حادثه تروریستی اخیر در استکهلم، منجر به کشته شدن 4 نفر و زخمی شدن 12 نفر دیگر شد. طبق تحقیقات صورت گرفته، یکی از عوامل وابسته به گروه تروریستی- تکفیری داعش، مسئول این عملیات بوده است. متهم هم اکنون دستگیر شده و در اختیار پلیس سوئد قرار گرفته است. در این خصوص گروه بین الملل بصیرت گفت و گویی با دکتر حنیف غفاری تحلیل گر مسائل اسکاندیناوی و اروپا داشته ایم. دکتر غفاری متولد کشور سوئد و دارای مدرک دکترای روابط بین الملل در حوزه مسائل سوئد و نروژ است:
بصیرت: کلیت وقوع حادثه اخیر در استکهلم را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا می توان صراحتا اذعان کرد که دامنه بحران های امنیتی دراروپا به شمال این منطقه و کشورهایی مانند سوئد رسیده است؟صورتبندی بحران های امنیتی اخیر در سوئد نشان می دهد که میان اظهارات جنجال برانگیز دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا و رخدادهایی که پس از آن در این کشور اروپایی به وقوع پیوست ارتباطی مستقیم وجود دارد.
ترامپ چندی پیش به وقوع حادثه ای تروریستی در سوئد اشاره کرد که اساسا رخ نداده بود! به عبارت بهتر، وی در قبال وضعیت امنیتی سوئد دست به شانتاژی رسانه ای و سیاسی زد، اگرچه برخی تحلیلگران معتقد بودند این گاف رسانه ای ترامپ ناخواسته بوده است، اما اصرار های بعدی وی مبنی بر ناامن جلوه دادن وضعیت داخلی سوئد نشان داد که اتفاقا رئیس جمهور آمریکا در این خصوص کاملا محاسبه شده سخن گفته است. درست پس از آن بود که در منطقه رینکه بی (در حوه استکهلم) شاهد وقوع شورشی محدود بودیم. در جریان این حادثه 10 خودرو به آتش کشیده شد و به اماکن عمومی خساراتی وارد گردید، اما این پایان ماجرا نبود! بعد از شورش در رینکه بی، شاهد آتش سوزی عامدانه در در مرکز پناهجویان شهر ونشبوی (در ۸۰ کیلومتری یوته بری) بودیم. این حادثه منجر به زخمی شدن ۱۵ تن از پناهجویان شد. پس از این حادثه نیز شاهد وقوع حادثه تروریستی اخیر در مرکز استکهلم بودیم. همان گونه که مشاهده می کنیم، سرآغاز وقوع بحران های امنیتی در سوئد، اظهارات و القائات ترامپ بوده است.
بصیرت: هدف و انگیزه رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا از بیان چنین اظهاراتی چه بوده است؟ آیا ترامپ به دنبال ایجاد بحران های امنیتی در سوئد است؟قطعا همین طور است. واقعیت امر این است که دونالد ترامپ نه تنها از وجود جوامع چند فرهنگی (Multicultural) در اروپا استقبال نمی کند، بلکه در صدد نابودی این ساختار چند فرهنگی است.
ترامپ اساسا عقیده دارد که برای مقابله با مهاجرین و مسلمانان، باید جوامع چند فرهنگی را هدف قرار داد. سوئد یکی از اصلی ترین مصادیق جوامع چند فرهنگی در اروپا محسوب می شود. در جریان وقوع بحران مهاجرت که از سال 2015 میلادی تشدید شد، سوئد نقش آفرینی پررنگی در پذیرش مهاجرین داشت. این مسئله برای ترامپ که اساسا خواستار افزایش قدرت مانور گروه های ضد مهاجرت و ملی گرا در اروپاست، بسیار گران تمام شده است. در این میان، ترامپ و همراهانش به این نتیجه رسیده اند که اصلی ترین راه برای مقابله با این روند، حمایت غیر مستقیم از وقوع بحران های امنیتی در سوئد است. وقوع بحران های امنیتی در سوئد منجر به تقویت جریان راست افراطی و حزب دموکراتیک سوئد به رهبری جیمی آکسون و همراهانش خواهد شد. نباید فراموش کرد که حزب دموکراتیک سوئد، هم اکنون سومین حزب قدرتمند در پارلمان این کشور است. این در حالیست که در دهه گذشته، اساسا نشانی از این حزب در پارلمان سوئد (RIKSDAG) وجود نداشت.
بنابراین باید این حقیقت را پذیرفت که جریان راست افراطی در سوئد به صورتی گسترده دست به یارگیری زده است. یکی از آرزوهای ترامپ این است که با تشدید بحران های امنیتی در سوئد، دیگر از این کشور به عنوان مثال نقضی برای گزاره های ضد مهاجرتی و ضد جند فرهنگی وی یاد نشود. یکی دیگر از اهداف وی نیز تقویت گروههای راست افراطی در سوئد است که این مسئله، در راستای حمایت کلی ترامپ از جریان های ملی گرا در اروپا قابل تحلیل و ارزیابی است.
بصیرت: با توجه به شرایط فعلی، امکان آشفته شدن شرایط اجتماعی و داخلی و سیاسی سوئد را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا امکان تشدید بحران های امنیتی در سوئد و موج سواری جریان راست افراطی بر روی آن وجود دارد؟در آینده پژوهی مسائل سیاسی و اجتماعی، هیچ احتمالی را نمی توان کنار گذاشت. این قاعده در خصوص وضعیت جاری در جامعه سوئد نیز صدق می کند. باید این حقیقت را پذیرفت که هم اکنون ضریب هشدارهای امنیتی در شهرهایی مانند استکهلم، یوته بری، مالمو و حتی شهرهایی دانشجویی مانند اومئو و اوپسالا بیش از گذشته افزایش پیدا کرده است. این در حالیست که تا چند سال قبل، شاهد همزیستی مسالمات آمیز مهاجرین و سوئدی های اصیل با یکدیگر بودیم.
در محله های مهاجر نشین مانند شیستا (kista) در استکهلم و حتی در حومه پایتخت سوئد، اساسا کسی تصور وقوع چالش های امنیتی را نمی کرد، اما در حال حاضر امکان وقوع چالش های امنیتی در سوئد افزایش یافته است، چنانچه در سایر کشورهای اروپایی نیز این روند وجود دارد. به عنوان مثال، ایستگاه مرکزی شهر استکهلم (central station) محل رفت و آمد اقشار گوناگون جامعه و مهاجرین و اتباع سوئدی و اتباع دیگر کشورهای جهان بود. هم اکنون نیز کلیت این روند در استکهلم حاکم است، اما سطح هشدارهای امنیتی در این کشور افزایش یافته است. این دقیقا همان هدفی است که جریان های راست افراطی و حامیان آمریکایی فعلی این جریان ها به دنبال آن هستند.
بصیرت: سوئد به عنوان یک کشور اروپایی هم اکنون با چه نوع بحران هایی مواجه است؟ در این خصوص توضیح دهید.سوئد به طور کلی با دو نوع بحران امنیتی مواجه است: نوع اول، بحرانی است که از سوی گروه های تروریستی-تکفیری مانند داعش وجود دارد و نوع دوم، بحرانی است که از سوی طرفداران جریان های نئونازیستی و راست افراطی در انتظار این کشور است.
طی یک دهه اخیر، عده ای از طرفداران جریان های نئونازیستی در سوئد و دیگر کشورهای حوزه نوردیک دستگیر شده اند. در این میان به نظر من خطر جریان راست افراطی از جریان های نئونازیستی بیشتر است، زیرا این جریان، به دلیل حضور در قدرت و صحنه سیاسی، با امکانات و سرعت بیشتری دست به یارگیری در جامعه سوئد می زند. اگرچه احزاب راست میانه و سوسیالیست در سوئد علیه جریان راست افراطی و حزب دموکراتیک متحد هستند، اما این اتحاد کافی نیست. در این خصوص لازم است سازمان اطلاعاتی و امنیتی سوئد (Säpo) اقدامات جدی تری صورت دهد. جبهه راست افراطی در سوئد یک خطر امنیتی است نه یک جریان سیاسی! بنابراین باید به مثابه یک خطر امنیتی با این جریان خطرناک برخورد کرد. در خصوص جریان های تروریستی و تکفیری نیز همین گونه است. در ژانویه امسال مقامات سازمان اطلاعاتی سوئد اعلام کردند که 150 طرفدار گروه های ترویستی و تکفیری به این کشور بازگشته اند.
این در حالیست که مطابق اطلاعات موجود، تعداد دیگری از شهروندان سوئدی هوادار داعش و دیگر گروه های تکفیری نیز در عراق و سوریه حضور دارند و هنوز به سوئد باز نگشته اند. اخیرا مذاکراتی میان پلیس عراق و مقامات امنیتی سوئد در خصوص دستگیری اتباع این کشور ( که در صف گروه های تکفیری حضور دارند) صورت گرفته است که بر این اساس، طرفین قصد دستگیری این افراد در خاک عراق را دارند. این مسئله گامی رو به جلو است. هم اکنون شهر مالمو در جنوب سوئد بیش از دیگر شهرها در کمین حملات تروریستی تکفیری ها قرار دارد. ده ها تن از اتباع سوئدی مقیم این شهر در سوریه و عراق و در میان اعضای داعش و جبهه النصره حضور داشته اند. حمله اخیر یکی از طرفداران داعش به حسینیه شیعیان شهر مالمو در همین راستا قابل ارزیابی است. مالمو هم اکنون یکی از کانون های بالقوه بحران امنیتی در سوئد است هر چند که دیگر شهرها نیز از حملات تروریستی مصون نیستند. در هر حال، دولت و دستگاه های امنیتی سوئد لازم است جریان های تکفیری و جریانهای راست خطرناک را مهار کنند.
بصیرت: آیا حضور یا عدم حضور جریان های سیاسی سنتی خاص در سوئد، مانند جریان راست میانه یا جریانهای چپ گرا در مواجهه با بحران های امنیتی در این کشور موثر است؟به نظر من مواجهه سوئد با معضلات پنهان و آشکار امنیتی در این کشور ارتباطی با حضور ائتلاف راستگرا یا چپ گرا در این کشور ندارد. همه احزاب سوئدی به غیر از حزب دموکراتیک سوئد، رویکرد نسبتا ثابتی در مواجهه با بحران های امنیتی در این کشور دارند هر چند که در نحوه اعمال سیاست های امنیتی دچار اختلافات کوچکی هستند. در این معادله، تفاوت چندانی میان فردریک راینفلت، نخست وزیر سابق سوئد و استفان لوفون، نخست وزیر فعلی این کشور وجود ندارد. نباید فراموش کرد که سوئد طی دهه های گذشته، دچار برخی بحران های امنیتی موردی شده است که این کشور را تحت تاثیر قرار داده است. ترور اولاف پالمه، نخست وزیر سوسیالیست سوئد در سال 1986 تا ترور آنالیند، وزیر امور خارجه وقت سوئد، در سپتامبر سال 2003 هر دو حوادثی بودند که شوک سختی به جامعه سوئد وارد کرد. با این حال هم اکنون جنس بحران های امنیتی در سوئد با قبل متفاوت است.
حزب سوسیال دموکرات، حزب میانه رو ( Moderaterna) و دیگر احزاب سوئدی اعم از حزب دموکرات مسیحی و حزب سبز و حزب مرکزی و .... جملگی نسبت به این مسئله آگاه هستند که وقوع بحران های امنیتی مزمن و دامنه دار در این کشور، خطراتی را متوجه ساختار دولت رفاه می کند. بنابراین، در حوزه مسائل امنیت داخلی شاهد همفکری موثر احزاب سوئدی با یکدیگر هستیم.
از جناب آقای دکتر غفاری که در این گفتگو شرکت کردند، تشکر می کنیم.
من هم از شما متشکرم.
