موشك‌ پراني ترامپ به رابطه‌ با پوتين

(روزنامه جوان – 1396/01/26 – شماره 5065 – صفحه 6)

ديميتري پسكوف، سخنگوي كاخ كرملين، هنگام ورود ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا به مسكو گفته بود كه قرار نيست تيلرسون با رئيس‌جمهور روسيه ديداري داشته باشد اما وزير خارجه امريكا توانست در كمتر از 24 ساعت با پوتين ديدار كند آن هم با حضور پسكوف و سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه. اين اتفاق مي‌تواند ناشي از عقب‌نشيني يا دست‌كم تجديد نظر روس‌ها در نحوه برخورد با وزير خارجه امريكا باشد يا قدرت چانه‌زني تيلرسون كه به دليل تجربه‌ طولاني مراوده با روس‌ها خوب مي‌داند از چه راهي با آنها وارد گفت‌وگو شود تا جواز ديدار با پوتين را به دست آورد. در هر صورت، ديدار تيلرسون با پوتين آن هم در جو پرتنش بعد از موشك‌پراني ترامپ به سوريه در روز جمعه هفتم آوريل اهميت قابل توجهي دارد.

چنانكه لاوروف گفته روسيه مي‌خواهد از يك طرف اهداف واقعي امريكا در سوريه را بداند و از سوي ديگر، اين اطمينان را به دست آورد كه امريكا ديگر بعد از اين دست به موشك‌پراني به سوريه نخواهد زد. به نظر مي‌رسد بررسي اين دو موضوع يا حتي دادن تذكرات جدي به تيلرسون منظور اصلي دادن جواز ديدار با پوتين به وزير خارجه امريكا باشد تا مسكو بعد از چند ماه تحمل رفتار كج‌دار و مريز ترامپ، تكليف خود را با او بر سر سوريه مشخص كند. تعيين تكليف با ترامپ مي‌تواند چشم‌انداز نحوه تعامل با او را براي پوتين مشخص كند، چراكه پوتين احساس مي‌كند تعامل با ترامپ به خصوص بعد از فرمانش براي شليك موشك‌ها به سوريه به شدت تخريب شده است.

موشك‌پراني بدون پشتوانه حقوقي

دونالد ترامپ و ديگر مقام‌هاي امريكايي و از جمله همين تيلرسون با ادبياتي تند عليه نظام سوريه و شخص بشار اسد، رئيس‌جمهور سوريه سعي در توجيه موشك‌پراني هفتم آوريل داشتند تا آنجا كه مقايسه شان اسپايسر، سخنگوي كاخ سفيد، بين هيتلر و اسد نه تنها باعث دردسر او و عذرخواهي‌اش شد، بلكه ميزان اندك اطلاعات عمومي او را هم نشان داد. اين نحو ادبيات بيشتر از آنكه بيانگر موضع سياسي واشنگتن باشد براي پر كردن خلأ حقوقي بود كه با موشك‌پراني به سوريه ايجاد شده بود.

در واقع، ترامپ بدون داشتن مجوزي از سوي شوراي امنيت و حتي كنگره خود امريكا فرمان شليك موشك‌هاي تام هاوك به سوريه را صادر كرده بود و به اين ترتيب، فرمان او هم از جهت حقوق و قوانين بين‌الملل و هم قوانين داخلي امريكا وجاهت و مشروعيت لازم را نداشت. هر چند مقام‌هاي عمده غربي مثل بوريس جانسون، وزير خارجه بريتانيا، به هر نحو كه شده سعي در توجيه موشك‌پراني ترامپ داشته‌اند اما اعتراف ديديه رندرز، وزير خارجه بلژيك، به زير پا گذاشتن چارچوب بين‌المللي توسط ترامپ، دست كم نشان داد كه اين دست توجيهات حتي در اروپا هم چندان قابل قبول نيست.

به همين جهت است كه روس‌ها اصرار مثلث امريكا، بريتانيا و فرانسه را براي تصويب قطعنامه‌ پيشنهادي‌ خود در شوراي امنيت ترفند امريكايي‌ها و متحدان اروپايي‌اش براي حل مشكل حقوقي موشك‌پراني هفتم آوريل مي‌دانند. سرگئي ريابكوف، معاون وزير خارجه روسيه، ارائه پيش‌نويس قطعنامه به شوراي امنيت را از همين منظر تحليل كرده و از گفته‌هاي او برمي‌آيد كه روس‌ها با استفاده از حق وتوي خود قصد دادن امتيازي به امريكا و متحدانش را ندارند. اين اتفاقي بود كه در ساعات پاياني روز چهارشنبه 12 آوريل پيش آمد و روسيه با استفاده از حق وتوي خود دومين پيش‌نويس اين مثلث را در شوراي امنيت ناكام گذاشت. روسيه با وتوي اين پيش‌نويس نه تنها امتيازي به امريكا براي مشروعيت‌بخشي به آن موشك‌پراني نداد، بلكه سعي دارد تا نگذارد اين موشك‌پراني مبدل به تاكتيك نظامي جديد امريكا در صحنه سوريه شود.

تاكتيك نظامي جديد

پوتين در مصاحبه اخير از دو گزينه براي تحليل انفجار شيميايي در خان شيخون گفته كه يكي تحريك صحنه‌سازي شده و ديگري حمله به مكان مخفي براي توليد سلاح شيميايي مرگبار است اما در هر صورت تأكيد كرده كه «نمي‌توان اجازه داد بدون بررسي و تحقيق اقدامي عليه دولت و مقامات سوريه انجام داد.» او به اين صورت در برابر وجه تهاجمي ترامپ ايستاده با اين تصور كه موشك‌پراني روز هفتم آوريل يك برنامه از قبل طراحي شده امريكاست كه از دو وجه انفجار شيميايي و فضاي اتهام‌زني عليه دولت سوريه با حملات نظامي امريكا به مواضع ارتش سوريه تشكيل شده است. سرگئي رودسكوي، رئيس اداره عمليات مركزي ستاد مشترك ارتش روسيه، نه تنها از تكرار اين سناريو مي‌گويد بلكه بر اساس اطلاعات به دست آمده مراكز مورد نظر تروريست‌ها براي اجراي اين سناريو را هم مشخص مي‌كند كه عبارتند از خان شيخون، فرودگاه الجيره، غوطه شرقي و غرب حلب.

رودسكوي از حمل مواد سمي به اين مناطق توسط تروريست‌ها مي‌گويد تا با انفجار آن مواد بهانه‌هايي براي متهم كردن دولت سوريه به دست امريكايي‌ها و موشك‌پراني‌هاي آنها بدهند. اين يك تاكتيك نظامي جديد از همكاري محسوس گروه‌هاي تروريستي با امريكايي‌هاست كه در جهت مقابله با موفقيت‌هاي ارتش سوريه و تأثيرگذاري در روند مذاكرات صلح طراحي شده است. در واقع، امريكا بايد براي نجات گروه‌هاي تروريستي بعد از شكست آنها در حلب و عقب‌نشيني به سمت استان ادلب كاري مي‌كرد اما مسائل و مشكلات متعدد در هفته‌هاي نخست رياست جمهوري ترامپ باعث شده بود تا نه فرصت و نه امكان اقدامي مؤثر در سوريه داشته باشد. علاوه بر اين مسائل، روسيه با همكاري ايران و تركيه ابتكار عمل مذاكرات صلح را به دست گرفته و به دور از حضور امريكايي‌ها و متحدان اروپايي‌اش موفق شده بود تا نمايندگان دولت و مخالفان مسلح را زير يك سقف در آستانه و ژنو جمع كند.

ضعف گروه‌هاي تروريستي و اين ابتكار عمل روسيه به طور كلي امريكا را در پرونده سوريه به حاشيه رانده است و حالا ترامپ با اين تاكتيك جديد سعي مي‌كند تا دوباره به متن اين پرونده بازگردد و به همين جهت است كه حالا نيكي هيلي، نماينده دائم امريكا در سازمان ملل يا اچ آر مك‌مستر، مشاور امنيت ملي كاخ سفيد، از بركناري بشار اسد مي‌گويند. اين نحو بازگشت امريكا به متن تنها با تكرار اين تاكتيك نظامي ممكن است، چراكه نه گروه‌هاي تروريستي آن توان نظامي لازم براي بازگشت موفقيت‌آميز به ميدان جنگ را دارند و نه امريكا حاضر است از سربازان خود مايه بگذارد.

مقابله نظامي - سياسي

روشن است كه پوتين اين تاكتيك نظامي امريكا را عليه هر آنچه مي‌داند كه تا كنون در سوريه رشته و به دنبال راه مقابله با آن در دو مسير سياسي و نظامي است. در مسير سياسي، مسئله اصلي در مشروعيت‌بخشي به اين تاكتيك است كه روسيه تا اينجا سعي داشته با استفاده از حق وتوي خود مانع از مشروعيت‌بخشي به آن شود تا دست‌كم، امريكا نتواند با گرفتن مجوزي از شوراي امنيت با خيال راحت اين تاكتيك خود را تكرار كند. بي‌تجربگي ترامپ در عرصه بين‌المللي و عدم آشنايي او با قواعد بازي در اين عرصه باعث شد تا او براي شليك موشك‌هايش به سوريه بي‌گدار به آب بزند و همين هم كار پوتين را راحت كرد تا به او اجازه ندهد حتي با دو متن پيش‌نويس در شوراي امنيت هم كمترين شانسي براي مشروعيت دادن به موشك‌پراني‌اش داشته باشد. پوتين با وتوي اين پيش‌نويس‌ها در عمل مقابل ترامپ ايستاده و استقبال سرد از وزير خارجه ترامپ در مسكو هم مزيد بر اين تقابل شده است. شايد پوتين با دادن اجازه ملاقات به تيلرسون خواسته تا تمام ارتباطات با ترامپ را يكسره قطع نكند اما از اظهارات پسكوف و لاوروف چنين برمي‌آيد كه پوتين با تيلرسون گفت‌وگوي بي‌پرده‌اي داشته است.

در واقع، اين ملاقات را مي‌توان به عنوان اتمام حجت پوتين براي ترامپ دانست چنانكه لاوروف از تلاش مسكو براي درك نيت واقعي امريكا در سوريه مي‌گويد. مجموعه اين نحو تحرك سياسي پوتين را بايد در قالب گفته او ارزيابي كرد كه رابطه با امريكا را در اين مدت از رياست جمهوري ترامپ نسبت به قبل از اين و زمان رياست جمهوري باراك اوباما بدتر دانسته بود. حالا مسئله اين است كه اگر ترامپ بخواهد تاكتيك خود را ادامه دهد و در يك هماهنگي با گروه‌هاي تروريستي باز به مواضع ارتش سوريه حمله كند، پوتين تنها به مقابله سياسي اكتفا خواهد كرد يا دست به مقابله نظامي خواهد زد. ژنرال ايگور كونوشنكوف، سخنگوي وزارت دفاع روسيه بعد از موشك‌پراني هفتم آوريل گفت مسكو قصد تقويت دفاع هوايي سوريه را در برابر حملات هوايي امريكا دارد تا از حساس‌ترين زيرساخت‌هاي روسيه محافظت شود.

وي تعليق همكاري هوايي بين روسيه و امريكا را گام ديگر پوتين در برابر موشك‌پراني‌هاي احتمالي بعدي دانست كه در مجموعه تقابل‌ نظامي او با تاكتيك امريكا قرار مي‌گيرد و باعث شده است براي مثال بلژيك از ادامه همكاري با ائتلاف امريكايي در سوريه خودداري كند. اين اقدامات هر چند به معناي تقابل مستقيم پوتين با ترامپ نيست، اما باعث شده است همان مقدار از همكاري محدود بين روسيه و امريكا در سوريه هم متوقف شود.

پوتين به اين وسيله هزينه جاه‌طلبي نظامي را براي ترامپ بالا برده تا با خيال راحت فرمان شليك موشك‌هايش را به سوريه صادر نكند. پوتين در اين دو مسير سياسي و نظامي به صورت مشخص در برابر ترامپ قرار گرفته تا به او ياد دهد موشك‌پراني‌هاي او تنها چند آشيانه جنگنده را در پايگاه هوايي شعيرات تخريب نكرده، بلكه اين موشك‌ها رابطه نه چندان خوب بين روسيه و امريكا را خراب‌تر از قبل كرده و شايد او اين نكته را به تيلرسون متذكر شده تا به گوش ترامپ برساند.

http://www.javanonline.ir/fa/news/846048

ش.د9600453