سوریه در آینده نزدیک رنگ ثبات نخواهد دید

(روزنامه آسمان آبي – 1396/11/10 – شماره 561 – صفحه 13)

* نشست‌های ژنو و آستانه از آغاز شکل‌گیری به‌عنوان دو جریان موازی معرفی شدند. تحلیل شما درباره نقش این دو جریان برای حل بحران سوریه چیست؟

** ایالات متحده از نقش‌آفرینی روسیه در بحران سوریه و برگزاری نشست‌های آستانه ناخرسند است. هرچند از آغاز بحران داخلی در سوریه مسکو و واشنگتن، همکاری‌های مشترکی را با یکدیگر ترتیب داده‌اند، اما این دو کشور همچنان به‌عنوان دو رقیب اصلی در غرب آسیا نقش‌آفرینی می‌کنند. در این میان آمریکایی‌ها در تلاش هستند تا تسلط خود را بر بخش‌هایی از کشور سوریه ازجمله دیرالزور حفظ کنند. آمریکایی‌ها با حمایت از گرو‌ه‌های مخالف دولت سوریه سعی می‌کنند به اهداف موردنظر خود دسترسی پیدا کنند. در چنین شرایطی واشنگتن نقش مخربی برای برگزاری نشست‌های صلح و ادامه مذاکرات ایفا خواهد کرد. استراتژی‌های پنج‌گانه آمریکایی‌ها در همین راستا قابل تعریف است.

* با توجه به کمرنگ‌شدن نقش آمریکا در بحران سوریه، ایالات متحده از چه استراتژی‌ای برای بازگشت به صحنه خاورمیانه استفاده خواهد کرد؟

** با توجه به نقش محوری روسیه و همکاری‌های مشترک این کشور با ایران و ترکیه برای حل بحران سوریه، واشنگتن نقش رهبری خود را از دست داده است. سیاست‌های این سه کشور عامل اساسی برای کمرنگ‌شدن نقش محوری آمریکا در منطقه محسوب می‌شود. در دوران پس از داعش شکل‌گیری بحران‌های جدید ازجمله بحران عفرین به‌عنوان استراتژی آمریکا برای بازگشت به صحنه سیاسی سوریه شناخته می‌شود.

* آیا آمریکا مستقل از روسیه و متحدانش می‌تواند بار دیگر به نقش‌آفرینی در صحنه سوریه دست بزند؟

** آمریکایی‌ها که محور اصلی برای برگزاری نشست‌های ژنو محسوب می‌شوند، از موفقیت‌های نشست آستانه ناراضی هستند. آن‌ها تلاش می‌کنند با به‌کارگیری تمام توان خود زمینه‌ساز شکست سوچی که به‌دنبال نشست‌های آستانه برگزار خواهد شد باشند. واشنگتن همچنین با پیشروی‌های هفته‌های اخیر ارتش ملی سوریه مخالف است؛ بنابراین تلاش می‌کند با حمایت از گروه‌های مخالف مانع از پیشروی هرچه بیشتر ارتش شود، اما شکل‌گیری بحران جدید در عفرین معادلات آمریکایی‌ها درباره آینده سوریه را تحت تاثیر قرار داده است. درگیری آنکارا با ساکنان کرد شهر عفرین در پی تصمیم آمریکا برای آموزش و استقرار نیروهای کرد در مرز ترکیه و سوریه شدت گرفت. درگیری‌های اخیر نشان می‌هد آمریکا بدون هماهنگی با مسکو و حتی آنکارا نمی‌تواند به نقش‌آفرینی در سوریه دست بزند.

* همزمان با برگزاری نشست‌های آستانه و سوچی، نقش مذاکرات ژنو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

** با توجه به اتفاقات اخیر و نقش‌آفرینی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای به نظر می‌رسد مذاکرات ژنو به پایان راه خود رسیده است. گردهمایی قدرت‌های جهانی در سوئیس، ناکارآمدی سیاست‌های آمریکا در قبال سوریه را به اثبات رسانده است. سلسله نشست‌های ژنو تاکنون هیچ پیشرفتی را در بحران سوریه نشان نداده و ادامه آن هیچ کمکی به حل بحران نخواهد کرد. استفان دی‌میستورا، فرستاده ویژه سازمان ملل در امور سوریه، دو روز پیش اعلام کرد هیچ پیشرفتی در بحران سوریه به دنبال برگزاری نشست‌های ژنو به دست نیامده است. در مقابل ژنو، نشست‌های آستانه و سوچی قرار دارند که به ابتکار روسیه، ایران و ترکیه برگزار می‌شوند و روند موفقیت‌آمیز آن نیز همچنان ادامه دارد.

به دنبال برگزاری این نشست‌ها حتی مخالفان دولت سوریه نیز به توافقات ابتدایی دست پیدا کرده‌اند و گفته می‌شود در نشست آینده سوچی پیشرفت‌های قابل‌توجهی مشاهده خواهد شد. درباره به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح به دنبال برگزاری نشست سوچی، مسکو تمام تلاش خود را به‌کار می‌بندد که بحران داخلی سوریه از مسیر ابتکارهای روسیه حل شود. مسائل مطرح‌شده از سوی سوریه تاکنون برای هر دو طرف درگیر یعنی دولت سوریه و معارضان قابل قبول بوده است و همین مسئله موجب افزایش نفوذ مسکو در منطقه می‌شود، اما در این میان گروهی همچنان به مذاکره تن نمی‌دهند و با برگزاری نشست‌های گفت‌وگو مخالفت می‌کنند. این گروه از معارضان به‌عنوان وابستگان عربستان سعودی شناخته می‌شوند. نشست سوچی و نقش محوری روسیه تنها در شرایطی به شکست ختم می‌شود که سیاست‌های تخریبی ایالات متحده به نتیجه برسد.

* بازیگران پیرامونی، ازجمله عربستان سعودی، در آینده سیاسی سوریه چه نقش و جایگاهی خواهند داشت؟

** درباره آینده سیاسی سوریه تاکنون نظریه‌پردازی‌های فراوانی صورت گرفته است. باید توجه کرد تنها کشورهایی می‌توانند به‌عنوان بازیگران موثر در آینده سیاسی سوریه شناخته شوند که به نقش محوری مردم سوریه توجه کنند. در همین راستا عربستان سعودی نمی‌تواند درباره ماندن یا رفتن اسد استراتژی مشخصی تعیین کند. در آستانه برگزاری نشست سوچی و در جلسات مقدماتی پیش از آغاز نشست اصلی محتوای طرح کلی درباره آینده سوریه فاش شده است. یکی از بند‌های این طرح کلی به‌روشنی اعلام می‌کند که آینده‌ سوریه تنها در اختیار مردم این کشور خواهد بود و هیچ جریانی نمی‌تواند در تصمیم‌گیری‌های آینده نقش‌آفرین باشد. هرچند در طرح فاش‌شده برخی نقاط مورد مناقشه و بعضی تصمیم‌های گرفته شده در ژنو نیز مورد تایید بازیگران آستانه قرار گرفته است، اما جریان تعیین کننده آینده سوریه مردم این کشور خواهند بود.

* با توجه به بحران عفرین تا چه اندازه به استقرار صلح و ثبات در سوریه خوش‌بین هستید؟

** با توجه به شرایط کنونی و بحران‌هایی چون عفرین به نظر نمی‌رسد که سوریه در آینده نزدیک رنگ صلح و ثبات را به خود ببیند. درباره بی‌ثبات‌سازی منطقه نباید از نقش کشورهایی چون آمریکا و ترکیه غافل شد. از این رو سوریه فاصله زیادی تا عادی‌سازی شرایط پیش‌رو دارد. نکته دیگری که درباره بحران سوریه باید درنظر داشت این است که کشورهایی چون ایالات متحده و ترکیه، زمینه را برای رسیدن به ایده‌های مخرب خود مهیا می‌کنند؛ ایده‌هایی چون تجزیه کشور سوریه که در ماه‌های اخیر به‌صورت غیررسمی درباره آن بحث شده‌ است.

به‌عنوان نمونه ترکیه اعلام کرده است قصد دارد سه هزار کیلومتر در خاک سوریه پیشروی و به نوعی زمینه را برای اشغال و حضور نظامی آنکارا در این کشور مهیا کند. استدلال ترک‌ها برای حضور نظامی در سوریه ایجاد «منطقه امن» است. آن‌ها به دنبال طرح آمریکایی تجهیز کردها از این سیاست واشنگتن نگران هستند و تلاش می‌کنند با حضور نظامی به دغدغه‌های خود پایان دهند. در صورتی‌که راهبرد ترکیه از یک‌سو و استراتژی‌های آمریکایی درباره مناطق تحت مناقشه از سوی دیگر به نتیجه برسد در آینده کوتاه، کشور یکپارچه‌ای به نام سوریه در خاورمیانه وجود نخواهد داشت.

* آیا کردهای سوریه در نتیجه تنش‌های موجود تمایلات جدایی‌طلبانه‌ای مانند آن‌چه مقام‌های اقلیم کردستان عراق به دنبالش بودند پیدا خواهند کرد؟

** درباره موضوع کردها در سوریه باید توجه کرد که وضعیت این گروه تفاوت‌های بنیادی با کردهای اقلیم کردستان عراق دارد. وضعیت بحرانی کردهای سوریه به دنبال عامل بیرونی یعنی حضور نظامی ترکیه پدیدار شده است. کردهای سوریه به‌صورت سنتی به آمریکا اعتماد ویژه‌ای دارند و آمریکایی‌ها نیز به ساکنان کرد سوریه به‌عنوان خط مقدم ورود به این کشور نگاه می‌کنند. آن‌ها گمان می‌کنند اگر بتوانند کردها را تحت تاثیر خود قرار دهند می‌توانند در دیگر مسائل داخلی سوریه نیز نقش‌آفرینی کنند.

https://asemandaily.ir/post/12938

ش.د9604850