قانون تحریم جدید آمریکا علیه ایران، نص، روح و هدف برجام را نقض می کند/تحریم سپاه، کلیت نظام جمهوری اسلامی را دچار مشکل می کند

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل

قانون تحریمی جدید کنگره و دولت آمریکا علیه ایران، جامع ترین تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران محسوب می شود که هفته قبل باه همراه قانون تحریم روسیه و کره شمالی، بعد از تصویب در کنگره آمریکا به امضای ترامپ رسید. این تحریم ها که برخی در داخل کشور آنها را جدید نمی دانند، یک تففاوت بسیار بزرگ با تحریم های قبل دارد و آن این که در قالب قانون، همانند قانون داماتو، درآمده است و از این رو دولت آمریکا خود را ملزم به اجرای آنها می داند. مهم تر این که این تحریم ها، کلیت سپاه پاسداران را مورد تحریم قرار داده است که البته در این زمینه ابهاماتی وجود دارد.

جهت بررسی بیشتر ابعاد مختلف این تحریم ها و چیستی و چگونگی تحریم سپاه پاسداران، گفتگوی مفصلی را گروه بین الملل بصیرت با دکتر سیامک باقری، کارشناس مسائل هسته ای و استراتژیک انجام داده است که در ادامه می آید:

تحریم هایی که تحت عنوان H.R.3364 «قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طربق تحریم ها»، توسط کنگره آمریکا با رأی بسیار بالا تصویب شد، یکی از مهم ترین و گسترده ترین تحریم هایی بود که آمریکایی ها بعد از برجام علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کردند، به نحوی که کارشناسان این موضوع از این قانون تحریم تحت عنوان سیاه چاله یا نسل دوم تحریمی نام بردند. قانون تحریم جدید (که با امضای ترامپ مصوبه تحریمی کنگره آمریکا تبدیل به قانون شده است)، بسیار گسترده است و در آن اشخاص، نهادها و مراکز مختلفی را تحت ذیل مواد تحریمی قرار می دهد و به نوعی شامل تحریم های ثانویه خواهد بود. این تحریم ها شامل شرکت ها و نهادهایی که در خارج از آمریکا قرار دارند و در صورت تجارت با جمهوری اسلامی ایران در حوزه مرتبط با مسائل موشکی، تسلیحات و یک سری مسائل دیگر، مورد تحقیق و تحریم قرار خواهند گرفت. بنابراین این موضوع می تواند به معنای یک حرکت خصمانه جدید از سوی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران به شمار آید. این قانون تحریمی ابعاد اقتصادی، سیاسی و نظامی جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده و می تواند در مناسبات و درآمدهای اقتصادی ایران اخلال ایجاد کند.

در حوزه سیاسی نیز به نوعی می تواند یک نوع چالش و قرار دادن مردم در برابر حاکمیت، قرار دادن بخشی از حاکمیت در برابر حاکمیت و همچنین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را به نوعی مورد هدف قرار دهد.

 از حیث نظامی این تحریم ها به معنای این است که نوعی زیرساخت های دفاعی و نظامی ما را مورد هدف قرار داده است. امروزه مسئله فناوری موشکی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مولفه های قدرت دفاعی کشور محسوب می شود و به شدت تحریم ها را در معرض خطر قرار می دهد. بنابراین ابعاد این تحریم ها وسیع است.

پنج ویژگی قانون تحریمی جدید در ذیل آمده است که می تواند عمق بیشتری از آن را برای ما آشکار کند: 

1- تحریم جدید، دستورات یا فرامین اجرایی که سابقا توسط رؤسای جمهوری آمریکا علیه ایران وضع شده بودند را تبدیل به قانون می کند. اگر چه برخی از این تحریم ها از قبل وجود داشته، اما اکنون تبدیل به قانون شده و غنی شده اند، مانند فرمان اجرایی 13224 که در دوره بوش (در سال 2005) وضع شده بود. این مورد در حال حاضر تبدیل به قانون شده است. وقتی می گوییم تبدیل به قانون شده به معنای این هست که زیرساخت تحریمی را برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده است.

2- این تحریم ها از وسعت و گستره زیادی برخوردارند. گستره این تحریم به معنای این است که مثلا در یکی از بندهای آن قرارگاه سازندگی خاتم الانبیاء مورد تحریم قرار گرفته است. همین امر می تواند 2500 شرکت اقتصادی که همکار قرارگاه هستند را مورد هدف خطر قرار دهد و در لیست تحریمی آمریکا قرار گیرد.

3- ویژگی سوم این که "سپاه" را تحت تحریم قرار داده که موضوع بسیار مهمی می باشد. در گذشته  نیروی قدس سپاه و برخی از اشخاص، تحریم شده بودند، ولی در این مرحله کلیت سپاه تحت تحریم ها قرار گرفته بودند و این یک امر بی سابقه در نظام بین الملل می باشد که نهادهای دولت را به اصطلاح در ذیل مباحث سازمان های تروریسم قرار داده است.

4- از طرف دیگر این تحریم ها هیچ محدودیتی برای افراد و نهادها در نظر نمی گیرد، یعنی بانک مرکزی یا ملی جمهوری اسلامی ایران با هر نهاد دیگری بتواند کار کند مورد تحریم یا در لیست تحریمی آمریکا قرار می گیرد. بنابراین اگر برجام بخشی از تحریم ها را مانند لیست تحریمی SDN که لیست تحریمی آمریکا می باشد را کاهش داده است، اما این قانون، لیست SDN را به شدت افزایش و گسترش داده است. 

5- ویژگی پنجم، هوشمندانه شدن تحریم ها می باشد. اگر چه در گذشته نام یک بانک را اعلام می کردند و بانک مورد نظر مورد تحریم قرار می گرفت، اما در حال حاضر هوشمندانه تر عمل می کنند و هر کسی که با هر شرکتی یا افرادی در حوزه نفت یا حمل نقل با ایران همکاری داشته باشد، مورد تحریم قرار می گیرد. مثلا اگر از یک نهاد، فردی مورد تحریم قرار گرفته است و آن فرد مورد نظر برکنار شود و نیروی جدیدی جایگزین وی شود، به صورت خودکار این نیروی جدید مورد تحریم قرار می گیرد و نیازی نیست که دوباره به خاطر آن لیست تحریمی جدیدی را درست کنند. 

بنابراین به طور کلی تحریم های جدید آمریکا دارای ابعاد و پیچیدگی های مختلفی می باشد و به صورت هوشمندانه تحریم علیه ایران را دنبال می کند.

 نکته ای دیگر در مورد تحریم جدید، این که روح، جسم و هدف برجام را نقض مي‌كند، يعني مواد 26، ماده 28 و29 برجام را نقض مي‌كند. ضمن اين كه ماده 27 برجام ناظر بر تهيه ليست SDN تحريمي بوده را بلا اثر قرار داده است. در حالي كه نمايندگان جمهوري اسلامي ايران با نمايندگان کشورهای1+5 نشستند و ليست SDN تحريمي رو ترتيب دادند. در حال حاضر اين قانون از هر حیث ماده 27 را از کار انداخته است. همچنين بند (هـ) از مقدمه برجام را هم نقض مي‌كند. در ارتباط با روح و جسم برجام، بند (هـ) مقدمه برجام به صراحت ذكر مي‌كند كه هرگونه اقدام مغاير با نص، روح و هدف برجام که از سوي کشورهای 1+5 انجام شود، این موضوع به معناي نقض برجام خواهد بود. 

 بصیرت: چرا کنگره آمریکا، تحریم های ایران را در کنار تحریم کشورهای روسیه و کره شمالی مطرح کرد؟

براي اين كه نمایندگان مجلس و سنای آمریکا به يك سري اجماع كامل در مورد تحریم های جدید برسند، تلاش كردند كه فقط موضوع ايران نباشد. کشورهای روسيه و كره شمالي را در نظر گرفتند تا به نوعي اجماع در بحث تحريم ها برسند. به عبارتي ديگر نمايندگان مجلس آمريكا که از رقابت حزبي برخوردار هستند و نوعي بده بستان بين دموكرات‌ ها و جمهوري‌خواهان صورت گرفته بود، در این جا آنهایی که مایل بودند روسیه به دلیل دخالت در انتخابات مورد تحريم قرار بگیرد، با وارد كردن اتهام دخالت به روس ها، برای این که دموكرات ها را با خود همراه سازند، چنین برنامه ریزی کردند که کشورهای روسیه و كره شمالي در اين طرح تحریمی قرار گیرند و این طرح با اجماع بالا تصويب شد.

 تحریم کشور روسیه با اجماع بالا پيامي به كاخ سفيد می رساند که در صورت ناديده گرفتن يا عدم امضاي اين تحریم توسط دولت آمریکا، نمایندگان با همين راي بالا نظر كاخ سفيد را وتو کنند. از طرفی با تحریم كشورهای روسیه و کره شمالی شرايط رواني تحریم جمهوری اسلامی ایران در افکار عمومی را برطرف کردند و به اصطلاح فشارها را تقسیم كردند که از اين حیث فقط بحث ايران‌ ستيزي مطرح نباشد، بلكه این تحریم ها را در سطح منافع ملي آمریکا قرار دادند تا از این طریق در افكار عمومي چهره حق به جانب بگیرند. ضمن اين كه كره شمالي را نیز از اين جهت وارد تحریم کردند كه همزمان با طرح تحريمي ايران، اقدامات تست آزمايش موشكي توسط كره شمالي صورت گرفت.

تحریم هایی كه در درجه اول در مورد سپاه مطرح کردند به نوعي اختياراتي را به رئیس جمهور آمريكا می دهد كه مثلاً اگر سپاه را به عنوان تهديد علیه منافع ملي آمریکا تصور کردند، سپاه در قالب سازمان حامي تروريست‌ قرار بگيرد و از این طریق مورد تحريم قرار گيرد. به همين جهت گفته مي‌شود كه هنوز معلوم نيست دقيقاً كليت سپاه مورد تحريم قرار گرفته باشد و نوعی ابهاد در این زمینه وجود دارد. در واقع این قانون تحریمی یک فرصت 90 روزه به رئیس جمهور آمریکا می دهد که بررسی کند آیا سپاه در زمره سازمان های تروریستی قرار گیرد یا خیر؟ در صورت تأیید این موضوع توسط رئیس جمهور آمریکا، تحریم ها علیه کلیت سپاه اعمال می شود. یعنی آن فرمان اجرایی 13224 که در زمان بوش صادر شده است، و تنها بخش هایی از سپاه را تحریم می کند، به کلیت سپاه تعمیم می یابد.   

این که این تحریم از لحاظ حقوقي چه محدوديت‌هايي مي‌تواند برای سپاه ايجاد كند، اساساً اين تحريم به لحاظ حقوقي، ضد حقوق بين‌الملل، برجام و ضد قطعنامه 2231 است. ولي آمريكايي‌ ها با اين قانون تحريمي مي‌توانند عليه سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مشكل ايجاد كنند، با این حال در درجه اول بايد گفت كه بخشي از تحريم‌ هايی كه در حال حاضر قانون شده در سابق هم عليه سپاه وجود داشت، فقط فرق آن اين هست كه آن تحریم ها تحت فرامين و دستورات اجرائي رؤساي جمهوري آمريكا انجام مي‌شد، اما در حال حاضر قالب آنها تبديل به قانون شده است. نکته دیگر این که از يك حيث با تحريم سپاه، كليت نظام تحت تحریم قرار خواهد گرفت، يعني اين كه چون سپاه با بانك‌هاي ايران، شرکت ها و نهادهاي مختلف کشور همکاری دارد، تحریم سپاه می تواند براي كليت نظام و امنيت ملي کشور تبعات منفی در بر داشته باشد. به لحاظ حقوقي قانون فرا مرزي آمريكایي ها تاکنون مورد چالش حقوقي قرار نگرفته است. آمریکایی ها فکر می کنند که خيلي مانع حقوقي براي پياده كردن اين موضوع وجود نداشته باشد.

در مورد تحریم های جدید آمریکا، مجلس شوراي اسلامي ايران يك طرحي را براي اقدام تلافي‌جويانه نسبت به تحریم های جدید آمریکا در دستور كار خودش قرار داده است و به زودي به تصويب خواهد رسيد، در آنجا اقداماتي پيش‌بيني شده كه به تدریج مورد استفاده قرار خواهد گرفت. مجلس شورای اسلامی اقداماتی را  در نظر گرفته که براساس ميزان نقض برجامي كه صورت گرفته است انجام شود، یعنی هنگامی که آمریکایی ها با تحریم هایی جدید در جهت نقض برجام قدم بر می دارند، به همين ميزان اقداماتي عليه آنها صورت می گیرد. هنوز دقيقاً مشخص نيست كه چه اقداماتي صورت خواهد گرفت. ولي در كل بايستي در برخورد با اين موضوع قاطعيت وجود داشته باشد، یعنی هر نوع تساهل و سهل‌ انگاري در اين بحث بدون ترديد آمريكايي‌ ها را جري تر خواهد كرد و آنها را وادار مي‌ کند كه تحريم ‌هاي بيشتري را عليه ايران وضع كنند. از سوي ديگر اين اقدام بايد هوشمندانه باشد، هوشمندانه از اين بابت باشد كه یکی از اهداف آمريكایي ‌ها از پررنگ كردن و گسترده‌ تر كردن تحريم‌ ها عليه ايران اين هست كه جمهوري اسلامي ايران را وادار به كنار گذاشتن برجام كنند، بنابراین جمهوري اسلامي ايران بايستی دراين جا بسيار هوشمندانه برخورد کند و به گونه‌اي عمل کند كه افكار عمومي و جامعه جهاني را عليه آمريكايي ‌ها بسيج كند. سیاست خارجی دولت ایران بايستي ساير بازیگران و اعضاي کشورهای 1+5 را تحت فشار قرار دهد كه آنها در مقابل آمريكايي‌ ها موضع بگيرند. وقتي شرایط از قبیل افکار عمومی و دولت ها با ایران همراه شد، دولت بايستي اقدامات عاجل‌ تري براي مقابله با آمریکایی ها در نظر گیرد./

با تشکر از جناب دکتر باقری که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.

مصاحبه از: وحید قاسمی