تحریم سوئیفتی؛ شلیک به سلطه دلار

در حالی که قرار است دور تازه تحریم های آمریکا از 13 آبان (5 نوامبر) اجرایی شود یکی از مسائل جنجالی در این میان مسئله دسترسی ایران به سوئیفت است. برخی از مقامات و تحلیلگران آمریکایی معتقدند نباید دسترسی ایران به این سامانه را قطع کرد و برخی دیگر که خواهان فشار حداکثری هستند می گویند بدون قطع آن، فشار حداکثری محقق نمی شود.

سوئیفت چیست؟

در حومه بروکسل، پایتخت بلژیک در یک مجتمع اداری ساخته شده از بتن و شیشه، سیستم عصبی مرکزی اقتصاد جهانی قرار دارد: جامعه جهانی ارتباطات مالی بین بانکی (The Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication) که به اختصار می شود؛ سوئیفت.

این شرکت مرموز نوعی پیک برای دنیای مالی به شمار می رود و در حقیقت اطمینان حاصل می کند که پول در سراسر جهان به گردش در آید. با کمک سیستم های کامپیوتری وسیع سوئیفت، بانک ها تراکنش های بین المللی مشتریان خود را انجام می دهند.

مشکل ترامپ آن است که آمریکایی ها دسترسی مستقیم به سوئیفت ندارند. این یک شرکت تعاونی است و صاحبان آن، بانک هایی هستند که از این سیستم استفاده می کنند. همچنین از آنجایی که این شرکت در بلژیک مستقر است، سوئیفت تحت قانون اروپایی و نه آمریکایی قرار دارد. قطع دسترسی ایران به سوئیفت مستلزم سرشاخ شدن بیشتر آمریکا با اروپایی هاست. کاری که بیش از پیش اروپایی ها را عصبانی می کند.

به مقامات دولتی در بروکسل گفته شده که دولت آمریکا می تواند ممنوعیت ورودی علیه کارکنان این شرکت اعمال نموده و همچنین می تواند سوئیفت را فلج کند، زیرا بلژیکی ها یک مرکز داده این شرکت را در ایالت ویرجینیا، آمریکا مستقر کرده اند.

پایگاه آلمانی «دی سایت» در تحلیلی در این مورد می نویسد؛ «سوال مهم این است که دولت واشنگتن واقعا تا کجا پیش خواهد رفت؟ هدف قرار دادن سوئیفت در نهایت به خود آمریکایی ها بسیار ضربه خواهد زد، به خصوص که فقط دو روز تا انتخابات کنگره باقی مانده و این انتخابات برای ترامپ اهمیت بسیاری دارد. اگر پرداخت های بین المللی متوقف شود، در اقتصاد جهانی اختلال به وجود خواهد آمد. این امر همچنین بر اقتصاد آمریکا نیز تاثیر می گذارد. اتخاذ اقدامات تنبیهی که هیچ پایه و اساسی در قوانین بین المللی نداشته باشند، می تواند جایگاه برتر آمریکایی ها در بازارهای مالی بین المللی را که پس از پایان جنگ جهانی دوم تثبیت گردید، تهدید کند. چنین سیاستی، این پیام را می فرستد که همه کشورها باید انتظار داشته باشند به طور ناگهانی از سیستم بانکی جهانی کنار گذاشته شوند.»

هیئت مدیره سوئیفت در هفته های اخیر به پایتخت های مختلف اروپایی رفته و با مقامات ارشد کشورها دیدار و گفت و گو کرده اند. آنها به دنبال این هستند که بتوانند استقلال و مهم تر از آن جایگاه خود را حفظ کنند. استقلال و امنیت سوئیفت یک بار پیش از این خدشه دار شده است. آن دفعه نیز پای آمریکا در میان بود. 5 سال پس از حادثه 11 سپتامبر برخی منابع فاش کردند سازمان سیا با همکاری وزارت خزانه داری آمریکا با طراحی برنامه ای تحت عنوان «رهگیری مالی ترور» پیام های سوئیفت را بطور غیر قانونی تحت نظر داشته و از آنها جاسوسی می کرده اند. اتحادیه اروپا و سوئیفت کوشیدند با اتخاذ راهکارهای فنی و مذاکرات سیاسی با آمریکا مانع از این جاسوسی شوند. 5 سال بعد منابع اروپایی از شکست این تلاش ها برای حفظ حریم خصوصی و اطلاعات مالی مشتریان سوئیفت خبر دادند.

یکی از دلایل اصلی موافقان دسترسی ایران به سوئیفت در همین مسئله نهفته است. آنها به ایران ترحم نمی کنند و در واقع به دنبال رهگیری مبادلات ایران هستند. خروج ایران از سوئیفت این امکان را از سازمان های جاسوسی و امنیتی آمریکا سلب می کند. چند هفته پیش روزنامه صهیونیستی جروزالم پست در این خصوص نوشت: «اصرار جامعه اطلاعاتی آمریکا برای ماندن ایران در سوئیفت به‌خاطر توانایی ردیابی معاملات بین المللی ایران است و اگر سوئیفت تحریم شود، امکانات آنها برای ردیابی سایر بازیگران بد بین المللی مثل روسیه هم تضعیف می‌شود.»

نکته مهم و اساسی تر در این میان آن است که قطع دسترسی ایران به سوئیفت، شبیه نشستن بر شاخه و بریدن بن آن است. آمریکایی ها با این کار عملاً راه را برای تضعیف جدی موقعیت خاص خود برای اعمال تحریم علیه سایر کشورها هموار می کنند. دولت های چین و روسیه مدتی است که چشم انداز ایجاد سیستم پرداخت مخصوص به خود را ارزیابی می کنند. تا کنون، این ارزیابی ها اهمیت چندانی نداشت، زیرا سیستم سوئیفت وجود داشت و استفاده می شد. اگر آمریکایی ها در حال حاضر از این سیستم برای اهداف سیاست خارجی خود سوء استفاده کنند، امکان عملیاتی شدن چنین برنامه هایی افزایش می یابد و این به معنای خلع سلاح آمریکا در جنگ اقتصادی است.

قطع دسترسی ایران به سوئیفت عواقب جدی برای واشنگتن خواهد داشت. این امر نفوذ آمریکا بر معماری مالی بین المللی را تضعیف خواهد کرد و قدرت خود را در تعامل با متحدان و برخورد با دشمنان خود کاهش خواهد داد. تنها چین و روسیه به دنبال جایگزینی برای سوئیفت نیستند. آلمان نیز گفته است باید سیستمی موازی سوئیفت، برای مبادلات بانکی طراحی و عملیاتی کرد. به قول روزنامه آمریکایی نیویورک تایمز تصمیم آمیکا برای اعمال فشار بر ایران از طریق قطع دسترسی به سوئیف، سلطه دلار را به مخاطره جدی خواهد انداخت. با این تفاسیر می توان گفت تحریم سوئیفتی آمریکا علیه ایران، علی رغم عوارض و مشکلات متعاقب آن، در دراز مدت لطفی ناخواسته به جمهوری اسلامی است.