حضرت آيتالله خامنهاي رهبر معظم انقلاب اسلامي صبح روز دوشنبه (25/4/97) در ديدار دستاندرکاران حج امسال، حج را مظهر آميختگي «معنويت و سياست» و مهمترين ويژگي آن را اجتماع مسلمانان در زمان و مکان مشخص دانستند و گفتند: حج واقعي حجي است که از يک طرف همراه با برائت از مشرکين باشد و از طرف ديگر زمينهساز وحدت و همدلي و يکصدايي مسلمانان شود.
متن محوربندي شده اين بيانات بدين شرح است:
***
بسم الله الرّحمن الرّحيم
الحمدلله ربّ العالمين و الصّلاة و السّلام علي سيدنا و نبينا ابيالقاسم المصطفي محمّد و علي آله الطّيبين الطّاهرين و صحبه المنتجبين و من تبعهم باحسان الي يوم الدّين.
اجر خادمين حج
خيلي خوش آمديد برادران عزيز، خواهران عزيز، خدمتگزاران فريضهي حج و حاجيان موفّق و معزّز که خود اين خدمتگزاري شما افتخار بزرگي است. تمهيد مقدّمات و زمينهسازي و کمک به انجام فريضهاي با عظمت حج -که واقعاً ابعاد آن بسيار فراتر از آن چيزي است که ما توصيف ميکنيم - و نفْس خدمتگزاري به اقامهي اين فريضه، يک ثواب بزرگ، يک کار بزرگ، يک خدمت باارزش محسوب ميشود. بنده به همهي کساني که در بخشهاي مختلف مشغول خدمت هستند -چه در بعثه، چه در سازمان، چه در کاروانها، چه در دستگاههاي مرتبط- و تلاش ميکنند و هرکدام يک گوشهاي از کار را ميگيرند، توصيه ميکنم که قدر اين توفيق را بدانند، خدا را شاکر باشند، سپاسگزار باشند که اين توفيق به آنها داده شده است و سعي کنند هرچه بهتر اين کار را انجام بدهند.
اين گزارشهايي که جناب آقاي قاضيعسکر و رئيس محترم سازمان حج بيان کردند گزارشهاي خيلي خوبي بود؛ خب، حالا فرض کنيم که بعضي از اينها در وسط کار متوقّف و لَنگ هم بشود امّا خب مجموع اين گزارشها و کارهايي که انجام گرفته است، مجموع قابل توجّهي است؛ لکن من ميخواهم اين را عرض بکنم که همهي اينهايي که گفته شد نسبت به آنچه براي اقامهي حجّ ابراهيمي و حجّ نبوي و حجّ قرآني لازم است، هنوز در نيمهي راه است و جا براي کار بسيار زياد است.
حج؛ مظهر آميختگي معنويت و سياست
آنچه بنده امروز ميخواهم عرض بکنم اين است که علاوهي بر همهي جهات گوناگوني که در حج - اين فريضهي بزرگ- وجود دارد، حج اين خصوصيت را هم دارا است که مظهر آميختگي معنويت و سياست، معنويت و مادّيت، و دنيا و آخرت است. وَ مِنهُم مَن يقولُ رَبَّنا ءاتِنا فِي الدُّنيا حَسَنَةً وَ فِي الأخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النّار؛(۲) کساني که در حج اينجور دعا ميکنند و حسنهي دنيوي و حسنهي اُخروي را از خداي متعال مسئلت ميکنند، اينها مطلوب و مقبول قرآنند؛ يعني دنيا و آخرت در حج مجتمع شده است؛ حج مظهر يکچنين چيزي است.
تلاش برخي جريانها براي جدايي دين از سياست
کساني در طول سالهاي متمادي تلاش کردند، امروز هم تلاش ميکنند که در اسلام معنويت را از مسائل زندگي و مسائل ادارهي امور جوامع جدا کنند؛ [يعني] «جدايي دين از سياست». سالهاي متمادي - شايد بشود گفت دهها سال، صد سال يا بيشتر- دشمنان اسلام و نادانهايي که از اسلام چيزي نميدانستند، روي اين کار کردند؛ وقتي جمهوري اسلامي به وجود آمد و انقلاب اسلامي شد، اين حرفها همه باطل شد؛ معلوم شد که نخير، اسلام ميتواند ميدان سياست را، ميدان زندگي را، ميدان ادارهي کشور را، ميدان به صحنه آوردن مردم با همهي توانشان و ظرفيتشان را به بهترين وجهي اداره کند؛ از شعارهايي که کمونيستها ميدادند تا آنهايي که ليبرالها ميدادند تا آنهايي که غربيها ميدادند، از همهي اينها در اين زمينه موفّقتر عمل کرد. پس آن تلاشي که مدّتها ميکردند باطل شد لکن باز مجدّداً شروع کردند؛ کساني شروع کردند براي اينکه نسلهاي جديد را از آميختگي دين و سياست، دين و زندگي، دين و علم، آميختگي دنيا و آخرت، آميختگي معنويت و مادّيت -که در اسلام همهي اينها هست- منصرف کنند؛ يعني ذهنها را از اين آميختگي منصرف بکنند؛
نشانههاي آميختگي معنويت و سياست در مراسم حج
حج، يک ميدان عملي است براي اينکه اين آميختگي را نشان بدهد. چطور؟ شما در حج، هم تضرّع داريد، هم دعا داريد، هم توسّل داريد، هم گريه داريد، هم طواف داريد، هم سعي داريد، هم نماز داريد، و هم اجتماع مردمي داريد؛ اين خيلي مهم است. خب فکر کنند؛ اگر خداي متعال در فراخواني مردم به حج، فقط نظرش اين بود که مردم بيايند آنجا و چند روزي را با معنويت سر کنند، لازم نبود که يک زمان معيني را مشخّص کنند؛ در طول سال هرکس هروقت دلش ميخواست ميرفت؛ نه، حج زمان معين و مشخّصي دارد. در اين زمان مشخّص از همهي دنياي اسلام بايد افراد بيايند؛ نه يک سال، نه دو سال، [بلکه] در تمام طول تاريخ؛ در چند روز معين از همهي دنياي اسلام کساني که ميتوانند، استطاعت دارند، جمع بشوند در يک نقطه؛ اين به معناي چيست؟ اين به معناي آن است که نفْس اين اجتماعِ با يکديگر، مورد توجّه خداي متعال است؛ اين را خداي متعال ميخواهد. اين يعني همان تشکيل امّت اسلامي، اين همان نگاه به اجتماع مسلمانان و تجمّع مسلمانان است؛ حج مظهر اين است.
سرزمين حج؛ متعلق به همه مسلمين
آنوقت، وقتيکه به آنجا آمديد، ثُمَّ اَفيضوا مِن حَيثُ اَفاضَ النّاس؛(۳) اينجا هم بحث ناس است «سَواءً العـاکِفُ فيهِ وَ الباد»؛(۴) اهل مکّه و غير اهل مکّه تفاوتي ندارند؛ اينجا مال همه است، اين سرزمين متعلّق به همهي مسلمين است. نبايد کساني خيال کنند که اين سرزمين مال آنها است و آنها حق دارند هرجور دلشان ميخواهد در آنجا رفتار بکنند؛ نخير، همهي مسلمانها حقّ يکساني دارند نسبت به کعبهي شريف، نسبت به مسجدالحرام و نسبت به اين موطن شريف و فضاي مقدّس حرمين شريفين. حالا آنچه در آيهي شريفه است مکّه است امّا مدينه هم همينجور است، آنجا هم متعلّق به همهي مسلمانها است چون پيغمبر متعلّق به همه است.
شکل گیری اجتماع امّت اسلامي از طريق حج
ببينيد؛ اين اجتماع مسلمانها و اين همدلي مسلمانها، اين هماهنگي مسلمانها، يکي از اهداف مهمّ حج است که بايد مورد توجّه قرار بگيرد. در تمام برنامههاي حجّاج محترم و مديران مربوطه، اين معنا بايد لحاظ بشود: ارتباط، اتّصال، تفاهم، توافق. البتّه حکومتِ مسلّط بر آن منطقه اين را نميخواهند، هرجوري که ممکن است، موانع ايجاد ميکنند؛ امروز وسايل هم زياد است. ارتباطات بايد برقرار بشود، اجتماع امّت اسلامي بايد شکل بگيرد. پس بنابراين آنکساني که سياست را از اسلام جدا ميکنند، نفي ميکنند، اسلام را نفهميدهاند، آيات قرآن را نفهميدهاند. آيات قرآن، چه آنچه مربوط به حج است، چه آنچه مربوط به جهاد است، چه آنچه مربوط به ارتباطات مردم در يک جامعه است، چه آنچه مربوط به حاکميت حاکم اسلامي در جامعه است، اينها همه سياستهايي است که متعلّق به اسلام است. مردمسالاري اسلامي هم که ما گفتيم، متّخَذ(۵) از متن اسلام و متن قرآن است. وَ اَمرُهُم شورىٰ بَينَهُم؛(۶) اين، آن نکتهي اصلي است در مسئلهي حج.
هوشياري نسبت به غافل نشدن از مفاهيم متعالي حج
يک نکته اين است که از مفاهيم حج و نکتههايي که در حج وجود دارد، هيچکس نبايد جلوگيري کند و ممانعت ايجاد کند؛ که «اِنَّ الَّذينَ کَـفَروا وَ يصُدّونَ عَن سَبيلِ اللهِ وَ المَسجِدِ الحَرام»،(۷) آنکساني که «صدّ عن سبيل الله» ميکنند و «صدّ عن المسجد الحرام» ميکنند، اين صدّ -جلوگيري، منع- فقط اين نيست که نگذارند شما برويد مکّه، ممکن است بگذارند برويد مکّه امّا نگذارند که از مفاهيم حج استفاده کنيد؛ اين هم صدّ عن سبيل الله است، اين هم صدّ عن المسجد الحرام است. آنکساني که اين حرکت را انجام ميدهند، آن حکومت، آن دولتي که اين غلط بزرگ را ميکند، صدّ عن سبيل الله انجام ميدهد. بايستي مفاهيم حج را دانست، فهميد، برطبق آنها رفتار کرد و عمل کرد.
آشکار شدن مفاهيم جديد و فهم ممتاز از مراسم حج به برکت انقلاب و امام
و حاصل مطلب اين است که کعبه متعلّق به همه است. اعتقاد ما اين است که ملّت ايران بعد از پيروزي انقلاب، به برکت هدايت امام بزرگوار، يک معناي جديدي از حج را فهميد، کشف کرد، درک کرد. از سال اوّلي که انقلاب پيروز شد و کساني رفتند حج و امام بزرگوار پيام دادند، مفاهيم جديدي از حج براي ملّت ايران آشکار شد و روشن شد و دنبال آن مفاهيم را گرفت و حرکت کرد؛ حجّ همراه با برائت، حجّ همراه با تفاهم با مسلمين، حجّي که مظهر «اَشِدّاءُ عَلَي الکُفّار» و «رُحَماءُ بَينَهُم»(۸) است. حج مظهر «اَشِدّاءُ عَلَي الکُفّار» و «رُحَماءُ بَينَهُم» بايد باشد. نقطهي مقابلش اين است که بين برادران اختلاف ايجاد کنند، جدايي ايجاد کنند، امّا دُم خودشان را به دُم استبکار جهاني و آمريکا وصل کنند و ببندند؛ اين نقطهي مقابل آن چيزي است که حج از مردم خواسته است و براي مردم خواسته است و شارع مقدّس به خير مردم تشريع(۹) فرموده است. حج را با اين روحيه، با اين حالت بايستي انجام داد.
ضرورت پيگيري حوادث خونين حج سال 1394
حالا البتّه متأسّفانه دولت عربستان مزاحمتهايي ايجاد ميکند و مانع از انجام بعضي از وظايف و فرايضي ميشود که حق اين است که اينها انجام بگيرد؛ خب، اينها را بايستي بهعنوان مطالبات مؤمنين و مسلمين همواره در نظر داشت؛ ممکن است مانعي به وجود بياورند -آن مانع اگر آمد، طبعاً مشکل به وجود ميآورد- امّا آن خواست را و آن مطالبه را هرگز نبايستي فراموش کرد. همچنانکه حالا آقايان هم بيان کردند، در مورد فاجعهي مسجدالحرام و مني در سال ۹۴ [هم] اين قضيه فراموششدني نيست؛ اين بايد حتماً تعقيب بشود، دنبال بشود، مجموعه و هيئت حقيقتياب با حضور مدّعي اصلي - که جمهوري اسلامي است - بايد تشکيل بشود، بايد به مجامع بينالمللي مراجعه بشود، از هرجايي که ممکن است بايد کمک گرفته بشود تا احقاق حق بشود؛ اينجا ظلم بزرگي انجام گرفت. حقّ بزرگ حجّاج بر آن کساني که مسلّط بر آن منطقه هستند، امنيت آنها است؛ اين مطالبهي اصلي آنها است. «امن» يکي از خصوصياتي است که خداي متعال براي خانهي خودش و شهر مکّه و حرم، معين فرموده است: جَعَلنَا البَيتَ مَثابَةً لِلنّاسِ وَ اَمنا؛(۱۰) همه آنجا جمع بشوند و امن باشد، امنيت داشته باشند. امنيت و ايمني مردم يکي از اساسيترين کارها است؛ اين ايمني مراعات نشد. اين، مطالبه لازم دارد؛ اين، دنبالگيري لازم دارد؛ از دنبالگيري از اين قضيه خسته نشويد؛ دنبال کنيد، بخواهيد. مسئولين محترم - چه در بعثه، چه در سازمان حج، چه در دستگاههاي ذيربط، وزارت خارجه، قوّهي قضائيه و ديگران- بايد قضيه را دنبال بکنند. آنطور که به من گزارش کردند، به خانوادههاي برخي از شهدا که در آنجا دفن شدهاند اجازه داده نميشود که حتّي بروند آنجا و قبر عزيزان خودشان و شهيدان خودشان را زيارت بکنند! اينجور نميشود؛ بايستي نسبت به اين قضايا کار انجام بگيرد. ديهي مقتولين هم يک مسئله است.
معاملهي قرن؛ براي نابودي امت اسلامي
برادران عزيز، خواهران عزيز! امروز دنياي اسلام احتياج دارد به يکصدايي؛ هر صداي تفرقهافکن و تفرقهانگيزي قطعاً مبغوض شارع مقدّس است. از هر طرف، به هر شکل، به هرجور، تفرقه ممنوع است. چرا؟ چون دشمن متمرکز شده است روي دنياي اسلام. شما ببينيد در دنياي اسلام چه خبر است؟ از آن طرف فشارهايي که بر کشور يمن وارد ميشود؛ يک ملّت مظلوم چند سال است که بهطور دائم مورد تهاجمند؛ البتّه شجاعند، قوياند، مقاومت ميکنند، امّا سختي ميکشند. از آن طرف مسئلهي فلسطين و اين سياست شيطاني و خبيثي که آمريکا در مورد فلسطين در نظر گرفته است، اسمش را هم گذاشته است «معاملهي قرن». البتّه بدانند که اين معاملهي قرني که آنها فکر کردهاند، به توفيق الهي هرگز تحقّق نخواهد يافت.
بيتالمقدس، پايتخت فلسطين باقي خواهد ماند
به کوري چشم دولتمردان آمريکا که دارند خودشان را ميکشند براي اينکه در قضيهِي فلسطين يک کاري انجام بدهند، قضيهِي فلسطين از يادها نخواهد رفت و شهر مقدّس بيتالمقدّس پايتخت فلسطين باقي خواهد ماند و قبلهي اوّل مسلمانها براي مسلمانها باقي خواهد ماند. اين خواب آشفتهاي که اينها ديدهاند که خيال ميکنند بيتالمقدّس را بگيرند و ميگويند هم روي شهر، هم زير شهر، هم اعماق شهر - شرقش، غربش، همهجايش- بايد دست يهود باشد، غلط بيخودي ميکنند؛ اين اتّفاق نخواهد افتاد و مسلّماً ملّت فلسطين در مقابل اين ميايستد و ملّتهاي مسلمان همه پشت سر ملّت فلسطين خواهند ايستاد و به توفيق الهي نميگذارند اين اتّفاق بيفتد.
حماقت بخشي از سران کشورهاي عربي در همراه با آمريکا
البتّه متأسّفانه بعضي از دولتهاي اسلامي بر اثر بياعتقادي به اصل اسلام - چه برسد به مسئلهي فلسطين- پيشمرگ آمريکاييها شدهاند؛ نهفقط دنبالهرو، [بلکه] خودشان را دارند قربان آنها ميکنند؛ روي حماقت و جهالت و مطامع و اهواء دنيوي. بعضي از دولتها - متأسّفانه دولتهاي عرب - يکچنين وضعي دارند؛ اين هم اثري ندارد، اين هم فايدهاي ندارد، آنها هم ناکام خواهند ماند و به توفيق الهي و به توفيق پروردگار، امّت اسلامي و ملّت مسلمانِ فلسطين بر دشمنان خودشان قطعاً پيروز خواهند شد و خواهند ديد آن روزي را که ريشهي رژيم جعلي صهيونيست از سرزمين فلسطين کنده خواهد شد.
انشاءالله حجّ مقبولي داشته باشيد و انشاءالله حجّاج عزيز ما با سلامت و امنيت بروند و با دست پُر انشاءالله برگردند و خدا را شاکر باشيم.
والسّلام عليکم و رحمةالله
۱) در ابتداي اين ديدار، حجّتالاسلام والمسلمين سيدعلي قاضيعسکر (نمايندهي ولي فقيه در امور حج و زيارت) و آقاي حميد محمّدي (رئيس سازمان حج و زيارت) گزارشهايي ارائه کردند.
۲) سورهي بقره، آيهي ۲۰۱؛ «و برخى از آنان ميگويند پروردگارا! در اين دنيا به ما نيکى و در آخرت [نيز] نيکى عطا کن و ما را از عذاب آتش [دور] نگهدار.»
۳) سورهي بقره، بخشي از آيهي ۱۹۹؛ «پس، از همانجا که [انبوه] مردم روانه ميشوند، شما نيز روانه شويد ...»
۴) سورهي حج، بخشي از آيهي ۲۵؛ «... اعم از مقيم در آنجا و باديهنشين ...»
۵) برگرفته
۶) سورهي شورا، بخشي از آيهي ۳۸؛ «... و کارشان در ميانشان مشورت است ...»
۷) سورهي حج، بخشي از آيه ۲۵
۸) سورهي فتح، بخشي از آيهي ۲۹؛ «... بر کافران، سختگير [و] با همديگر مهربانند ...»
۹) قانون يا قاعدهي شرعي وضع کردن
۱۰) سورهي بقره، بخشي از آيهي ۱۲۵؛ «... خانهي [کعبه] را براى مردم محلّ اجتماع و [جاى] امنى قرار داديم. ...»