خزان روابط مصر و عربستان

رسانه‌های عربی طی روزهای گذشته با اشاره به افزایش اختلاف‌ها در روابط مصر و عربستان سعودی در زمینه‌های گوناگون، دورنمایی نامطلوب را پیش روی مناسبات این دو کشور ترسیم کرده‌اند.

تارنمای روزنامه «النهار الجدید» الجزایر نوشت: ریاض صدور ویزا برای مسافران مصری را متوقف کرد. در این ارتباط، شرکت بین‌المللی «تساهیل» که در مصر مامور صدور روادید عربستان است اعلام کرد این اقدام برپایه خواست «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه، «محمد بن سلمان» جانشین ولیعهد و «عادل الجبیر» وزیر امور خارجه عربستان صورت گرفته است. شورای مشورتی عربستان هم با این تصمیم موافقت کرده است.

اختلاف و تضاد در روابط مصر و عربستان که از ماه‌ها پیش نمایان شده بود، این روزها به دنبال رای مثبت مصر به طرح روسیه درباره سوریه در نشست هفدهم مهرماه شورای امنیت سازمان ملل متحد افزایش یافته و سبب جدالی سیاسی میان مقام‌های قاهره و ریاض شده است.

پس از رای مثبت مصر به طرح روسیه درباره سوریه، «عبدالله المعلمی» نماینده عربستان در سازمان ملل با انتقاد از این اقدام مصر، آن را دردناک توصیف کرد. به دنبال این موضع گیری، «احمد بن عبدالعزیز قطان» سفیر عربستان در مصر چهارشنبه بیست و یکم مهرماه در اقدامی از پیش اعلام نشده قاهره را به مقصد ریاض ترک کرد.

اختلاف میان مصر و عربستان، طی روزهای گذشته یکی از محورهای بررسی و تحلیل رسانه‌های عربی بوده است که در این گزارش به آن پرداخته می‌شود.

اختلافات پرشمار میان عربستان و مصر

تارنمای «عرب 48» فلسطین و شبکه خبری «الجزیره» قطر، روزنامه‌های «رای الیوم» چاپ لندن، «النهار» لبنان و «المصریون» چاپ قاهره از جمله رسانه‌هایی بودند که طی روزهای اخیر گسترش تعارض‌ها بین ریاض و قاهره را مورد توجه قرار دادند.

تارنمای عرب 48 پنجم آبان ماه نوشت: روابط مصر و عربستان طی روزهای گذشته با تنش همراه شده است. این تنش‌ها بیانگر اختلاف دیدگاه‌های دو کشور درباره بحران‌ها و مسائل منطقه است. تغییر منحنی روابط میان قاهره و ریاض نشان می‌دهد دیپلماسی که دو طرف تلاش می‌کنند با استفاده از آن بر اختلاف‌ها سرپوش نهند، دیگر کارامد نیست. دلیل اختلاف قاهره و ریاض را می‌توان در دو عامل اساسی جست وجو کرد. عامل نخست به بلندپروازی هر یک از دو کشور برای رهبری منطقه برمی گردد. دومین عامل هم به تضاد مواضع دو کشور درباره برخی از مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مربوط می‌شود.

روزنامه رای الیوم بیست و هفتم مهر در گزارشی به قلم «عبدالباری عطوان» نوشت: «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر در دیدار با روزنامه نگاران این کشور تلاش کرد وجود هرگونه اختلاف میان مصر و عربستان را انکار کند. او روزنامه نگاران و برخی از شبکه‌های اجتماعی را متهم کرد که فضای روابط 2 کشور را تیره می‌کنند. با این اقدام حمله رسانه‌های مصر به عربستان در عمل متوقف شده است، اما آتشی زیر خاکستر وجود دارد.

عطوان افزود: یکی از دوستانم در قاهره در تماس تلفنی به من گفت تنش در روابط میان دو کشور هنوز ادامه دارد و روزهای آینده افزایش خواهد یافت و اقدام‌های مصر، بسیاری را شگفت زده خواهد کرد.

روزنامه النهار بیست و سوم مهر نوشت: اگر چه عربستان در دوره السیسی نخستین پشتیبان مصر بود، اما موضع این دو کشور درباره بحران‌های سوریه و یمن یکسان نیست. هرچند با سفر سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان به مصر و امضای توافقنامه‌های سرمایه‌گذاری حدود 20 میلیارد دلاری، تنش میان 2 کشور کم رنگ‌تر شد اما رای مصر به طرح روسیه درباره سوریه، ریاض را عصبانی کرده است. از این رو عربستان تصمیم گرفت ارسال محموله‌های نفتی به قاهره را متوقف کند. السیسی در واکنش به انتقادهای عربستان اعلام کرد موضع مصر درباره بحران سوریه تغییر نخواهد کرد و مصر به حل سیاسی بحران و حفظ وحدت و یکپارچگی سوریه، احترام به خواست و اراده مردم، خلع سلاح گروه‌های مسلح و بازسازی این کشور پایبند است. وی در ادامه گفت: مصر زانو نمی‌زند و مستقل تصمیم می‌گیرد.

به نوشته النهار، عربستان می‌خواهد که مصر درباره سوریه، موضع ریاض را در پیش گیرد. این در حالی است که قاهره نمی‌تواند حضور القاعده و داعش در سینا را بپذیرد. مصر می‌گوید عربستان چگونه اخوان المسلمین را در فهرست گروه‌های تروریستی قرار می‌دهد در حالی که از آنان در سوریه پشتیبانی می‌کند تا به قدرت برسند. قاهره نمی‌خواهد سناریو لیبی در سوریه تکرار شود زیرا در لیبی قذافی در حالی سرنگون شد که هیچ برنامه واقعی برای پس از وی اندیشیده نشد.

به نوشته تارنمای شبکه الجزیره، موضع قاهره درباره سوریه به موضع ایران نزدیک‌تر است. به طور کلی موضع مصر در این باره به دیدگاه روسیه و ایران نزدیک و با دیدگاه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان و قطر متفاوت است. مصر خواهان حل بحران سوریه از راه سیاسی و تداوم ریاست جمهوری «بشار اسد» است. این در شرایطی است که ریاض و کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) اسد را بخشی از مشکل می‌دانند و بر این باورند که در هرگونه راه حلی او باید کنار گذاشته شود.

تارنمای شبکه خبری الجزیره نوشت: در شرایطی که ریاض و دوحه از گروه‌های نظامی درگیر با دولت دمشق پشتیبانی کردند، قاهره همسو با تهران زیر عنوان مبارزه با تروریسم خواهان حمایت نظامی از ارتش سوریه است.

الجزیره افزود: پرونده لیبی نیز یکی از مسائل مورد اختلاف میان ریاض و قاهره است. السیسی در عرصه سیاسی و نظامی از «خلیفه حفتر» فرمانده نیروهای موسوم به ارتش ملی لیبی پشتیبانی کرد تا اخوان المسلمین را از صحنه نظامی و سیاسی لیبی کنار زند. در حالی که ریاض مخالف این است که تحولات لیبی را به شخص حفتر خلاصه کند.

الجزیره در ادامه آورد: شاخص‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد شکاف میان مصر و عربستان در حال گسترش است و این 2 کشور به پاییز سیاسی روابط خود نزدیک می‌شود. حضور هیاتی به نمایندگی چهار تن از علمای برجسته مصری در کنفرانسی در گروزنی پایتخت چچن با عنوان «اهل سنت چه کسانی هستند؟» یکی از موارد حساسیت برانگیز برای ریاض بود. در این کنفرانس که چندی پیش برگزار شد، حاضران وهابیت را خارج از حلقه اهل سنت و فرقه‌ای خطرناک برای اسلام اعلام کردند. حضور مصر در این کنفرانس برای عربستان قابل تحمل نبود. حضور در این کنفرانس پیام آشکاری از السیسی به مقام‌های عربستان است. محتوای این پیام آن است قاهره نه تنها می‌تواند در امور سیاسی، ریاض را به حاشیه راند بلکه در امور دینی هم می‌تواند با ریاض رقابت کند.

به نوشته الجزیره، دیدار «سامح شکری» و «محمد جواد ظریف» وزیران امور خارجه مصر و ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل نیز یکی از محورهای اختلاف ریاض با قاهره است. این در حالی است وزیر امور خارجه مصر در این نشست با هیچ یک از مقام‌های عربستان که در نیویورک حضور داشتند، دیدار نکرد.

روزنامه المصریون نیز بیست و سوم مهرماه نوشت: برپایه توافقی که میان السیسی و سلمان امضا شده مصر باید جزیره‌های تیران و صنافیر را به عربستان بدهد اما نظام مصر به دلیل مخالف مردم این کشور نمی‌تواند این جزیره‌ها را به عربستان واگذار کند. به این ترتیب ماجرای جزیره‌های تیران و صنافیر به یکی از پیچیده‌ترین اختلاف‌ها میان مصر و عربستان تبدیل شده است. همچنین، دولت مصر نمی‌تواند به تعهدهای خود درباره توافق ترسیم مرزها با عربستان پایبند باشد.

تلاش برخی رسانه‌های عربی برای سرپوش گذاشتن بر تعارض‌های روزنامه «الحیات» چاپ لندن که مواضعش به عربستان نزدیک است بدون اشاره به شکاف‌های بروز یافته در روابط قاهره و ریاض، تلاش کرد روابط مصر و عربستان را بسامان و طبیعی جلوه دهد.

روزنامه الحیات بیست و ششم مهرماه در گزارشی آورد: به تازگی مطالب بی‌اساس بسیاری درباره بحران در روابط میان مصر و عربستان نوشته شده است تا جایی که بسیاری از قطع روابط و درگیری دو کشور خبر داده‌اند. این نخستین و آخرین بار نیست که رسانه‌ها در این زمینه هیاهو به پا می‌کنند. هر چند دو کشور اصول و ارزش‌های مشترکی داشته باشد اما توافق کلی میان آن‌ها مساله ناممکنی است. به این ترتیب هر کشور دیدگاه خود را برپایه منافعش استوار می‌سازد و در برخی از زمان‌ها به خاطر منافع خود با موضع نزدیک‌ترین همپیمان خود هم مخالفت می‌کند. در منطقه بحران زده خاورمیانه ما باید انتظار داشته باشیم که در برخی از موارد دیدگاه دو همپیمان درباره یک مساله ناهمخوان باشد. بحران سوریه و وجود کنشگران گوناگون در این کشور از جمله این مسائل اختلاف‌زا است.

به نوشته الحیات، مصر و عربستان در سطح رسمی این مساله را درک می‌کنند. هنگامی که مصر در شورای امنیت به سود سوریه رای داد عربستان به طور آشکار مصر را سرزنش کرد. مصر هم به شکل صریح موضع خود را تشریح کرد. این صراحت، اقدامی پسندیده و از انکار و سرپوش نهادن بهتر است. این مساله مهمی نبود اما گروهی از فرصت استفاده کردند و این تصمیم مصر را با تصمیم‌های اقتصادی عربستان برای کاهش صادرات محموله‌های نفتی ارتباط دادند. این در حالی است که کاهش صادرات محموله‌های نفت از عربستان به مصر در چارچوب سیاست هدفمند سازی کاهش بهای نفت صورت گرفته است. به ادعای الحیات روابط تنگانگ میان مصر و عربستان یکی از پایه‌های ثبات منطقه است. در این میان کسانی که به دنبال بحران سازی در روابط دو کشور هستند به یقین به آشوب زایی در منطقه دامن می‌زنند.

http://jomhourieslami.net/?newsid=111822

ش.د9502992