محمدرضا مرادی/ دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در حالی این هفته به عربستان سعودی سفر خواهد کرد که حواشی این سفر پیش از شروع آن آغاز شده است. ترامپ در مقام رئیس‌جمهور آمریکا، قرار است در نخستین سفر رسمی خود به خارج از کشور، به عربستان برود و علاوه بر مقامات ارشد سعودی، با سران برخی کشورهای منطقه نیز دیدار کند. رئیس‌جمهور آمریکا در طول سفر ۹ روزه خود، از سرزمین‌های اشغالی و واتیکان نیز دیدن خواهد کرد. در پی این امر پادشاهی سعودی در تلاشی برای نشان دادن نفوذ و قدرت خود، از سران ده‌ها کشور خاورمیانه، آفریقا و آسیا دعوت کرده در نشستی در ریاض با حضور ترامپ شرکت کنند. به گفته رسانه‌های عربستان، بیش از ۵۰ نفر از مقامات ارشد منطقه به دعوت ریاض پاسخ مثبت داده‌اند. دونالد ترامپ در این سفر که حدود 68 میلیون دلار برای عربستان هزینه خواهد داشت، با ملک سلمان‌بن‌عبدالعزیز پادشاه، محمدبن‌نایف ولی‌عهد، محمدبنسلمان وزیر دفاع و دیگر مقامات نظامی، امنیتی و سیاسی عربستان دیدار خواهد کرد. در جریان سفر ترامپ به عربستان سه نشست برگزار خواهد شد؛ اولین اجلاس به پادشاهی سعودی و آمریکا اختصاص دارد، دومین اجلاس مشترک کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و آمریکا است و سومین اجلاس سران عربی‌ـ اسلامی‌ـ آمریکایی است که با حضور رهبران کشورهای مختلف برگزار می‌شود. این سفر با اهداف مختلفی صورت خواهد گرفت که در ادامه بررسی خواهد شد.
فروش سلاح
دونالد ترامپ از همان آغاز مبارزات انتخاباتی اعلام کرد که کشورهایی مانند عربستان باید هزینه حمایت‌های آمریکا را بپردازند؛ از این رو بارها اعلام کرده است که دوران حمایت مجانی از عربستان به پایان رسیده است. به همین دلیل این کشور سعی دارد با بهره‌گیری از روش‌های مختلف، خزانه عربستان را خالی کند. خبرگزاری «رویترز» به نقل از یک مقام بلندپایه آمریکایی در این باره اعلام کرد که واشنگتن در آستانه تکمیل امضای مجموعه قراردادهای تسلیحاتی با عربستان به ارزش بالای 100 میلیارد دلار است و ارزش این قراردادها می‌تواند به 300 میلیارد دلار طی 10 سال آینده با هدف تقویت توان دفاعی ریاض برسد، البته این امر مشروط به این امر است که برتری نظامی رژیم صهیونیستی در منطقه حفظ شود. این قرارداد قرار است در سفر ترامپ به ریاض امضا شود. اما قراردادهای تسلیحاتی مذکور به هواپیماهای مدرن و پیشرفته اف 35 منحصر نمی‌شوند و شامل قراردادهای تعمیر و نگهداری، سیستم‌عامل‌های کشتی، سامانه‌های پدافندی مانند پاتریوت و... نیز می‌شود. به همین دلیل، مقامات مسئول آمریکایی که این خبر را فاش کرده‌اند، تأکید داشتند که این قراردادها، برتری نظامی رژیم صهیونیستی را تهدید نخواهد کرد. به هرحال انعقاد قرارداد تسلیحاتی ده‌ها میلیارد دلاری آمریکا با عربستان برای تحقق وعده ترامپ در زمینه اشتغال‌زایی و چرخاندن چرخ تولید کارخانه‌ها امری مهم و حیاتی است. از این‌رو آمریکا با دامن زدن به ناامنی در منطقه و پیش کشیدن طرح مبارزه با تروریسم سعی دارد فضای این منطقه را ناامن جلوه دهد تا زمینه فروش سلاح‌های خود به کشورهای این منطقه به ویژه عربستان را فراهم آورد. اما سؤال مهم در این باره این است که عربستان به دلیل کاهش بهای نفت، حمایت از تروریست‌ها و جنگ یمن با کسری بی‌سابقه بودجه مواجه شده است و به دنبال کسری بودجه 100 میلیارد دلاری در این کشور، ریاض اقدام به فروش اوراق قرضه عمومی کرده است، بنابراین چگونه می‌تواند بهای این تسلیحات را بپردازد؟! فروش پنج درصد از سهام شرکت آرامکو که سال گذشته صورت گرفت نمی‌تواند یک‌چهارم این تعهدات را نیز تأمین کند. عربستان در ماه‌های گذشته برای فرار از کسری بودجه سیاست ریاضت اقتصادی را اعمال کرد. این سیاست سبب شد طبقات فقیر جامعه عربستان بسیار آسیب ببینند. در وضعیت کنونی نیز این قرارداد ضربه‌ای دیگر بر فقرای عربستان وارد خواهد کرد.
ناتوی عربی
دولت آمریکا از چند سال پیش با هدف شکل دادن به یک نیروی نظامی عربی در مقابل ایران، با مشورت رژیم صهیونیستی پروژه «ناتوی عربی» را کلید زده است. همان‌گونه که «ناتو» برای مقابله با تهدیدات شوروی به وجود آمد، هدف اصلی این سازمان نیز مقابله با خطری به نام ایران است. در این طرح به کشورهای عربی تلفیق نیروهای هوایی و دریایی کشورهای عربی با یکدیگر و تجهیز آنها به سامانه‌های تسلیحاتی و نظامی آمریکا و نیز ادغام نیروهای گشتی هوایی و دریایی و سپر دفاع موشکی پیشنهاد شده است. پایگاه «دبکا فایل» نزدیک به سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی در همین زمینه مدعی شد که «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا در جریان سفر به عربستان، از ریاض تشکیل «ناتوی عربی‌ـ سنی‌ـ اسلامی» را اعلام خواهد کرد. وبگاه صهیونیستی دبکا درباره موضع ایران درقبال این رویداد قریب‌الوقوع نوشت، ایران که در حال حاضر مشغول انتخابات ریاست‌جمهوری است، با تردید به آمادگی‌ها برای نشست آمریکایی‌ـ اسلامی در ریاض می‌نگرد. به این دلیل که در صورت تشکیل ارتش عربی‌ـ اسلامی، هدف اصلی آن هرگز مبارزه با داعش نخواهد بود؛ بلکه براساس ارزیابی‌های کارشناسان این پایگاه نزدیک به سازمان جاسوسی رژیم صهیونیستی، تشکیل ارتش سنی، مبارزه با شیعیان در ایران، عراق و سوریه و نیز «حزب‌الله» لبنان را هدف گرفته است.
استراتژیست‌های دولت ترامپ تشکیل یک ناتوی عربی با همراهی صهیونیست‌ها را برای مقابله با بحران‌های خاورمیانه طراحی کرده‌اند. بنا بر گزارش روزنامه «وال‌استریت ژورنال»، گفت‌وگوهای اولیه بر سر ایجاد یک پیمان نظامی از نوع ناتو بین دولت ترامپ و مسئولان نظامی و امنیتی عربستان و امارات متحده صورت گرفته است. از دیگر اعضای احتمالی این پیمان نظامی از کشورهای مصر و اردن یاد می‌شود. در عین حال پیوستن دیگر کشورها به ناتوی عربی نیز منتفی نیست. این پیمان نظامی از همراهی و حمایت اطلاعاتی و امنیتی رژیم صهیونیستی و آمریکا نیز برخوردار خواهد بود. هدف از این پیمان نظامی، ایجاد همبستگی بین کشورهای عربی و سنی‌مذهب در برابر ایران و جلوگیری از نفوذ آنها در منطقه اعلام شده است. بر اساس این طرح، عملاً وظیفه اصلی مقابله با «دشمن مشترک» به بازیگران محلی و متحدان منطقه‌ای آمریکا واگذار می‌شود. هدف دیگر از تشکیل این نیرو بیش از آنکه مربوط به دفاع از کشورهای عربی در مقابل حملات بیگانه باشد، با یک طرح آمریکایی‌ـ صهیونیستی هدفی جز اتحاد این کشورها و تجمیع امکانات نظامی برای مقابله با اعتراضات داخلی و انقلاب‌های داخلی ندارد تا حکام کشورهای عربی بتوانند با تکیه بر یک نیروی نظامی گسترده به راحتی به دیکتاتوری‌های خود ادامه دهند و هراسی از فعالیت‌های داخلی مخالفان نداشته باشند.
پرونده یمن
عملیات تجاوزکارانه به یمن که از فروردین 94 شروع شد قرار بود به سرعت با شکست انقلابیون این کشور پایان یابد؛ اما با وجود گذشت بیش از دو سال از این حمله، عربستان به دنبال راه فرار از باتلاق یمن است. به قدرت رسیدن ترامپ و انجام چند حمله در جنوب یمن از طریق کماندوهای آمریکایی به بهانه مبارزه با القاعده این پیام را به ریاض مخابره کرد که دولت جدید آمریکا نسبت به تشدید حملات علیه یمن از عربستان حمایت خواهد کرد. در واقع، پس از روی کارآمدن رئیس‌جمهور جدید آمریکا و تأکید او بر بازنگری در راهبرد آمریکا در خاورمیانه و تلاشی که سعودی‌ها برای جلب نظر ترامپ در ابعاد اقتصادی داشتند، مشاهده شد که یمن در این راهبرد، جایگاه ویژه‌ای کسب کرده و صحنه میدانی آن تحولات جدیدی را به خود دیده است. در این چارچوب، مهار روند پیشروی‌های میدانی انصارالله و متحد آن علی عبدالله صالح مهم‌ترین نمود این سیاست است. منابع نظامی پیش‌بینی می‌کنند که سلاح‌های جدیدی که آمریکا به عربستان ارسال خواهد کرد، در عملیات اشغال ساحل الحدیده در غرب یمن و مشرف به دریای سرخ استفاده خواهد شد. پیشتر «مارتین ایندیک» معاون مؤسسه بروکینگز در مقاله‌ای درباره اهداف راهبردی آمریکا در یمن نوشته بود: «تلاش موفقیت‌آمیز برای کنترل بندر الحدیده بر محاسبات حوثی‌ها تأثیرگذار است و موجب می‌شود جناح آنها در مذاکرات جدیت و عقلانیت بیشتری پیدا کند.» در واقع، عربستان به دنبال آن است تا بندر راهبردی الحدیده را اشغال کند تا با این اقدام انصارالله را در تنگنای بیشتری قرار دهد. به همین دلیل کارشناسان معتقدند که ترامپ در سفر خود مجوز تشدید حملات به یمن را صادر خواهد کرد.
پیامدهای سفر ترامپ برای ایران
اما این سفر با توجه به اهداف بررسی شده و اعلامی چه پیامدهایی می‌تواند برای ایران داشته باشد؟ واقعیت آن است که هم دولت جدید آمریکا و هم گروه حاکم بر دربار سعودی به شدت خواستار محدود کردن قدرت ایران و سدِ نفوذ این کشور هستند. از این رو در چند ماهی که از عمر دولت ترامپ می‌گذرد، شاهد تشدید اقدامات ضد ایرانی دولت آمریکا هستیم. نفوذِ فزاینده ایران در منطقه سبب شده است تا عربستان میدان‌های رقابت را به ایران ببازد و از تمامی درگیری‌ها دست خالی خارج شود. بنابراین تنها راهکار باقی‌مانده برای ریاض پناه بردن به آمریکا و رژیم صهیونیستی در راستای تشکیل ائتلافی ضد ایرانی است. به همین دلیل سفر ترامپ نقطه عطفی بر تشکیل این ائتلاف خواهد بود. ریاض سفر ترامپ را تأکیدی بر حمایت واشنگتن از متحد خود در برابر رقیب سنتی آن در منطقه، یعنی جمهوری اسلامی ایران، می‌بیند.
مقامات سعودی امید زیادی بسته‌اند تا حمایت ترامپ را برای مقابله با ایران و بهبود روابط دوجانبه به دست آورند. ریاض به دنبال حصول اطمینان از این مسئله است که دولت ترامپ به موضع سرسخت خود علیه تهران ادامه خواهد داد. بنا به ادعای عربستان، ایران عامل بی‌ثباتی در منطقه است و ریاض تلاش می‌کند دولت ترامپ را به سمت لفاظی‌های بیشتر و اقدامات بازدارنده علیه ایران ترغیب کند. گفته می‌شود ترامپ پس از ترک عربستان راهی فلسطین اشغالی خواهد شد تا به گفته رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا، به ایجاد یک اتحاد منطقه‌ای علیه ایران کمک کند. دولت ترامپ از «خطر ایران» به عنوان یک «مترسک» برای گرفتن پول‌های عربستان بهره می‌برد.
ناظران معتقدند که تأکید محمدبنسلمان در گفت‌وگوی چندی پیش خود با شبکه «ام‌بی‌سی» بر نقش و نفوذ تهران بر پایتخت‌های عربی نشان می‌دهد که سعودی‌ها همچنان امیدوارند تا توجه مقامات واشنگتن را بر نقش در حال گسترش ایران در خاورمیانه متمرکز کنند. به‌نظر می‌رسد مقامات سعودی تا حد زیادی در توجه دادن نگاه دولت ترامپ به ایران موفق عمل کرده‌اند و نتایج بست‌نشینی عادل الجبیر در راهروهای کاخ سفید و پنتاگون به بار نشسته است. در همین زمینه در 100 روزی که از روی کارآمدن ترامپ در آمریکا گذشته است، دیدارها و گفت‌وگوهای بسیاری بین مقامات دو کشور درباره مسائل منطقه‌ای، از جمله بحران یمن، سوریه و همچنین موضوع ایران صورت گرفته است که نشان می‌دهد دو کشور از ذهنیت اختلاف‌زا در دوران اوباما عبور کرده‌اند و به نوعی تفاهم مجدد دست یافته‌اند؛ تفاهمی که با یادآوری شراکت راهبردی و پرداخت دلارهای نفتی عربستان به آمریکا که پیشتر ترامپ آن را گوشزد کرده بود، صورت گرفته است. این اقناع‌سازی و جلب نظر سبب شده تا رئیس‌جمهور آمریکا، اولین سفر رسمی خارجی خود را به عربستان و با هدف مقابله با ایران اختصاص دهد. زمینه این سفر را پیشتر جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا در سفر به ریاض با واکنش تند علیه تهران به خوبی فراهم کرده بود. متیس پس از نشست با مسئولان ارشد سعودی در اظهاراتی ادعا کرده بود در هر نقطه‌ای از منطقه که مشکلی در آن وجود دارد، ایران آنجا است.
پایان سخن
مروری بر اهداف سفر ترامپ به عربستان به خوبی نشان می‌دهد که منطقه خاورمیانه آبستن تحولاتی راهبردی است و تغییرات زیادی را در آینده منطقه شاهد خواهیم بود؛ چرا که عربستان و آمریکا با عبور از «دوران سردِ موقت» در زمان اوباما بیشتر از گذشته به هم نزدیک شده‌اند. این نزدیکی به این دلیل در این برهه زمانی بسیار مهم است که آمریکا به دنبال تشکیل ائتلافی از کشورهای سنی در منطقه در مقابل ناتوی عربی با هدف مقابله با ایران است. از سوی دیگر فروش سلاح به عربستان که یکی از اهداف این سفر مطرح شده است نیز در همین راستا قابل ارزیابی است و آمریکا سعی دارد ریاض را برای مقابله با دشمن بزرگ خود، یعنی ایران در منطقه آماده کند. همچنین دونالد ترامپ تلاش خواهد کرد کشورهای عربی به ویژه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس را به برقراری رابطه آشکار با رژیم صهیونیستی تشویق کند. در صورت گشایش سفارتخانه‌های رژیم صهیونیستی در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس، این منطقه در آینده شاهد بحران‌های جدیدی خواهد بود. از این رو دیدار ترامپ از عربستان در ابعاد سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است و به تغییرات ژئوپلیتیکی در منطقه منجر خواهد شد. در واقع، لابی صهیونیستی مستقر در آمریکا در جریان سفر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه به دنبال آن است تا ضمن عملیاتی کردن سناریوی خاورمیانه جدید که مورد نظر رهبران رژیم صهیونیستی است، تعامل جدیدی میان اعراب و رژیم صهیونیستی برقرار کنند.
بنابراین نوک پیکان این سفر به سوی ایران است و تهران ضمن افزایش تلاش‌های منطقه‌ای باید نسبت به پیامدهای این اردوکشی ترامپ در منطقه کاملاً هوشیارانه عمل کند. هرچند تجربه نشان داده است که رویارویی آمریکا با ایران تحت عناوین مختلف تاکنون با موفقیت همراه نبوده است، اما این موضوع نباید دلیلی بر بی‌اهمیت دانستن سفر ترامپ و اهداف پشت پرده آن برای ایران باشد.
