محمدصالح نادری/ باروری ابرها چقدر می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد و آیا می‌تواند سیل راه بیندازد و...؛ اینها سؤالاتی است که دانشمندان به نتیجه‌ای قطعی درباره آن نرسیده‌اند. در تحقیقات علمی، حداکثر میزان افزایش بارش از طریق بارورسازی 15 درصد است؛ آن هم در شرایطی که همه متغیرهای مورد نیاز، مانند سرعت باد، دمای هوا و... مناسب شرایط مورد نیاز باشند. در بسیاری از موارد بارورسازی می‌تواند حتی بی‌تأثیر باشد. در برخی مقالات علمی، دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که بارورسازی ابرها آنچنان که امید داشته‌اند، نمی‌تواند مؤثر باشد. در یکی از این مقالات، دو منطقه شبیه به هم در نظر گرفته شده که در یکی عمل بارورسازی انجام و در دیگری چنین کاری نشده است، اما نتیجه بارش در هر دو منطقه یکسان بوده است. در واقع بارورسازی در زمانی که شرایط هم ایده‌آل بوده، نتیجه‌ای نداشته است و می‌توان گفت تأثیر بارورسازی بر افزایش بارش آنچنان نیست که سبب به راه افتادن سیل شود و در بهترین حالت تنها 15 درصد میزان بارش را بیشتر خواهد کرد.
در سال 2009، طوفان‌ها و سیل‌هایی در شمال چین رخ داد که منتقدان آن وقایع را به بارورسازی ابرها از سوی دولت چین ربط دادند. در آن زمان رسانه آمریکایی «ساینتیفیک آمریکن» با آرلن هاگینز دانشمند علوم جوی که به عنوان محقق در زمینه بارورسازی ابرها در مرکز تحقیقات دِزرت در نِوادای آمریکا مشغول به کار بود، مصاحبه‌ای کرد. وی در این مصاحبه در پاسخ به این پرسش که آیا می‌توان طوفان و سیلی را به بارورسازی ابرها مرتبط کرد، گفت: «به طور کلی نمی‌توان به طوفان یا سیل مشخصی نگاه کرد و گفت، آن نتیجه بارورسازی ابرها بوده است! به هر حال امکان بارش‌ها بوده است یا نه؟ کسی نمی‌داند! مرکز ملی تحقیقات جوی در آمریکا مطالعات بسیاری را در فصل‌های گوناگون برای مقایسه با هم انجام داده که در آن دیده شده است یک جایی بارورسازی می‌شود و جای دیگری تأثیرش دیده می‌شود! ارتباط دادن طوفان‌ها و سیل به بارورسازی ابرها خیلی سخت است؛ مگر اینکه سامانه‌های جوی بالای سر شما بسیار ساده باشند، اما اصولاً با سامانه‌های پیچیده مواجه هستیم که هیچ وقت نمی‌توان گفت صد درصد ارتباطی بین پدیده‌ها با هم می‌تواند باشد.»
اگر بخواهیم به طور مصداقی نقش بارورسازی ابرها در سیل‌های اخیر در کشورمان را بررسی کنیم، می‌توان به گفته‌های فرید گلکار، مدیر مرکز ملی تحقیقات و مطالعات باروری ابرها در ایران اشاره کرد که گفته است در دو سال اخیر هیچ برنامه بارورسازی در کشور انجام نشده و کارهای این مرکز تنها به تحقیقات و مطالعه محدود شده است. او می‌گوید: «در بارورسازی چند نکته داریم، نکته اول این است که اگر سازمان هواشناسی اخطار بارش‌های سیل‌آسا بدهد، این مرکز پروتکل توقف عملیات دارد و همه فعالیت‌ها متوقف می‌شود و نکته دوم این است که در بارورسازی ابرها محدودیت‌هایی است که اصلاً نمی‌توان چنین حجم از بارش‌ها را در کل کشور با بارورسازی ایجاد کرد! دوره اثرگذاری بارورسازی نهایت سه ساعت و شعاع اثرگذاری نهایت 140 کیلومتر است.»
در حالی که ما دیدیم در بارش‌های اخیر نیمی از کشور درگیر بارش‌ها بودند و این بارش‌ها چندین روز ادامه داشتند. از طرفی، به وضوح حرکت سامانه‌های بارش‌زا در کشور قابل مشاهده بود که از غرب کشور آغاز شده و به مرکز و شرق رسیده و خارج شده است. حتی این سامانه‌ها قبل از ورود به کشور بارش‌هایی را در عربستان و عراق و ترکیه داشته‌اند و خسارت‌هایی در آنجا به بار آورده‌اند.
گلکار در ارتباط با پیش‌بینی این بارش‌ها می‌گوید: «پیش‌بینی‌های بلندمدت اقلیمی که برای سه تا شش ماه گذشته بود، نشان می‌داد بارش‌ها در مقطع کنونی بالاتر از نرمال است؛ در سه روز مانده به وقوع بارش که بررسی‌ها دقت بسیار بالاتری دارد، پیش‌بینی می‌شد بارش‌هایی بالاتر از حجم نرمال رخ دهد. به این ترتیب همه اخطارها بر اساس این پیش‌بینی‌ها بود. ما هم بر اساس این پیش‌بینی‌ها حتی اگر می‌خواستیم بارورسازی‌هایی انجام دهیم بر اساس پروتکل توقف، تمام فعالیت‌ها را باید متوقف می‌کردیم.»

منبع: صبح صادق