کنفرانس امنیتی تهران تلاش برای تثبیت الگوهای تازه

(روزنامه آسمان‌آبی - 1396/10/20 - شماره 156 - صفحه 11)

کنفرانس نوپای امنیتی تهران در حالی دومین سال برگزاری خود را با موضوع «امنیت منطقه‌ای در غرب آسیا، چالش‌ها و روندهای نوظهور» تجربه کرد که دیگر پایتخت‌های خاورمیانه و غرب آسیا با تشکیل چنین گردهمایی‌هایی در تلاش برای تأثیرگذاری بر ترتیبات امنیتی پیرامونی خود هستند. از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به اجلاس «گفت‌وگوی منامه» در بحرین اشاره کرد که بالغ بر 13 سال است زیر نظر انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک لندن برگزار می‌‌شود و از جدیدترین این گونه از برنامه‌ها می‌توان از «نشست استراتژیک ابوظبی» در امارات نام برد که چند هفته پیش، اواخر سال میلادی 2017 سومین دوره خود را برگزار کرد.

سال گذشته میلادی نیز حتی عراق شاهد نخستین کنفرانس «گفت‌وگوی بغداد» بود که به همت مجلس اعلای اسلامی و پارلمان این کشور برگزار و برای عراق نوعی ابتکار محسوب می‌‌شد. در منطقه کردستان عراق، برهم صالح، سیاستمدار تکنوکرات کرد هم دست به برگزاری «هم‌اندیشی سلیمانیه» با محوریت مسائل کردی در مناسبات بین‌المللی زد. خارج از منطقه غرب آسیا، مالزی که از الگوهای موفق در جهان اسلام به شمار می‌رود چند روز پیش شاهد کنفرانس «گفت‌وگوی امنیت بین‌المللی» با حضور صدها شخصیت و مشارکت پررنگ سعودی بود. هر کدام از این همایش‌ها بنا بر اهداف تعیین شده خود سعی در جلب حضور بیشتر چهره‌ها و افراد تصمیم‌ساز یا مؤثر در حوزه امنیت منطقه‌ای داشته و سعی وافری در ایجاد شبکه‌ای منسجم و متحد از برنامه‌ریزان امنیتی برای تأمین نیازهای امنیتی خود مبذول ‌دارند.

«گفت‌وگوی منامه» که در فضای حضور پرامتداد آمریکا و غرب در خلیج‌فارس بعد از اشغال افغانستان و عراق شکل گرفت بیش از یک دهه تلاش کرد تا با حفظ یکپارچگی و همگرایی کشورهای عرب خلیج‌فارس با آمریکا و اروپای غربی و تقویت ائتلاف‌های مورد نیاز غرب برای اداره شرایط عراق و افغانستان و مقابله با رشد حضور ایران، «امنیت پایدار» را برای سران عربی به ارمغان آورد؛ بنابراین در برخی ادوار، «گفت‌وگوی منامه» از لحاظ کیفیت مشارکت و ارائه دیدگاه‌های ضدایرانی مقامات و صاحبنظران نظامی و امنیتی در آن عملا نوعی «گفت‌وگوی ناتو» به نظر می‌رسید! در سال 2011 و آغاز خیزش‌های موسوم به بهار عربی، منامه پایتخت بحرین مرکز برگزاری اجلاس «گفت‌وگوی امنیتی منامه» خود به یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین کانون‌های اعتراضات به نظام پادشاهی این کشور تبدیل شد و برگزاری مهم‌ترین هم‌اندیشی امنیتی در خاورمیانه به‌صورت ویژه تحت‌الشعاع ناآرامی‌های بحرین قرار گرفت.

سرکوب گسترده معترضان توسط حکومت منامه و درخواست از نیروهای نظامی سعودی برای حضور در خاک بحرین برای تأمین امنیت مراکز دولتی و تلاش و اطلاع‌رسانی معارضان در سطوح بین‌المللی، به اعتبار حرکت کنفرانس «گفت‌وگوی منامه» که قادر به گفت‌وگو با شهروندان بحرینی نبود لطمات جدی وارد کرد و متقابلا پادشاهی بحرین را واداشت تا با همیاری سعودی و سرمایه‌گذاری مضاعفی نگذارد این گردهمایی که تأثیر بالایی بر مشروعیتش داشت رونق خود را از دست دهد. حال دیگر «گفت‌وگوی منامه» که برای تولید و بسط «امنیت پایدار» در خاورمیانه عربی و خلیج‌فارس برپا می‌شد با عدم پیش‌بینی و هشدار نسبت به مسائل بهار عربی با سوالات زیادی مواجه شده است. «نشست استراتژیک ابوظبی» که سه سال از عمر آن می‌گذرد را نیز باید در امتداد برنامه‌های توسعه امارات برای استنساخ انواع مدل‌ها و رهیافت‌های متداول در محیط‌های اروپایی دید.

شاید سخن گزافی نباشد که هرآن‌چه از اجلاسیه‌ها و رویدادهای بین‌المللی برند در جهان وجود دارد حکومت امارات عربی متحده نسخه‌ای از آن را در دبی یا ابوظبی برگزار می‌کند گرچه آوردن و جلب مشارکت چهره‌ها و شخصیت‌های بارز از امتیازات برنامه‌های امارات است هرچند که پیام و رهیافت تازه‌ای برای منطقه نداشته باشد. این در حالی است که درج نام امارات در محافل بین‌المللی به‌عنوان یکی از ارکان فاجعه یمن تردیدهای واضحی را در افکار تحلیلگران مسائل منطقه‌ای نسبت اقدامات ابوظبی پدید آورده است. اکنون دومین کنفرانس امنیتی تهران در شرایطی برگزار شد که مشارکت موفقیت‌آمیز ایران در به فروپاشی کشاندن حکومت داعش در دو کشور عراق و سوریه که یک ائتلاف بزرگ بین‌المللی به بهانه آن شکل یافته بود یا وضعیت فعال محور مورد حمایت ایران در دمشق، بیروت و صنعا مورد اذعان غالب ناظران منطقه‌ای است.

مبدأ آغازی که دکتر ظریف، وزیر امور خارجه در سخنرانی خود در کنفرانس امنیتی تهران به آن اشاره داشت: «امروز بین فروپاشی داعش و شکل‌گیری شرایط مطلوب امنیتی در منطقه قرار داریم که در این شرایط با سه چالش مهم یعنی درک درست واقعیات موجود، نیل به درکی مشترک در مورد وضعیت مطلوب برای منطقه و راه‌های تحقق این وضعیت مطلوب مواجه هستیم.» به نظر می‌رسد کنفرانس امنیتی تهران به مثابه جدیدترین ابتکار در ترتیبات امنیتی خاورمیانه و غرب آسیا با دکترین تازه‌ای مبتنی بر «منطقه قوی‌تر» و «امنیت شبکه‌ای» با رهیافت «گفت‌وگو محور» در پی تأسیس و تثبیت روندهای نوظهور «عدالت پایه» در منطقه است.

ارسال پیام تازه این حرکت به منطقه و تضمین موفقیت آن مشروط بر فراهم آوری زمینه‌ها و غلبه بر چالش‌های مهمی نیز هست. تقویت اجماع داخلی بر سر مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی که به گفته دبیر کنفرانس از اهداف مهم آن بوده است و نیز بهبود کیفیت اقتصاد و حکمرانی در داخل که توسط مشاور وزیر خارجه در یکی از پنل‌های کنفرانس مورد توجه قرار گرفت از مهم‌ترین آن‌هاست.

https://asemandaily.ir/post/11685

ش.د9604833