دستِ بزنِ جدید نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران

در جریان رزمایش ولایت 97 نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، یک فروند موشک کروز زیر سطح به سطح از زیردریایی غدیر با موفقیت شلیک شد.بنا به گفته دریادار خانزادی فرمانده نیروی دریایی ارتش، این موشک، یک موشک کروز ضد کشتی از خانواده موشک‌های نصر است که تحت پروژه جاسک2 به نتیجه رسیده است.
همچنین علاوه بر زیردریایی غدیر؛ زیردریایی های تهاجمی فاتح و کیلو کلاس نداجا (SSK Kilo) هم قابلیت شلیک این موشک را دارند. اما این اولین باری نبود که شاهد شلیک یک موشک از زیر آب بودیم. در سال 1393 و درجریان رزمایش پیامبر اعظم 9 نیروی دریایی سپاه نیز یک موشک ناشناخته پس از شلیک از شناور سطحی به زیر آب رفت و از زیر آب شلیک شد.

در ادامه به بررسی اجمالی شیوه عملکرد موشک‌های کروز، انواع آن و مزیت‌های موشک های کروز زیر سطح به سطح خواهیم پرداخت. اولین موشک کروز جهان در سال 1944 توسط ارت آلمان نازی با نام وی-1 ساخته شد.

موشک‌های کروز در واقع نوعی هواگرد بی سرنشین قابل هدایت هستند که حرکتی مانند هواپیما دارند. پیشران موشک‌های کروز از یک موتور توربو جت و یا توربو فن- البته ضعیف تر از موتور هواپیما- تشکیل شده است در حالیکه در موشک‌های بالستیک از موتورهای راکتی به عنوان قوای پیرانش بهره بردای می‌شود.
موشک‌های کروز برخلاف موشک‌های بالستیک که پس از شلیک از جو زمین خارج می‌شوند و به صورت عمودی به هدف اصابت می‌کنند، در ارتفاع حدود 50 تا 100 متری زمین حرکت می‌کنند که این ارتفاع می‌تواند در زمان نزدیک شدن به هدف کاهش هم پیداکند.  

حرکت در ارتفاع پایین به همراه سطح مقطع راداری کم و بهره بردای از موتور جت که تابش حرارتی کمی دارد موجب می‌شود رهگیری موشک‌های کروز توسط سامانه های راداری و حرارتی خیلی سخت شود؛ و این موضوع به پنهان کاری و رادارگریزی موشک‌های کروز کمک می‌کند.
از جمله مزیت‌های موشک‌های کروز ارزان بودن فرآیند طراحی و تولید این موشک‌ها است. برای مثال آمریکایی‌ها برای ساخت یک موشک بالستیک ترایدنت 37 میلیون دلار هزینه می‌کنند در حالیکه برای ساخت یک موشک کروز تاماهوک مبلغی حدود یک و نیم میلیون دلار هزینه می‌شود.
از دیگر مزیت‌های موشک‌های کروز نسبت به موشک‌های بالستیک اندازه کوچک این موشک‌ها است. برای مثال طول اغلب موشک‌های بالستیک بیش از 10 متر و قطر آنها نیز از 1500میلیمتر است. این امر موجب می‌شود تا موشک‌های بالستیک از تنوع خوبی در پرتابگرها برخوردار نباشند. سکوهای زمینی پرتاب موشک بالستیک از برد بالایی نسبت به برد موشک برخوردار نیستند. همچنین موشک‌های باستیک زیردریایی پرتاب نیز به دلیل پیشرفته بودن تکنولوژی آنها هزینه های بالایی دارند و تنها از زیردریایی های اتمی قابل پرتاب هستند. علاوه بر این موشک های بالستیک را نمی‌توان از هواپیما و ناوهای جنگی شلیک کرد.
اما در مورد موشک‌های کروز چنین نیست. موشک‌های کروز به دلیل ابعاد کوچکتری که نسبت به موشک‌های بالستیک دارند به راحتی قابل شلیک از انواع پرتاب گرهای زمینی و دریایی و حتی بمب‌افکن‌ها و جنگنده‌ها هستند. این موضوع موجب می‌شود برد عملیاتی موشک‌های کروز افزایش یابد. به این صورت که اگر برد یک موشک کروز را در حدود 1000 کیلومتر در نظر بگیریم زمانی که این موشک روی یک شناور سطحی، شناور زیر سطحی و یا یک هواپیما نصب می‌شود برد آن وسیله نیز به برد این موشک اضافه می‌شود و آن وقت می‌توان هدفی را که در مثلا در فاصله بیش از 1000 کیلومتری قرار دارد را با یک موشک 1000 کیلومتری منهدم کرد.
همین مزیت‌ها موجب شده تا کشورهای قدرتمند استفاده از موشک های کروز را مورد توجه قرار دهند. برای مثال در سالیان اخیر بیشتر حملات موشکی آمریکا به عراق وسوریه و حملات موشکی رژیم صهیونیستی به سوریه و حتی حملات ارتش روسیه به مواضع داعش در سوریه با استفاده از موشک‌های کروز انجام شده است.

دسته بندی‌موشک‌های کروز: 
یکی از دسته بندی‌‌هایی که در حوزه موشک‌های کروز وجود دارد، دسته بندی بر اساس نوع پرتابگر آن است. بر همین اساس موشک‌های کروز به سه دسته زمین پایه، هواپایه و دریا پایه تقسیم بندی می‌شوند.
کروزهای تهاجم زمینی (LACM) موشک‌هایی هستند که علیه اهداف زمینی به کار گرفته می‌شوند و قابل شلیک از انواع پرتابگرهای زمینی، دریایی و هواپیماها هستند. این موشک‌ها برای شلیک، نیازمند یک بوستر کمکی در ابتدای شلیک هستند تا موتور جت آنها به شرایط لازم برای آغاز فعالیت برسد. این بوسترها اغلب با سوخت جامد کار می کنند و پس از طی مسافتی از موشک جدا می‌شوند و با روشن شدن موتور اصلی، موشک به مسیر خود ادامه می‌دهد.

موشک کروز تاماهوک آمریکایی

موشک کروز کالیبر روسی

 

موشک کروز هویزه

موشک‌های کروز دریاپایه(SLCM) هم که از شناور های سطحی و زیر سطحی شلیک می‌شوند مانند موشک‌های کروز تهاجم زمینی دارای بوستر کمکی برای شلیک هستند. اما موشک‌های کروزی که از شناورهای زیر سطحی( زیردریایی) شلیک می‌شوند عملکرد متفاوتی دارند. این موشک‌های یا از دریچه پرتاب اژدر زیردریایی شلیک می‌شوند یا از پرتابگر‌های عمودی مخصوص شلیک موشک این شناورها شلیک می‌شوند. در هر دو صورت موشک درون یک محفظه شبیه اژدر قرار می‌گیرد. زمانیکه این محفظه به سطح آب می‌رسد، سر موشک کمی از سطح آب بالا می‌آید و پس از آن موشک شلیک می‌شود. در حوزه موشک‌های کروز دریاپایه و ضد کشتی می‌توان به موشک‌های اگزوسه فرانسوی، هارپون آمریکایی و سی 802 چینی موشک‌های خا 22 و خا41 سانبرن اشاره کرد.

اما جمهوری اسلامی ایران هم در این عرصه با تولید انواع موشک های کروز ضد کشتی از برد 25 کیلومتر تا برد300 کیلومتر، توانمندی بسیار بالایی در این حوزه دارد که در مجالی دیگر به معرفی این موشک‌ها خواهیم پرداخت.
اما نوع دیگر موشک‌های کروز موشک‌های کروز هواپایه(ALCM) هستند. این موشک قابل شلیک از جنگنده‌ها و بمب‌افکن ها هستند و بر خلاف موشک‌های زمین پایه و دریاپایه دیگر نیاز به بوستر کمکی برای شلیک ندارند. موشک‌های هواپایه پس از رها شدن از هواپیما زمانی که به سرعت و ارتفاع مناسب می‌رسند، موتور جت آنها شروع به کار می‌کند و دیگری نیازی به یک بوستر کمکی برای شلیک موشک ندارند.
در این حوزه هم می توان به موشک‌های کینژال روسی، هارپون و ای جی ام 129 آمریکایی، اگزوسه فرانسوی، دلیله ساخت رژیم صهیونیستی، و  اس او ام ترکیه و استرو شادو انگلیسی اشاره کرد.

جمهوری اسلامی ایران هم توانسته اغلب موشک‌های کروز ضد کشتی خود مانند نصر و قادر را که موشک‌های ضد کشتی هستند به موشک های هواپایه تبدیل کند. همچنین اخیرا سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه از ساخت یک موشک کروز هواپایه با برد 1500 کیلومتر خبر داد که قرار است از جنگنده‌های سوخو-22 شلیک شوند اما جزئیاتی از این موشک منتشر نشده است.

سیستم هدایت:
در موشک‌های کروز از روش‌های مختلفی برای هدایت موشک‌استفاده می‌شود.
ترکام: یکی از روش‌ها، شیوه هدایت معروف به ترکام است. در این روش مختصات و نقشه عوارض زمین که موشک باشد طی کند تا به هدف برسد به کامپیوتر موشک داده می‌شود و پس از شلیک، موشک بر اساس این اطلاعات به سمت هدف ادامه مسیر می‌دهد.
اینرسی: هدایت اینرسایی یک روش هدایت درونی موشک‌های بالستیک و کروز است که با استفاده از چند ژیروسکوپ و شتاب سنج برای هدایت موشک استفاده می‌شود. ژیروسکوپ‌ها در حقیقت حسگر‌هایی هستند که سرعت زاویه‌ای و موقعیت زاویه‌ای موشک از آنها استفاده می‌شود. ژیروسکوپ‌ها دستگاه ایجاد مرجع مختصات برای موشک است که می تواند موقعیت موشک را نسبت به موقعیت شلیک و موقعیت هدف مورد بررسی قرار دهد.امروزه با میدان آمدن ژیروسکوپ‌های لیزری و دیجیتال درصد خطای موشک‌های به زیر سه متر رسیده است.
جی پی اس و گلوناس: در این روش موشک با دریافت اطلاعات موقعیت از سامانه موقعیت یاب جهانی از ماهواره‌ها نسبت به تعیین مختصات هدف و حرکت به سمت آن اقدام می‌کند. اما اخیرا جمهور اسلامی ایران از دو نوع موشک کروز رونمایی کرد که از ورود ایران به باشگاه دارندگان تکنولوژی ساخت این موشک‌ها حکایت دارد.

موشک کروز تهاجم زمینی هویزه:
بهمن ماه امسال بود که جدیدترین موشک کروز زمینی ایران با نام هویزه با حضور وزیر دفاع و سردار حاجی زاده رونمایی شد.
به گفته وزیر دفاع، این موشک دارای برد 1350 کیلومتر بوده و توانسته است در آزمایش پروازی خود هدفی را در فاصله 1200 کیلومتری منهدم کند. اسفند ماه سال 93 هم اولین موشک کروز زمینی ایران با نام سومار و با برد 700 کیلومتر رونمایی و تحویل نیروی هوافضای سپاه شده بود. تصاویری که از موشک سومار منتشر شد، نشان می‌داد این موشک شباهت‌هایی با موشک KH-55 ساخت شوروی سابق با برد 2500 کیلومتر دارد.

بالا موشک هویزه و پایین موشک سومار به تفاوت موتورهای جت دو موشک در زیر بدنه دقت کنید

پس از رونمایی ازموشک کروز سومار، یوزی رابین مدیر اسبق برنامه‌های موشکی رژیم صهیونیستی در همایش در واشنگتن گفته بود: من به احترام کسانی که این موشک را طراحی کرده‌اند کلاه از سر بر می‌دارم. این اعتراف نشان از توان بالای مهندسان ایرانی در طراحی و ساخت موشک‌های کروز دارد.
با نگاهی ظاهری به موشک‌های کروز سومار و هویزه در می‌یابیم که این موشک‌ها شباهت‌های زیادی با هم دارند. اما در حوزه ابعاد موشک هویزه قدری از موشک سومار بزرگتر بوده و نوع موتور جتی هم که در این موشک بکار رفته است با موشک سومار متفاوت است.
حالا ایران با دستیابی به موشک کروز زمینی بابرد 1350 کیلومتر موشکی‌ را در اختیار دارد که ‌می‌تواند تقریبا تمام خاک سرزمین‌های اشغالی تحت پوشش خود قرار دهد. این در حالی رخ می‌دهد که غالب سامانه‌های پدافند موشکی دشمنان فرامنطقه‌‌ای و منطقه‌ای ایران برای مقابله با موشک‌های بالستیک ایران مجهز شده‌اند و حالا نیروهای مسلح ایران به موشکی مجهز شده‌اند که نه تنها رهگیری و کشف آن سخت تر از موشک‌های بالستیک است بلکه سامانه‌های پدافندی کمتری هم برای مقابله با آن در منطقه وجود دارد. این یعنی زنگ خطر جدید برای رژیم صهیونیستی و دست قدرت جدید برای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی. علاوه بر این نیروی دریای ارتش جمهوری اسلامی ایران هم از یک موشک زیردریایی پرتاب رونمایی کرد.

شلیک موشک از زیردریایی غدیر

این موشک که از زیردریایی‌های غدیر، فاتح و کیلو کلاس نداجا قابل شلیک است قابلیت‌های جدیدی را به توان موشکی نیروی دریایی افزود. در تصاویری که از شلیک این موشک منتشر شد، مشخص بود که بعد از جدایش بوستر از انتهای موشک، هیچ دود سفیدی مشاهده نمی‌شود (دود سفید نمایانگر استفاده از سوخت جامد است). از این موضوع می توان نتیجه گرفت که موشک مورد استفاده دارای موتور جت است. اگراین موضوع را با صحبت های امیر خانزادی مبنی بر اینکه این موشک با ارتقا موشک های خانواده نصر تولید شده است کنار هم بگذاریم، می توانیم نتیجه بگیریم که موشک مورد استفاده موشک نصیر است. این موشک تنها عضو خانواده موشک های نصر است که از موتور جت بهره می برد و بردی معادل 120 تا 150 کیلومتر دارد.

موشک نصیر

موشک زیردریایی پرتاب ایرانی که جاسک 2 نام دارد، از لانچر‌های شلیک اژدر زیردریایی‌ها پرتاب می‌شود. این موضوع بر قابلیت رادار گریزی این موشک‌های می‌افزاید و موجب می‌‌شود امکان کشف و رهگیری محل پرتاب موشک‌هم بسیار سخت شود.

  موشک کروز زیردردیایی پرتاب جاسک 2 در جریان بازدید رهبر انقلاب از نمایشگاه توانمندی‌های نداجا

امروز ایران علاوه بر توان بالایی که در موشک‌های بالستیک دارد، از توان خوبی هم در موشک‌های کروز برخوردار است و رونمایی از موشک های کروز هویزه و جاسک2 هم بر این توان افزوده است و دستِ بزنِ جدیدی را در اختیار نیروهای مسلح ایران گذاشته است.