سایه اصلاحات اخیر عربستان بر معادله دلار-اسلحه

پایگاه بصیرت / گروه بین الملل/روح الله صالحی

جامعه بسته و قرون وسطايي عربستان كه از زمان تاسيس آل سعود در سال 1932 محدوديت هاي سياسي و اجتماعي گسترده اي را به خود دیده است اين روزها روي به اصلاحاتي آورده كه به زعم سعودي ها براي ورود عربستان به دوره جديد است. محمد بن سلمان، وليعهد جوان و جاه طلب عربستان که سال گذشته سند چشم انداز ۲۰۳۰ اين كشور را ارائه کرد  در ظاهر تلاش می کند با اصلاحات جزئي در ساختار اجتماعي، جنایت های عربستان را به فراموشی بسپرد و چهره ای مطلوب غرب از خود به نمایش گذارد. از زمان انتخاب بن سلمان به عنوان وليعهد، علائمي از رويكردهاي تازه عربستان به مسائل فرهنگي و اجتماعي ديده مي شود و حتي سرمايه گذاري هاي نسبي در بخش هاي فرهنگي اين كشور انجام شده است.
عربستان كه در طول 9 دهه اخير از ورود به مظاهر دنياي مدرن امتناع مي كرد با روي كار آمدن نسل جديدي از شاهزادگان جوان سعودي برنامه هاي تجدد و مدرن سازي را در دستور كار قرار داده است تا با اصلاحات نمايشي، چهره جديدي از رژيم سعودي به جهانيان نشان دهد. از آنجا كه هر گونه تحول بنيادين در جامعه بسته و سنتي عربستان امري عجيب است، به همين منظور خبر اعطاي آزادي هاي مدني به زنان عربستان در شبكه هاي اجتماعي و برخي رسانه هاي جهان بازتاب گسترده اي داشته است. هرچند كه بازتاب اين اخبار باتوجه به نفوذ دلارهاي سعودي در بسياري از شبكه هاي اجتماعي و رسانه ها، بسیار محتمل است كار خود سعودي ها باشد اما با اين حال انتشار خبر اصلاحات اين چنيني از يك كشور غير دموكراتيك و متحجر، توجهات افكار عمومي را به خود جلب مي كند.
تغییر قوانین رانندگی این کشور و اعلام آزادی رانندگی زنان، ورود زنان به ورزشگاه، فتوای خروج زنان از کشور بدون اجازه همسر، اجازه شركت دختران دانش آموز در كلاس هاي ورزشي و ...، از جمله آزادی های مدنی است که عربستان سعودی به نام زنان به ثبت رسانده و مورد توجه جوامع بین المللی قرار گرفته است. اين تغييرات ناگهانی در عربستان كه بسياري را در داخل و خارج از اين كشور شگفت زده كرده درحالي است كه رژيم آل سعود از ابتدای شکل گیری نگاهی بسیار متحجرانه به زنان داشته و این نگاه هیچ قرابتی با حقوق زن در اسلام نداشته است، بنابراین معنای این آزادی های ناگهانی چیست؟

تغير چهره عربستان
اعلام آزادي هاي مدني جدید برای زنان در عربستان، غیر از تلاش آل سعود برای تغییر وجهه این کشور و پاک کردن جنایات سعودی ها در منطقه و به ویژه یمن، معنای دیگری به همراه ندارد. عربستان كه در سال هاي اخير با كشتار مردم بي گناه يمن، در كنار رژيم صهيونيستي عنوان بزرگترين رژيم كودك كش و ناقض حقوق كودكان در جهان را يدك مي كشد، با اصلاحات نيم بند می خواهد با ایجاد گشایش در داخل کشور، افکار عمومی را از مسائل یمن منحرف کند، تا چهره انسانی تری از رژیم عربستان به نمایش بگذارد. همچنانكه روزنامه «واشنگتن پست» درباره اصلاحات اجتماعي در عربستان گفته است که اقدام مسئولان سعودی برای اعطای حق رانندگی به زنان در راستای سرپوش گذاشتن بر نقض حقوق بشر در عربستان و جنگ این کشور علیه یمن صورت می‌گیرد. روزنامه اتریشی «دی پرسه» در این مورد اعلام کرده که پادشاهی عربستان می خواهد از طریق اصلاحات داخلی توجهات بین المللی را جلب کرده و حمایت بین المللی برای استراتژی سختگیرانه و افراطی منطقه ‌ای خود علیه ایران، قطر و یمن را به دست آورد.

این موضوعی فراموش نشدنی است که دست هاي آل سعود به خون مردم عراق، سوريه و يمن آلوده شده است و سازمان هاي حقوق بشري بارها نسبت به جنايات اين رژيم در يمن هشدار داده اند و اخيرا سازمان ملل برخلاف سال هاي گذشته كه در مقابل اين جنايات سكوت كرده بود، نام عربستان و ائتلاف تحت امرش را در ليست سياه ناقضان حقوق كودكان قرار داد.  

به سوی مدنیّت همزمان با سركوب مخالفان
طی هفته های اخیر گفته مي شود پادشاه عربستان در ماه هاي آينده به نفع پسرش از قدرت كناره گيري خواهد كرد و او نیز سعی دارد با تغييرات اجتماعي در كشور راه را براي بلند پروازي هاي شاه جديد هموار كند. بن سلمان كه شيفته قدرت است مي خواهد با اين اصلاحات نمایشی مشروعيتي در داخل و خارج براي خود كسب كند تا بتواند با قدرت هر چه تمام قدرت را در انحصار خود درآورد.  
اين تغييرات به اصطلاح مدرن، در شرايطي اعمال شده است كه در ماه هاي اخير رژيم سعودي بسياري از مخالفان سياسي خود را بازداشت كرده است كه گفته می شود این دستگیری ها در راستای جنگ قدرت در این کشور است تا هيچ مانعي بر سر راه پادشاهی وی نباشد. اعطاي حقوق به زنان درحالي است كه فعالان اجتماعي در اين كشور از حق اظهار نظرهاي سياسي و انتقاد از ساختار بسته اين كشور محروم هستند و هر صداي مخالفي در نطفه خفه مي شود.   
همچنين شيعيان عربستان در شرق اين كشور كه از كوچكترين حقوق شهروندي محروم هستند تحت بدترين شرايط زندگي مي كنند و در ماه هاي اخير نيروهاي امنيتي آل سعود با لشگركشي به استان شيعه نشين القطيف، اين منطقه را به پادگان نظامي تبديل كرده¬اند. آل سعود حتي در ژانويه 2016 شيخ باقر نمر النمر، رهبر شيعيان عربستان را به خاطر سخنراني عليه سياست هاي آل سعود اعدام كرد و نشان داد كه تاب مقاومت در برابر مخالفن را ندارد و هيچ صداي مخالفي را تحمل نمي كند. همه اين جنايات در كارنامه سياه رژيم سعودي ثبت شده است و تغييرات نمايشي فعلي نيز نمي تواند پرونده ننگين آل سعود را پاك كند.  

  
چتر اصلاحات بر معادله دلار-اسلحه
كشورهاي غربي و در رأس آن آمريكا كه در سال هاي گذشته قراردادهاي زيادي با عربستان بسته اند و از اين طريق دلارهاي هنگفتي را به جيب زده اند، براي اينكه اين تجارت پرسود را ادامه دهند بايد دست به يك سري تغييرات در عربستان بزنند تا از زير بار انتقادهاي حقوق بشري مجامع بين المللي كه آمريكا و متحدان اروپايي اش را به حمايت از رژيم سعودي متهم مي كنند، خارج شوند. به همين منظور، به نظر می رسد بحث آزادی های زنان، عمدتا برای سبک کردن انتقادات حقوق بشری از رژیم آل سعود است تا در سایه این ظاهرسازی و فریبکاری، سران آمریکا، انگلیس و فرانسه با خیال راحت تری دلارهای سعودی را با معاملات تسلیحاتی غارت کنند.

طی ماه های اخیر انتقادات در جوامع غربی و از جمله انگلیس از روابط تسلیحاتی این کشور با عربستان نسبتا افزایش یافته است و در سطح جهانی نیز جنایات عربستان در یمن این انتقادات را جدّی تر کرده است. در این وضعیت دولت های غربی نیاز به پوششی جهت تداوم معاملات تسلیحاتی خود با عربستان دارند و این پوشش را اکنون آزادی های اخیر به زنان عربستان فراهم می سازد. 
نکته دیگر این که اصلاحات جديد در برهه زماني انجام شده است كه ايران و محور مقاومت در منطقه دست برتر را دارند و تحولات عراق و سوريه نشان مي دهد نفوذ ايران برخلاف خواسته عربستان، روز به روز در حال افزايش است و رژيم آل سعود که در تحولات منطقه شكست خورده است و به رغم صرف ميلياردها دلار نتوانسته موفقيتي كسب كند، لاجرم خود را به غرب نزديك مي كند تا با استفاده از فرصت روي كار آمدن دونالد ترامپ در آمريكا كه سياست ضد ايراني دارد، ائتلاف منطقه اي عليه ايران را تقويت كند. در این میان دادن قائل شدن آزادی های اخیر برای زنان در عربستان، اقدامی جهت جلب سیاستمداران غربی است تا چنان که گفته شد سایه فشارهای حقوق بشری از روابط آمریکا و انگلیس با عربستان برداشته شود.
با این همه سخن نهایی این که نفوذ چندین دهه یی تفكر وهابيت در ساختار اجتماعي عربستان، اصلاحات يك شبه پادشاه سعودي كه بدون زيرساخت هاي فرهنگي و اجتماعي به تصويب رسيده است را مي تواند چالش زا کرده و تقابل سنت و قانون ممكن است زمینه ساز یک بحران بزرگ اجتماعی در عربستان شود و جامعه این کشور را سال‌ها درگیر خود کند./