حفره‌های حقوقی برجام

(روزنامه صبح نو – 1396/06/21 – شماره 315 – صفحه 3)

«اگر کشوری در اجرای تعهدات خود کوتاهی کند و تعهداتش را به هر دلیلی انجام ندهد باید تاوان سنگینی به خاطر عدم اجرای تعهداتش بپردازد. حالا این کشور می‌تواند آمریکا یا هر کشور دیگری باشد.» این جدیدترین موضع گیری وزارت امورخارجه ایران درباره نقض عهدهای مکرر آمریکا در برجام است.

رییس سازمان بین المللی انرژی اتمی به تازگی در مصاحبه با مجله اشپیگل اعلام کرده بود که اگر آمریکا از توافق برجام خارج شود و اروپایی‌ها به برجام متعهد بمانند، ممکن است ایران همچنان با اروپا به برجام ادامه دهد. این موضوع یکی از مهم‌ترین سؤالات خبرنگاران از آقای بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امورخارجه بود که وی در این باره گفت: «برجام یک توافق دوجانبه نیست، بلکه یک توافق چندجانبه است که با قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل مورد تأیید این سازمان قرار گرفته است، به طور قطع موفقیت برجام به رعایت تمامی تعهدات از سوی تمامی کشورهای متعهد منوط است.»

در این میان اما خبرهایی از برنامه آمریکا برای خروج از برجام منتشر شده است، البته می‌توان گفت که این کشور با نقض تعهدات خود بصورت عملی و یکطرفه از توافق هسته‌ای خارج شده اما آن را صراحتاً و علنی به زبان نیاورده است بلکه بارها و بارها جمهوری اسلامی را متهم به نقض عهد و تهدید به پاره کردن توافق هسته‌ای هم کرده است. این در حالی است که ترامپ خود دو مرتبه و آژانس هسته‌ای هشت مرتبه پایبندی ایران به برجام را تأیید کرده‌اند. روز گذشته نیز آمانو در نشست فصلی شورای حکام تاکید کرد: «آژانس کماکان به‌راستی آزمایی عدم انحراف مواد هسته‌ای اعلام‌شده در ایران طبق توافق پادمانی ادامه می‌دهد. ارزیابی‌ها در خصوص نبود مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام‌نشده در ایران همچنان ادامه دارد، ما همچنین به اجرای پروتکل الحاقی در ایران شامل دسترسی‌های تکمیلی به سایت‌ها و دیگر اماکن همان‌طور که مطابق با پروتکل‌های الحاقی در دیگر کشورها انجام می‌دهیم، ادامه خواهیم داد.»

با این وجود این سؤال پیش می‌آید که چرا جمهوری اسلامی در برابر نقض عهدهای مکرر برجام از سوی آمریکا عکس العمل مناسبی نشان نمی‌دهد؟ آیا این به علت ضعف در متن برجام است یا ایران در توافق هسته‌ای ضمانت‌های اجرایی لازم را از 1+5 نگرفته است؟ آیا دلیل این کارشکنی‌های آمریکا و گاهی اتحادیه اروپا به علت ضعف در تیم مذاکره کننده هسته‌ای است یا انفعال وزارت امورخارجه؟

«صبح نو» برای دریافت پاسخ این سؤال، گفت وگویی با چندتن از کارشناسان مسائل بین المللی و برجام ترتیب داده است که در ادامه می‌خوانید.

آصفی: ترامپ نه تنها برجام را نقض کرده بلکه

یکطرفه از‌برجام خارج شده است

آقای حمیدرضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت خارجه درگفت‌وگو با روزنامه صبح نو گفت: هیات نظارت بر اجرای برجام باید درباره مقابله با نقض برجام، راهکارهایی را ارائه کند که این به تنهایی در اختیار وزارت امور خارجه نیست و وزیر امورخارجه تنها یکی از اعضای آن است و این هیات اعضای حقیقی و حقوقی دیگری هم دارد، البته اخیراً مجلس شورای اسلامی مصوبه‌ای برای مقابله با بداخلاقی‌ها و بدعهدی‌های آمریکا را به سرانجام رساند.

وی ادامه داد: روشن است که ترامپ نه تنها برجام را نقض کرده بلکه یکطرفه از برجام خارج شده است و تنها صوری و روی کاغذ به برجام پایبند است و عملیاتی از آن خارج شده اما جمهوری اسلامی باید با درایت به‌گونه ای عمل کند که هزینه نقض برجام بر گردن ایران نیفتد.

سخنگوی اسبق وزارت خارجه تاکید کرد: آمریکا نه تنها تحریم‌ها را بر نداشته بلکه آن را افزایش و از سویی دیگر کشورهای اروپایی را برای عدم همکاری با ایران تحت فشار قرار داده است.

آصفی خاطرنشان کرد: ترامپ برای تصمیم گیری نهایی درباره برجام در انتظار اجلاس آتی سازمان ملل در سپتامبر است تا بتواند با سه کشور اروپا، انگلیس و آلمان که لابی‌های موثرش در برجام هستند، مذاکره کند و موضع نهایی خود را در گزارش اکتبر اعلام کند. دلیل اصلی سخنان دو پهلوی هیلی و دولتمردان آمریکا هم همین موضوع است، ترامپ در انتظار جلسات با این سه کشور است تا از برجام خروج کند.

وی درباره ایرادات حقوقی برجام گفت: متن برجام بی اشکال نیست و این روشن است که در توافق هسته‌ای منفذها و حفره‌هایی وجود دارند که آمریکایی‌ها از آن استفاده می‌کنند. در اینکه متن برجام کامل نیست شکی نیست اما قلدری آمریکا به‌خاطر متن برجام و یا چگونگی ضمانت‌های اجرایی آن نیست.

سخنگوی اسبق وزارت خارجه تصریح کرد: ترامپ به‌خاطر تحت فشار قراردادن جمهوری اسلامی برای امتیازگیری بیشتر چنین موضع گیری‌ها و قلدری‌هایی در برجام می‌کند فلذا اعتقاد دارم در برابر مواضع تند آمریکا باید مواضع تند بکار برد، ما باید زودتر از این مواضعی تند و محکم می‌گرفتیم؛ بخصوص که برخی‌ها به‌گونه ای صحبت کردند که آمریکایی‌ها سوءاستفاده کرده و آن را حمل بر ضعف قلمداد کردند.

آصفی در پایان خاطرنشان کرد: آمریکا در تلاش است تا جمهوری اسلامی را تحت فشار قرار داده و امتیاز بیشتری بگیرد، ما هم باید متقابل همین گونه عمل کنیم، باید مواضع تند داشته باشیم و در عمل، ابزارهایی را که می‌توانیم به‌کار ببریم تا آمریکا مجبور به انجام تعهداتش شود.

مسعود اخوان : نگاه تیم هسته‌ای ایران

بیشتر سیاسی بود تا حقوقی

دکتر مسعود اخوان فرد، کارشناس حقوق بین الملل در گفت وگو با روزنامه صبح نو در خصوص ایرادات حقوقی برجام گفت: برجام محصول سال‌ها تلاش چند جانبه است که به اینچنین متنی رسید اما دارای برخی ایراداتی است که می‌توان به موضوع تحریم‌ها در آن اشاره کرد. شاید سؤال شود چرا نسبت به این نقض‌های فاحش در برجام عکس العملی از سوی ایران دیده نمی‌شود، روشن است چون نگاه تیم هسته‌ای ایران به روند مذاکرات سیاسی و فناورانه بود و کمتر جنبه‌های حقوقی آن را مطالعه می‌کردند.

وی با اشاره به اینکه اساساً نگاه حقوقی در برجام دیده نشده است، افزود: این نقطه حائز اهمیت است که طرف ایرانی از ابتدا تا انتهای متن برجام را به دقت بررسی نکرده است و مطالعه نکردن آن را سهل انگاری می‌دانند که در هنگام برجام اتفاق افتاده است. حتی یکی از اعضای تیم مذاکره کننده معتقد بود، زمانی که متن نهایی اعلام شد فرصت مطالعه آن را نداشتیم و سریع باید تصمیم گیری می‌کردیم. این‌گونه است که امروزه شاهد نقص‌هایی در آن هستیم که از لحاظ حقوقی می‌توان به آن ایراد گرفت.

این کارشناس مسائل حقوق بین الملل تصریح کرد: رهبر معظم انقلاب پس از مطالعه و بررسی توافق نامه، شروط 28 گانه ای در خصوص برجام متذکر شدند تا شرایط امروز پس از برجام این‌گونه نشود اما دقت لازم از سوی تیم مذاکره کننده در این باره صورت نگرفت. در مذاکرات باید تضمین کافی برای رفع تحریم‌ها و دیگر موارد انجام می‌شد تا طرف غربی نتواند از نظر حقوقی شانه خالی کند یا حداقل می‌توانستند از خرد جمعی دراین مسیر بهره مند شوند.

اخوان فرد با اشاره به اینکه از کارشناسان حقوقی در برجام مشورت خواهی صورت نگرفته است، یادآور شد: در کمیته صیانت از حقوق هسته‌ای و حقوقی پیام دادیم که حاضریم خدمات حقوقی و بدون چشمداشتی در راستای تحقق بهتر برجام انجام دهیم اما پس از انجام برجام تماس‌هایی با ما گرفته شد تا در خصوص ابعاد حقوقی برجام ورود کنیم و مشورت بدهیم اما ما خاطرنشان کردیم متنی که امضا شده دیگر نیاز به بررسی و مشورت حقوقی ندارد. پس از امضا چه می‌توان کرد. ای کاش آن خرد جمعی قبل از امضای توافق صورت می‌گرفت تا امروز دچار نقصان‌های حقوقی در ابعاد برجام نبودیم.

شیخ‌الاسلام: قلدری کردن ذات آمریکاست

آقای حسین شیخ الاسلام، مشاور وزیر امورخارجه در گفت‌وگو با روزنامه صبح نو درباره کارشکنی‌های آمریکا در برجام گفت: قلدری کردن در ذات آمریکاست و این کشور می‌خواهد به دنیا بگوید که قدرت برتر است اما در توافق هسته‌ای ما تنها با ترامپ و آمریکا طرف نیستیم.

وی تاکید کرد: آمریکا به هر کشوری که بتواند زور می‌گوید و مهم این است که ما زیر بار زور نرویم، در برابر کارشکنی‌ها و بدعهدی‌های آمریکا هم برنامه‌هایی برای مقابله داریم.

http://sobhe-no.ir/newspaper/315/3/12192

ش.د9603518