوماً در دوران ریاست جمهوری پوتین صورت نخواهد گرفت اما شاید رئیس جمهوری بعدی روسیه روابط این کشور با چچن را مورد بازنگری قرار دهد و تغییراتی در آن به وجود آورد. بنابراین از دیدگاه قدیروف عقلانی آن است که تا فرصت هست روابط و ارتباطات جدیدی را برای خود ایجاد کند تا در صورت لزوم از آنها استفاده کند."

در واقع، قدیروف نه تنها تلاش می‌کند از طریق ارتباطات منطقه‌ای خود به تحقق هر چه بیشتر منافع روسیه کمک کند، بلکه وی از فرصت بوجودآمده استفاده می‌کند تا سرمایه گذاری‌های خارجی را به سوی کشورش جذب کند. به عنوان مثال، قدیروف در طول سفر خود به عربستان سعودی با «ماجد القصبی»، وزیر تجارت و سرمایه‌گذاری عربستان سعودی نیز دیدار و ملاقات کرد.

اسرائیل نیز در حال تبدیل شدن به یکی از سرمایه گذاران اصلی در کشور چچن است. در سفر اخیر وزراء و هیئت تجاری چچن به اسرائیل، دو طرف با ایجاد دامپروری‌های بزرگی در چچن (با حداکثر 1200 راس گاو در هر یک از آنها) موافقت کردند و قرار است که بودجه لازم برای این کار از سوی کارآفرینان اسرائیلی تامین شود. کارخانه تولید مواد غذایی دریایی یکی دیگر از پروژه‌هایی است که قرار است با همکاری چچن و اسرائیل ایجاد و احداث شود.

قدیروف با در نظر گرفتن این موضوع که در حال حاضر میلیون‌ها چچنی در سراسر اروپا و خاورمیانه زندگی می‌کنند، همواره تلاش می‌کند که به عنوان رهبری برای تمامی چچنی‌ها قلمداد شود و رهبری وی تنها به اداره جمهوری چچن محدود نباشد. در ماه شهریور، قدیروف با اعلام خبر تامین بودجه و ساخت مسجدی در شهر «ابو قوش» اسرائیل، که بسیاری از مردمان چچنی در آن جا ساکن هستند، موجب حیرت و تعجب بسیاری شد.

در نهایت این که، قدیروف در سطح بین‌المللی تلاش می‌کند تا قدرتمند ظاهر شده و برای این منظور به دنبال آن است تا نیروهای نظامی خود را تا حد ممکن تقویت کند. در همین راستا، رهبر چچن هفته گذشته اعلام کرد که نهادی تحت عنوان "مرکز آموزش‌های بین‌المللی نیروهای ویژه" تا سال 1397 در چچن ایجاد خواهد شد. این مرکز که قرار است در زمینی به مساحت 400 هکتار ساخته شود به 40 مرکز آموزش نظامی از جمله محدوده تیراندازی، استخر و حتی یک باند فرودگاهی نیز مجهز خواهد بود. بر طبق اظهارات قدیروف عمده فعالیت‌های این مرکز بر سه جنبه تمرکز خواهد داشت: بالارفتن از ساختمان‌ها، کاشت و استفاده از مواد منفجره و نیز آزاسازی گروگان ها. قدیروف در ادامه اظهارات خود در این خصوص عنوان کرد که تمایل دارد تا از 200 تن از مدرسان نظامی آمریکا برای کار در این مرکز دعوت به عمل آورد.

رهبر چچن در ادامه گفت: "تعدادی از کشورها برای ارسال نیروهای ویژه خود به این مرکز تمایل زیادی از خود نشان داده‌اند و ما نیز با برخی از آنها به توافق نهایی رسیده ایم. من اکنون نمی‌توانم نام تمامی این کشورها را بیاورم. چرا که برخی از این کشورها ترجیح می‌دهند نامشان علنی نشود اما باید اعلام کنم که تقریباً تمامی کشورهای سابق در اتحاد جماهیر شوروی برای اعزام نیرو به این مرکز ابراز تمایل کرده‌اند. علاوه بر این، رئیس این مرکز در حال حاضر ارتباطاتی را با مقامات ارتش و دیپلمات‌های کشورهایی همچون آرژانتین، دانمارک، بلژیک، کانادا، نروژ، پاکستان، عمان، آفریقای جنوبی، تانزانیا، فیلیپین و بسیاری از کشورهای دیگر برقرار کرده است."

اما ایده ایجاد این مرکز در اوایل سال جاری به وجود آمد، درست زمانی که شورای امنیت ملی روسیه اجلاسی را با شرکت سران و مقامات عالی رتبه امنیتی کشورهای مختلف در شهر «گروزنی»، پایتخت چچن برگزار کرد. در این اجلاس بین‌المللی 300 تن از مقامات ارشد 75 کشور حضور داشتند و برای شرکت کنندگان علاقمند شرایطی فراهم شد تا بتوانند از منطقه مورد نظر برای احداث این مرکز دیدن کرده و جزئیات بیشتری برای همکاری‌های بالقوه در این زمینه در اختیار آنها قرار گیرد.

این که کدام یک از فعالیت‌های رهبر چچن می‌تواند موجب پیشبرد اهداف و منافع روسیه شود، موضوعی است که ذهن بسیاری از ناظران و تحلیلگران را به خود مشغول کرده اما آن چه مسلم است این است که تا زمانی که سازگاری و هماهنگی کاملی میان رویکردهای روسیه و چچن وجود دارد، مقامات مسکو به احتمال زیاد از پتانسیل قدیروف برای تنوع بخشی به روش‌های شرکت در مسائل مختلف منطقه‌ای استفاده خواهند کرد.

http://www.jomhourieslami.com/index.php?year=1395

ش.د9503099