شناسایی عوامل موثر بر مهاجرت و پیامدهای ناشی از آن می تواند به عنوان یک راهکار استراتژیک در جهت دستیابی به وضعیت تعادل مطلوب که همانا پیشرفت و توسعه می باشد، بشمار آید.
مهاجرت پدیده ای است که همواره به عنوان یک عامل مهم در مباحث جامعه شناسی و تحلیل های مبتنی بر اصول و قواعد جمعیتی و اجتماعی مورد توجه است. علاوه بر این که این پدیده در ذات خود یک مقوله دو جنبه ای- با آثار توأم مثبت و منفی- می باشد، به عنوان یک راه حل در قبال یک مشکل به حساب می آید و به معنی آن است که فرد مهاجر وقتی در اثر مواجهه با یک مسأله‌ای، ناتوان از تقابل و تحمل بوده و روی به سوی مهاجرت آورده است. از این رو شناسایی عوامل موثر بر مهاجرت و پیامدهای ناشی از آن می تواند به عنوان یک راهکار استراتژیک در جهت دستیابی به وضعیت تعادل مطلوب که همانا پیشرفت و توسعه می باشد، بشمار آید.
پیامدهای مهاجرت
پديده مهاجرت رخدادي است كه مي تواند اثرات و پيامدهاي مختلفي در پي داشته باشد. در این نوشته به تحليل سيستمي اين نتايج و اثرات پرداخته شده است. از جمله اثرات و پيامدهاي مهم پديده مهاجرت به لحاظ سیستمی شامل موارد زير می شود:
1-افزايش جمعيت در نقطه مقصد و بروز پديده هايي چون بزرگ سري شهرها
2-بوجود آمدن مشكلات اقتصادي- اجتماعي و فرهنگي
3- تأخير در رشد و توسعه شهرهاي مهاجرفرست بدليل از دست دادن نيروي انساني و فكري بومي و خلاق
و ....
نادری(1383)، پیامدهایی را برای مهاجرت عنوان می کند، که عبارتند از:
- شکل گیری حاشیه نشینی و آثار منفی آن
- افزایش یا کاهش جمعیت، تغییر ترکیب جمعیت، تسریع رشد جمعیت شهری و تخفیف رشد جمعیت روستائی، ایجاد تنوع فرهنگی و انتقال تجربیات و نوآوری ها و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن ها.
- پیدایش مشاغل کاذب، دلالی و توسعه مصرف گرایی
- اشاعه فردگرایی، انزواطلبی و بی اعتمادی و گم گشتی فرهنگی
- گسیختگی و عدم تعادل فرهنگی
- سست شدن ابعاد و انسجام خانواده
- عدم احترام به قانون و توسعه مفاسد اجتماعی
- نفی و حذف ارتباطات تعاونی و عاطفی خانوادگی و وابستگی به سازمان های رسمی
- بی نام و نشان شدن افراد، بی هویتی و تضعیف جریان پذیرش اجتماعی
- بروز اضطراب، تشویش و ناهنجاری های رفتاری و روانی
صدیق سروستانی(1378)، برخی ویژگی ها را در ارتباط با حاشیه نشینی ذکر می کند که عبارتند از: مهاجر بودن، تراکم جمعیت و تنگی جا و بزرگی بعد خانوار، مشاغل کاذب، بیکاری و بیکاری فصلی و درآمد کم، بزهکاری، بدهکاری، فشار بر امکانات و تأسیسات محدود شهری، نزاع های دائمی با همسایگان و رواج ضرب و جرح، احساس ناخواندگی و ناخواستگی، احساس عدم امنیت، اضطراب و افسردگی، بحران هویت فردی و جمعی، زندگی در مسکن غیرقانونی، مفاسد جنسی، بی نظمی و بی ثباتی.
این در حالی است که ابراهیم زاده(1385) اعتقاد دارد که مهاجرت و از جمله مهاجرت روستائیان به شهرها علاوه بر موارد منفی که در بر دارد، پیامدها و نتایج مثبتی را نیز می تواند در بر داشته باشد. از جمله این مسائل می توان به عرضه نیروی کار ارزان برای بنگاه های تولیدی و خدماتی شهرها اشاره داشت.
پيشنهادات
اينك با توجه به موارد ذكر شده، پيشنهادات زير در راستاي كاهش و كنترل پديده مهاجرت و تعديل اثرات و پيامدهاي منفي آن ارائه مي گردد:
- با توجه به قرارگيري استان هاي مهم مهاجرفرست در حاشيه مرزها، لزوم اتخاذ تدابيري در راستاي ايجاد انگيزه و اعمال سياست هاي پيشگيرانه از مهاجرت جهت ايجاد امنيت در استان هاي مرزي از اهميت بالايي برخوردار است.
- اشتغال زائي و گسترش صنايع روستايي با هدف جذب و حفظ جوانان و افراد جوياي كار در محيط روستاها
- تغيير جريان نگرشي در سياست هاي كشور از حالت بالا به پائين به شيوه پائين به بالا با اولويت توجه به مناطق محروم و دور افتاده
- تمركز زدائي از سرمايه گذاري هاي اقتصادي در مناطق مركزي و پيشرفته و توجه به مناطق عقب مانده تر
- آسيب شناسي مناطق پر خطر مهاجرفرست، شناسايي و برطرف نمودن عوامل و ابعاد محرك و مشوق مهاجرت در اين مناطق
- افزايش مراكز خدماتي و رفاهي در مناطق پر خطر مهاجرفرست
- شناسايي مناطق مختلف كشور و تهيه نقشه آمايش، پتانسيل ها و تنگناهاي نواحي مختلف كشور
- ارائه وام و تسهيلات به مهاجرين و كمك رساني به آن ها برای بازگشت به مبدأ اصلي
