کاخ سفید و سودای حضور در آینده سوریه (بخش اول)

(روزنامه اطلاعات ـ 1396/12/08 ـ شماره 26951 ـ صفحه 12)

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌های خبری ایرنا، «رکس تیلرسون» وزیر امور خارجه آمریکا چند هفته پیش از برنامه ریزی کاخ سفید برای حفظ دست کم ۲۰۰۰ نظامی این کشور در سوریه و تشکیل یک نیروی مرزبانی ۳۰هزار نفری با حضور پررنگ کُردها خبر داد. اعلام این تصمیم در کنار برخی مسائل دیگر همچون حمله نظامی ترکیه به مناطق کردنشین بر پیچیدگی اوضاع افزوده است. در روزهای گذشته در عرصه میدانی سوریه تحولاتی به سرعت رخ می دهد که یکی از آن‌ها هشدار کاخ سفید در خصوص پیامدهای اقدام نظامی آنکارا است. از طرف دیگر کاخ سفید ادعاهایی را در زمینه احتمال وقوع حملات شیمیایی در سوریه مطرح کرده است. بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه ای اعتقاد دارند کاخ سفید در حال زمینه چینی برای طولانی کردن جنگ داخلی در این کشور به منظور حضور دائمی در سوریه است.

ترامپ و دگرگونی سیاست آمریکا در سوریه

مداخله جویی آمریکا در سوریه اگرچه از زمان «باراک اوباما» شروع شد اما رئیس جمهوری پیشین آمریکا هیچگاه اعلام نکرد که قصد دارد به عنوان نیروی اشغالگر در این کشور نقش آفرین باشد. اکنون خط مشی‌های کاخ سفید تغییر کرده است. این موضوع بخشی از تحلیل تارنمای روزنامه «اردن تایمز» است که می نویسد: ترامپ در صدد است تا جنگی را در سوریه به راه بیندازد. ترامپ پیش از انتخاب به عنوان رئیس جمهوری آمریکا گفته بود آمریکا در تنش دیگری مداخله نمی کند و پای خود را از عراق، افغانستان، سوریه و لیبی عقب خواهد کشاند. تنها با گذشت یک سال از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید مشخص شد که وی دخالت نظامی ایالات متحده در همه این مناطق را افزایش داده است. ترامپ اکنون به دخالت در تنها جایی که فکر نمی کند اوکراین است زیرا از خطرات آن آگاه است. بنا به گفته وزیر امور خارجه آمریکا مهمترین هدف این کشور از حضور در سوریه، دفاع از رژیم صهیونیستی است زیرا سوریه دشمن تل آویو به شمار می رود. مهمتر این که به باور رکس تیلرسون، ایران به دنبال تقویت جایگاه خود در سوریه و نزدیک شدن به مرزهای اسرائیل است. در همین چارچوب اکنون ایالات متحده اعلام کرده است تلاش دارد تا با فشار بر سوریه، حکومت این کشور را وارد مذاکره با سازمان ملل متحد کند اما دمشق ترجیح می دهد تا در فرآیند صلحی که روسیه رهبری می کند حضور داشته باشد. شاید بهترین گزینه برای دولت ترامپ جهت عملی ساختن اهداف، اخذ مجوز از شورای امنیت سازمان ملل متحد باشد که البته این مسیر هم به علت نقش عمیق مسکو در تحولات سوریه تقریبا غیرممکن به نظر می رسد.

در تحلیل این روزنامه اردنی آمده است: نمی توان با اطمینان گفت که سیاست‌های اخیر ترامپ در سوریه منجر به ثبات و صلح در خاورمیانه شود. اما رئیس جمهوری آمریکا باید بفهمد که اقدامات وی جایگاه آمریکا را تضعیف و بی‌ثباتی را تقویت می کند. روزنامه آمریکایی «لس آنجلس تایمز» اما سوالی را با این مضمون مطرح کرده است که چرا آمریکا هنوز در سوریه حضور دارد. این گزارش سپس به پرسش خود پاسخ می دهد و می نویسد هنوز پرونده ترامپ در این کشور کامل نشده است. این روزنامه آمریکایی نوشت با اینکه داعش نابود و تقریباً محو شده است رئیس جمهوری آمریکا می خواهد چند هزار سرباز را در سوریه مستقر نگاه دارد زیرا امیدوار است بتواند آینده سیاسی سوریه را به وسیله آن‌ها تعیین کند. به باور تحلیلگران، این راهبردی خطرناک و پیچیده است که کاخ سفید در پیش گرفته است به ویژه اینکه ترکیه به عنوان متحد آمریکا در ناتو دیدگاهی کاملا متضاد با آن دارد. حتی ممکن است سیاست‌های واشنگتن به رو در رویی آمریکا با روسیه و تقویت رویکردهای تندروی ضدآمریکایی هم منجر شود. بنابراین کنگره آمریکا باید بررسی بیشتری را در مورد خط مشی‌های ترامپ انجام دهد و با رای گیری آینده آن را تعیین کند.

به نوشته لس آنجلس تایمز، نه تنها افکار عمومی بلکه کنگره باید از سیاست‌های ترامپ در سوریه مطلع باشند. به تازگی پژوهشگران دانشگاه «ییل» عنوان داشتند چند دهه است که کنگره از قدرت خود در زمینه تعیین تکلیف جنگ‌ها صرف نظر کرده و آن را به قوه مجریه داده است. اگر کنگره اکنون اقدامی را انجام ندهد درواقع به وظیفه قانونی خود بی‌توجه بوده است و در مقابل به خطر انداختن جان سربازان‌ و خانواده‌های آمریکایی پاسخگو باشد. بسیاری از تحلیلگران تاکید دارند ترامپ باید نظر خود را در مورد ادامه و افزایش حضور نظامی در کشورهای خاورمیانه تغییر دهد یا اینکه استدلال‌های خود را به کنگره بگوید و سپس تایید این نهاد را در مورد مداخلات نظامی دریافت کند.

آمریکا و اهداف جنگ نیابتی

ترامپ به رغم شعارهای خود به دنبال حضور مستقیم و پررنگ در تحولات خاورمیانه به ویژه سوریه است. تیلرسون در تشریح سیاست‌های کاخ سفید اما مدعی شد که آمریکا می خواهد مطمئن شود داعش و گروه‌های تروریستی بار دیگر ظاهر نمی شوند. بنابراین در چند ماه آینده تکلیف حضور نظامی و دیپلماتیک آمریکا روشن می شود. وی البته کناره گیری بشار اسد و مقابله با نفوذ ایران را هم از جمله اهداف کاخ سفید برشمرد اما به نوشته لس انجلس تایمز هنوز مشخض نیست که حضور آمریکا بتواند این دستاوردها را برآورده سازد. گویا دولت آمریکا به دنبال آن است تا به بهانه حملات شیمیایی در سوریه به حضور خود مشروعیت دهد و حتی از آن به عنوان اهرمی علیه بشار اسد استفاده کند. روزنامه «واشنگتن پست» ادعا کرد مقام‌های ارشد کاخ سفید اعتقاد دارند دولت اسد به دنبال برتری نظامی بر دشمنان خود برای پایان جنگ است و به همین دلیل ممکن است از سلاح شیمیایی هم استفاده کند.

به نوشته این روزنامه، دولت سوریه گمان می کند می‌تواند این تسلیحات را داشته باشد و آن را با حمایت روسیه حفظ کند. به همین دلیل آمریکا از متحدان بین المللی خود خواسته است تا فشار بر دولت اسد را بیشتر کنند. به گفته مقام‌های ارشد دولت ترامپ اگر اقدامی صورت نگیرد احتمال دارد دولت سوریه به این سمت حرکت کند. از دید برخی ناظران، سیاست‌های اخیر کاخ سفید در سوریه نشانه ای از شروع رسمی یک جنگ نیابتی از سوی ایالات متحده علیه سوریه و متحدان دمشق تحلیل می شود. نشریه «نیوزویک» در این باره نوشت: تشکیل نیروی نظامی نزدیک به آمریکا در سوریه که موجب خوشنودی فراوان مخالفان اسد شد، اهداف گوناگونی را دنبال می کند. به طور حتم ترامپ رئیس جمهوری غیرقابل پیش بینی است و یکی از اهداف سیاست جدید وی راه اندازی جنگ در سوریه و تقابل با ایران خواهد بود. اما همه این برنامه ریزی‌ها در حالی در دایره بسته مشاوران ترامپ صورت می گیرد که بسیاری از تحلیلگران همچون نویسندگان این نشریه، سیاست‌های ترامپ در سوریه را غیرواقعی و بر اساس تصوراتی موهوم دانسته‌اند. به نوشته نیوزویک، آمریکا که برای جنگ با داعش، شبه‌نظامیان مسلح کُرد را تسلیح کرد و اکنون تلاش می کند با افزایش حضور خود و بخشیدن قسمتی از سوریه به آن‌ها جایزه بدهد. اما پایان جنگ در سوریه و دستیابی به اهداف مورد نظر ترامپ نیازمند منابع و اقدامات متفاوتی است.

سایه بیانیه سوچی بر سند گروه واشنگتن

برگزاری کنگره گفت وگوی ملی سوریه در روسیه، نگاه منفی رسانه و دولت‌های غربی به این رخداد و در نهایت بیانیه پایانی نشست سوچی دربردارنده توافقاتی درباره کمیته تدوین قانون اساسی، بار دیگر قطب بندی غربی- شرقی را زمینه راه‌حل سیاسی برقراری ثبات در سوریه نمایان ساخت.

گفتگوهای ملی سوریه سرانجام پس از عبور از موانع برگزاری، در ساعات پایانی سه شنبه دهم بهمن ماه به پایان رسید و شرکت کنندگان در بیانیه ای پایبندی خود را به اصولی مشترک برای برقراری ثبات در سوریه اعلام داشتند.بر اساس این بیانیه تعارضات موجود در سوریه تنها با پیگیری راه‌حلی سیاسی و بر مبنای اصولی چون یکپارچگی و تمامیت سرزمینی، استقلال و برقراری حاکمیت ملی از میان خواهد رفت. دیگر اصول دوازده گانه مورد توافق در این بیانیه، ایجاد ارتش یکپارچه ملی، حفاظت از حقوق مالکیت، نهادهای عمومی و دولتی موجود برای ارتقای عملکرد و ایجاد اصلاحات در این نهادها، پاسداری از میراث ملی سوریه و زیست بوم این کشور برای آیندگان و نیز مقابله با فقر، تروریسم و افراطی گری بود. دیگر اصل مهم مورد پذیرش، تعیین سرنوشت سوریه به دست مردم این کشور بود که بر مبنای قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت سازمان ملل مورد تاکید قرار گرفت و بر این اساس مقرر شد تا کمیته ای با حضور نمایندگان دولت سوریه، گروه‌های معارض حاضر در نشست سوچی و نیز گروه‌های غایب در مذاکرات برای تدوین قانون اساسی این کشور تشکیل شود. برگزاری این نشست اما بازخورد و واکنش‌هایی گوناگون را به دنبال داشت. مواضع دیپلماتیک مقامات غربی درباره بحران سوریه و نحوه انعکاس اخبار نشست سوچی در بسیاری از رسانه‌های غربی و عربی نشان داد که ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران، روسیه و ترکیه برای پیشبرد مذاکرات سیاسی به مذاق حامیان گروه‌های ناسازگار مخالف دولت دمشق خوش نیامده و اردوگاه مقابل برای سرنوشت سوریه راهکاری مجزا را جست و جو می‌کند.به همین خاطر، حضور نیافتن نمایندگان برخی دولت‌ها و گروه‌ها در کنگره گفت‌وگوهای ملی سوریه در عنوان اخبار و تحلیل‌های غربی و عربی جای گرفت.

به نوشته این رسانه‌ها روسیه با بازگذاشتن دست ترکیه برای عملیات نظامی در شمال غربی سوریه و منطقه «عفرین» سبب شد تا بسیاری از گروه‌های کُردی از حضور در سوچی خودداری کنند.همراه با گروه‌های معارضی که بیشتر مذاکرات سیاسی را در چارچوب گفت وگوهای وین و ژنو و با حضور پررنگ نمایندگان کشورهای غربی دنبال می کنند، برخی دعوت شدگان به نشست، به رغم سفر به روسیه حاضر نشدند در کنگره گفت وگوهای ملی حاضر شوند و با بهانه‌هایی چون قرار گرفتن پرچم سوریه در نماد کنگره از حضور در آن سر باز زدند. به این ترتیب، ترکیه که در سال‌های اخیر اقامتگاه برخی چهره‌های معارض بوده، نمایندگی معترضان به پرچم سوریه را برعهده گرفت.حضور نیافتن نمایندگان کشورهایی چون آمریکا، فرانسه و انگلیس نیز محوری بود که به صورت ویژه مورد توجه رسانه‌های غربی و عربی قرار گرفت تا نشست سوچی، مذاکراتی با دستاوردی ناملموس به تصویر درآید.مقامات روسیه اما حضور نیافتن نمایندگان چند گروه را موضوعی کم اهمیت عنوان کرده و از موفقیت کنگره گفت وگوی ملی سوریه سخن گفتند. بنابر اعلان سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه علاوه بر صدها نماینده اقشار و گروه‌های داخلی و خارجی سوریه، ۵۳ ناظر خارجی از کشورهای غربی در سوچی حاضر شدند.همچنین در پایان نشست سوچی، روسای جمهوری روسیه و ترکیه در تماسی تلفنی بر حمایت خود از دستاوردهای مذاکرات و خرسندی از دور اخیر گفت وگوها تاکید کردند و آن را موفقیت آمیز خواندند.

از دید صاحبنظران تحولات منطقه‌ای، تفاوت نگاه‌ها به فرآیند برگزاری و دستاوردهای کنگره سوچی و حتی ایجاد برخی کارشکنی‌ها در این زمینه گویای تداوم دو قطبی سیاسی است که همچنان میان بازیگران بحران سوریه وجود دارد .چند روز پیش از برگزاری کنگره گفت وگوی ملی سوریه بود که نمایندگان کشورهایی چون آمریکا، فرانسه، انگلیس، عربستان و اردن موسوم به گروه واشنگتن از سندی مشترک در زمینه نقشه راه آینده سوریه رونمایی کردند. انتشار اهداف این سند در جریان برگزاری مذاکرات صلح سوریه در وین که چند روز پیش از نشست سوچی صورت گرفت اما با اعتراض شدید نماینده دمشق همراه شد.بر اساس آنچه در رسانه‌ها از سند گروه واشنگتن انتشار یافته، اعضای این گروه از طریق ایجاد تحول در نهادهای سیاسی، تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و حتی تجزیه و بردن سوریه زیر قیمومت بین‌المللی، راهی جداگانه و متعارض با توافقات بین المللی را برای شکل دادن به آینده سوریه دنبال می کنند .اعضای گروه واشنگتن در حالی خود را در جایگاه تعیین سرنوشت سوریه قرار داده‌اند که قطعنامه ۲۲۵۴ شورای امنیت، همچنان که اشاره شد این حق را تنها متعلق به مردم این کشور شناسایی کرده است.در راستای همین تفاوت دیدگاه‌ها و ناچیز نشان دادن ابتکارات دیپلماتیک ایران، روسیه و ترکیه برای تشویق طرف‌های اختلاف به گفت وگو که از نشست‌های چندگانه در آستانه تا سوچی تداوم یافته، برخی بازیگران غربی و عربی و به طور ویژه اعضای گروه واشنگتن، برجسته و عملیاتی سازی بدیل‌های ناممکن خود را جست وجو می کنند. این در حالی است که مقامات تهران، مسکو و آنکارا دستیابی به توافق سیاسی را بر مبنای واقعیات سوریه و خواست مردم این کشور امکانپذیر می دانند .          ادامه دارد...

http://www.ettelaat.com/etiran/?p=349815

ش.د9605209